بالاترین مقام اجرایی در تبریز در گفت‌وگو با «ایران » خبر داد
بسته‌های ویژه حمایتی برای سرمایه‌گذاری در آذربایجان شرقی
«بهرام سرمست» هفدهمین استاندار آذربایجان شرقی به تشریح برنامه‌های خود برای ارتقای جایگاه این استان در بخش‌های صنعت، تجارت، محیط‌زیست و کسب‌وکار پرداخت.
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
حضور شما در مسند بالاترین مقام اجرایی استان را می‌توان نشانه‌ای از تحقق شعار وفاق ملی و تأمین شرایط لازم برای اداره امور استان با شناختی جامع‌تر تعبیر کرد؟
بنده در طول دوران خدمتم در مناصب مختلف، همواره سعی کرده‌ام با جریان‌های سیاسی و اجتماعی کشور ارتباط و تعامل داشته و از نیروهای متخصص و تأثیرگذار، فارغ از اینکه به چه جناح و جریانی تعلق دارند، استفاده کنم. رویکرد دولت دکتر پزشکیان نیز بر این امر استوار شده که همه کسانی که در این کشور زندگی می‌کنند براساس توانمندی‌های خود و مستقل از جناح‌بندی‌های سیاسی، مذهبی، قومی و نژادی، حق دارند و باید در جایگاهی قرار بگیرند که حق‌شان است. در همین راستا، از زمان حضور در استان جلساتی را با تشکل‌های مختلف سیاسی و اجتماعی برگزار کرده و تأکید کرده‌ام که باید دست به دست یکدیگر داده و توان و نیروی خود را بر استفاده از فرصت‌ها و برداشتن قدم‌های مؤثر برای حل مشکلات استان متمرکز کنیم. درخصوص شرایط لازم برای اداره امور استان هم با توجه به اینکه بنده در مقاطع مختلف در استان مسئولیت داشته و به صورت مستمر و جدی وضعیت استان را دنبال کرده‌ام، شناخت کافی نسبت به مسائل، مشکلات، ظرفیت‌ها و فرصت‌های بالقوه استان دارم.
مهم‌ترین مؤلفه‌های دیپلماسی اقتصادی شما در استان چیست؟
مهم‌ترین مؤلفه‌های دیپلماسی اقتصادی ما در استان شامل چند بخش کلیدی است: اول، جذب سرمایه‌گذار خارجی با بهره‌گیری از مزایای ویژه استان و موقعیت جغرافیایی آن، دوم، توسعه همکاری‌های تجاری بین‌المللی و استفاده از ظرفیت بازارهای منطقه‌ای و سوم، اینکه ظرفیت‌های ترانزیتی با توجه به موقعیت استراتژیک استان می‌تواند در این راستا بسیار مؤثر باشد. نهایتاً حمایت از تولیدات بومی با کیفیت بالا برای رقابت در بازارهای جهانی و افزایش تبادلات دانش و فناوری در حوزه‌های مختلف تولیدی جزو اولویت‌های اقتصادی ما در استان خواهد بود. این مؤلفه‌ها در کنار سیاست‌های کلان اقتصادی کشور، باعث می‌شود تا استان به یک بازیگر فعال در عرصه دیپلماسی اقتصادی تبدیل شود.
نقش استان را در شاخص‌های کشوری مانند تولید ناخالص ملی، فرهنگی، اجتماعی و ظرفیت‌های آن برای افزایش نقش‌آفرینی چگونه می‌بینید؟
استان آذربایجان شرقی به عنوان یکی از استان‌های کلیدی ایران، در شاخص‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کشور نقش برجسته‌ای ایفا می‌کند؛ چرا که این استان دارای ظرفیت‌های متنوعی است. به‌عنوان مثال آذربایجان شرقی با دارا بودن صنایع بزرگ و پیشرفته، سهم قابل توجهی در تولید ناخالص ملی دارد. همچنین، وجود شهرک‌های صنعتی متعدد و بنگاه‌های تولیدی کوچک و متوسط، توانایی این استان را در تولید کالا و خدمات بالا برده است که با تقویت زیرساخت‌ها و بهبود فضای کسب‌وکار، آذربایجان شرقی می‌تواند سهم بیشتری در تولید ناخالص ملی داشته باشد. تبریز و آذربایجان شرقی با توجه به میراث غنی فرهنگی، قادر است جایگاه فرهنگی استان را در کشور تقویت کرده و به ارتقای شاخص‌های آن کمک کند. از نظر اجتماعی نیز آذربایجان شرقی با جمعیت تحصیلکرده و مردم تلاشگر خود، ظرفیت زیادی برای ایفای نقش بیشتر در توسعه اجتماعی ایران دارد. اما درخصوص ظرفیت‌های استان برای نقش‌آفرینی در روند توسعه و پیشرفت کشور باید به مواردی مانند موقعیت جغرافیایی استراتژیک، نیروی انسانی متخصص و توانمندی‌های صنعتی و صادراتی اشاره کنم. البته در کنار مجموعه فرصت‌ها، استان با چالش‌هایی در بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و انرژی و جلب سرمایه‌گذاری خارجی روبه‌روست. با رفع این چالش‌ها و استفاده از ظرفیت‌های اشاره‌شده، آذربایجان شرقی می‌تواند نقش‌آفرینی بیشتری در توسعه ملی داشته باشد. در مجموع، استان آذربایجان شرقی با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی خود، می‌تواند نقشی بسیار برجسته‌تر از وضعیت کنونی خود در شاخص‌های کلان کشور ایفا کند؛ مشروط بر اینکه سیاست‌های توسعه‌ای مناسب در این استان اجرا
شود.
تبریز یکی از قطب‌های مهم صنعتی و اقتصادی کشور محسوب شده و جایگاه راهبردی این خطه را در توسعه پایدار کشور نمی‌توان انکار کرد. ظرفیت‌های مهم و ارزشمندی که طی سال‌های گذشته مورد غفلت قرار گرفته و فرصت‌های توسعه آن را با چالش‌های اساسی مواجه کرده است. برنامه شما برای مقابله با این مشکلات چیست؟
شهر تبریز و استان آذربایجان شرقی با وجود اینکه یکی از قطب‌های مهم صنعتی و اقتصادی ایران به شمار می‌رود و دارای پتانسیل‌های ارزشمند در توسعه پایدار است، متأسفانه تاکنون آن‌طور که باید و شاید در توسعه اقتصادی کشور نقش‌آفرینی نکرده و طی سال‌های گذشته به‌طور کامل از ظرفیت‌های آن بهره‌برداری نشده است. برای جبران این عقب‌ماندگی، برنامه‌ای جامع و چندبعدی ضروری است. مهم‌ترین بخش این برنامه و نقشه راه جامع، بهبود زیرساخت‌های صنعتی و اقتصادی است. ما نیاز به نوسازی صنایع موجود داریم؛ بسیاری از صنایع تبریز، قدیمی و نیازمند نوسازی فناوری و ماشین‌آلات هستند. برنامه ما، تشویق صنایع به استفاده از فناوری‌های نوین و سرمایه‌گذاری در نوسازی و تجهیز خطوط تولید است تا بهره‌وری افزایش یافته و محصولات رقابتی‌تر شوند. در کنار آن باید صنایع دانش‌بنیان خود را توسعه دهیم؛ با توجه به زیرساخت‌های علمی قوی در تبریز، بویژه وجود دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، باید سرمایه‌گذاری بیشتری در صنایع مبتنی بر دانش انجام شود که این کار می‌تواند به رشد اقتصادی پایدار و خلق ارزش افزوده بالا منجر شود. یکی از ضرورت‌های توسعه استان، تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک است. تبریز به دلیل نزدیکی به مرزهای بین‌المللی ظرفیت بالایی برای توسعه ترانزیت و صادرات دارد، اما شبکه‌های حمل‌ونقل فعلی نیازمند بهبود و گسترش است. به‌کارگیری راهبردهایی برای تقویت نقش تبریز به عنوان یک هاب تجاری و ترانزیتی برای کشورهای همسایه نظیر ترکیه و جمهوری آذربایجان، از اهداف بلندمدت ما خواهد بود.
در حوزه اقتصادی و بهبود فضای کسب‌وکار، رفع موانع اداری و بوروکراسی پیچیده از اولویت‌های ماست. در این زمینه به دستگاه‌های اجرایی تأکید کرده‌ام که بسته‌های سرمایه‌گذاری را به همراه مجوزهای مورد نیاز آن ارائه کنند تا سرمایه‌گذاران در پیچ‌وخم ادارات گرفتار نشوند. باید توجه داشت که بازوی توانمند دولت در این حوزه، بخش خصوصی است، لذا تقویت همکاری بین دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی در راستای ایجاد برنامه‌های سرمایه‌گذاری مشترک و توسعه زیرساخت‌ها یکی از رویکردهای محوری ماست. در کنار این مسائل، ما شدیداً نیازمند رفع چالش‌های زیست‌محیطی هستیم. ما در حوزه محیط‌زیست باید به سمت توسعه صنایع پاک و دوستدار محیط‌زیست حرکت کنیم. علاوه بر این بهینه‌سازی مصرف منابع طبیعی بویژه آب و انرژی و توسعه زیرساخت‌های مرتبط با استفاده پایدار از این منابع در صنایع و کشاورزی ضروری است. برنامه دیگر ما توسعه نیروی انسانی و سرمایه‌گذاری در بخش تحقیقات و فناوری است. ارتقای مهارت نیروی کار و تقویت ارتباط بین صنعت و دانشگاه، می‌تواند بهره‌وری و سطح تولیدات را افزایش داده و تبریز را به یکی از قطب‌های فناوری در کشور تبدیل کند. در حوزه تجارت و صادرات نیز توسعه برنامه‌های حمایتی برای تولید محصولات صادرات‌محور و ایجاد مراکز تجاری در کشورهای همسایه برای تسهیل فرآیند صادرات، یکی از برنامه‌های کلیدی ماست. این امر به تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی و کاهش وابستگی به بازارهای داخلی کمک می‌کند. بخش خصوصی را نیز به مشارکت در بازارهای جهانی تشویق خواهیم کرد که لازمه آن استانداردسازی محصولات و بهبود کیفیت تولیدات است.
استان آذربایجان شرقی سال‌هاست با عدم تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی دست و پنجه نرم می‌کند. برنامه شما برای تکمیل این پروژه‌ها چیست؟
برای تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی ابتدا باید پروژه‌ها را اولویت‌بندی و وضعیت فعلی آنها را از نظر میزان پیشرفت فیزیکی، بودجه مصرف‌شده و نیازمندی‌های مالی، به صورت دقیق مشخص کنیم. با توجه به محدودیت منابع دولتی، نیاز است که روی پروژه‌های کلیدی و راهبردی که تأثیر بالایی در توسعه اقتصادی استان دارند، متمرکز شده و آنها را در اولویت تکمیل قرار دهیم. در قدم بعدی، باید به دنبال تأمین منابع مالی لازم از منابع استانی و ملی از طریق رایزنی با دولت و سازمان برنامه و بودجه باشیم. از طرفی نباید از ظرفیت بخش خصوصی غفلت کرد؛ یکی از راهکارهای مهم برای تأمین منابع مالی، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی است. با ایجاد مشوق‌ها و تسهیلات مناسب، می‌توان بخش خصوصی را به مشارکت در پروژه‌های عمرانی ترغیب کرد. همچنین از روش‌های تأمین مالی مشارکتی نیز می‌توان بهره‌مند شد. یکی از برنامه‌های مهم ما، ایجاد یک سامانه نظارت بر پیشرفت پروژه‌هاست که اطلاعات دقیق درباره زمان‌بندی، بودجه و درصد پیشرفت هر پروژه را به صورت مستمر ارائه کند. ارائه گزارش‌های منظم به مردم و شفافیت در روند تکمیل پروژه‌ها می‌تواند اعتماد عمومی را جلب کرده و از ایجاد مشکلات جدید در آینده جلوگیری کند. تکمیل بسیاری از پروژه‌ها نیاز به همکاری و هماهنگی بین نهادهای استانی و ملی دارد که با ایجاد یک ساختار منسجم و هماهنگ، روند اجرایی پروژه‌ها سریع‌تر خواهد شد. با اتخاذ این برنامه‌ها و طرح‌ها، می‌توان پروژه‌های نیمه‌تمام استان آذربایجان شرقی را در بازه زمانی معین تکمیل کرده و از تأثیرات مثبت آنها بر اقتصاد و توسعه استان بهره‌برداری کرد.
برنامه شما برای بازگرداندن بنگاه‌های تولیدی راکد به چرخه تولید چیست؟
احیای بنگاه‌های تولیدی راکد یکی از اولویت‌های اصلی ماست. در همین راستا، ابتدا یک پایش دقیق از تمامی بنگاه‌های تولیدی راکد و نیمه‌فعال در استان انجام خواهد شد تا میزان مشکلات و موانع هر بنگاه مشخص شود. این دسته‌بندی به ما کمک می‌کند تا راه‌حل‌های مناسب برای هر گروه از بنگاه‌ها تعریف کنیم. بنگاه‌های با مشکلات مالی، کمبود مواد اولیه، فرسودگی ماشین‌آلات و مشکلات مدیریتی به‌طور جداگانه شناسایی و برنامه‌های رفع مشکلات آنها تدوین می‌شود. راهکارهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت مانند ارائه تسهیلات مالی و تمدید بازپرداخت بدهی‌ها در دستور کار است. همچنین می‌توان بسته‌های حمایتی و مشوق‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذارانی که حاضر به سرمایه‌گذاری در بنگاه‌های راکد یا نیمه‌فعال هستند ارائه کرد. بسیاری از واحدهای تولیدی به دلیل فرسودگی تجهیزات خود از چرخه تولید خارج شده‌اند که با ارائه تسهیلات و مشوق‌هایی برای نوسازی ماشین‌آلات و به‌روزرسانی فناوری‌های تولیدی می‌توان این واحدها را به چرخه تولید بازگرداند. البته هدف بلندمدت ما ایجاد یک برنامه جامع برای توسعه پایدار صنعتی استان است که در آن، هیچ واحد تولیدی دچار رکود و تعطیلی نشود. این برنامه شامل راهبردهایی برای کاهش وابستگی به منابع طبیعی، افزایش بهره‌وری، توسعه صادرات و نوآوری در صنایع خواهد بود. با اجرای این برنامه، می‌توانیم گام‌های مؤثری در جهت بازگرداندن بنگاه‌های تولیدی راکد به چرخه تولید برداشته و رونق اقتصادی را به استان بازگردانیم.
مشکل دریاچه ارومیه، آن‌گونه که معاون اول رئیس‌جمهور اعلام کرده تنها بحران سه استان همجوار دریاچه نبوده و یک بحران ملی است و حل آن نیازمند «عزم ملی» است. چگونه می‌توان راهکارهای ملی را برای خروج دریاچه ارومیه از بحران اجرایی کرد؟
همانطور که اشاره کردید، نجات دریاچه ارومیه با عزم ملی امکانپذیر است. در حقیقت، بحران دریاچه ارومیه در سال‌های گذشته به یک موضوع محلی و استانی تبدیل شده و دولت دکتر پزشکیان، قصد دارد تا این موضوع را در بالاترین سطح دنبال کند. از سرگیری فعالیت جدی کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، نشانه عزم دولت وفاق ملی برای صیانت از این پهنه آبی حیاتی با اهمیت ملی و بین‌المللی است. البته این کار نیازمند اقدامات هماهنگ و چندجانبه است. مهم‌ترین بخش این اقدامات، دخالت دادن مردم و ساکنان پیرامون دریاچه، در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌هاست. بنده در جلسه اخیر کارگروه ملی، پیشنهاد تشکیل کنسرسیوم آسیب‌شناسی دریاچه ارومیه متشکل از استان‌های حوضه آبریز دریاچه را ارائه کردم؛ این کنسرسیوم با مشارکت و حضور استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان، تأسیس و ساختار آن متناسب با وظایف محوله بازنگری و اصلاح می‌شود. همچنین فرآیندهای اداری مرتبط با دریاچه ارومیه نیز باید اصلاح شود، به نحوی که دستاورد آن، کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، حفظ و ارتقای تراز آب دریاچه ارومیه و کاهش فرونشست زمین در اطراف دریاچه باشد. با در نظر گرفتن این عوامل و ایجاد عزم ملی از سوی دولت، ذی‌نفعان حوضه آبریز دریاچه و مردم، احیای دریاچه ارومیه امکانپذیر است. با این حال، تحقق این خواسته‌ها فرآیندی زمانبر بوده و نیازمند پایبندی بلندمدت به سیاست‌ها و طرح‌های پایدار است. تصمیمات درست و اجرای دقیق آنها می‌تواند جان تازه‌ای به این دریاچه مهم بخشیده و از تبدیل آن به یک بحران زیست‌محیطی غیرقابل بازگشت جلوگیری کند.
برنامه شما برای حل مشکلات معیشتی و اشتغال جوانان چیست؟
برای رفع مشکلات معیشتی و بیکاری جوانان استان، برنامه‌های متعددی قابل اجراست که در چهارچوب توسعه اقتصادی، اشتغالزایی پایدار و حمایت از کارآفرینی تعریف می‌شوند. این برنامه‌ها با هدف ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب، بهبود کیفیت زندگی و توانمندسازی جوانان باید طراحی شوند. توسعه کارآفرینی و حمایت از استارتاپ‌ها، ایجاد مراکز نوآوری، تأمین مالی برای کارآفرینان جوان، افزایش دوره‌های آموزشی مهارت‌محور و برنامه‌های کارآموزی و ارتباط با صنعت، حمایت از صنایع کوچک و متوسط با ارائه تسهیلات بانکی، مشوق‌های مالیاتی و برنامه‌های حمایتی دیگر، ایجاد خوشه‌های صنعتی در مناطق کمتر توسعه‌یافته، توسعه صنعت گردشگری و صنایع دستی، گسترش کشاورزی نوین و هوشمند در مناطق روستایی و مستعد، جذب سرمایه‌گذاری در بخش‌های اشتغالزا و صنایع نوین، تسهیل راه‌اندازی کسب‌وکار و حمایت از طرح‌های اشتغالزای روستایی بخشی از این برنامه‌هاست.
برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها و تبدیل آن به مهاجرت معکوس چه تدبیری اندیشیده اید؟ آیا زیرساخت‌های لازم برای تحقق این خواسته را کافی می‌دانید؟
یکی از مهم‌ترین راهبردها، ایجاد و توسعه اشتغال پایدار در روستاها از طریق توسعه کشاورزی نوین و پایدار، ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی و توسعه گردشگری روستایی و بومگردی است. علاوه بر این باید زیرساخت‌های زندگی در روستاها نیز بهبود پیدا کنند. یکی از عوامل مهم مهاجرت روستاییان به شهرها، نبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل مناسب است. بهبود جاده‌ها، راه‌های ارتباطی و وسایل حمل‌ونقل عمومی می‌تواند دسترسی روستاییان به خدمات را آسان‌تر کند. ارتقای زیرساخت‌های ارتباطی مانند اینترنت پرسرعت و زیرساخت‌های بهداشتی و آموزشی نیز از عواملی است که می‌تواند روستاییان را از مهاجرت باز دارد. دولت باید با ارائه تسهیلات مالی و وام‌های کم‌بهره، آموزش مهارت‌های فنی و حرفه‌ای، تقویت تعاونی‌های روستایی و حمایت از بازارهای محلی، کارآفرینی و مشاغل محلی را در روستاها رونق ببخشد. اجرای هماهنگ این راهکارها می‌تواند به توسعه متوازن و پایدار روستاها کمک کرده و موجب بهبود شرایط زندگی در این مناطق شود.
آذربایجان شرقی به واسطه جاذبه‌های گردشگری مانند طبیعت زیبا، میراث تاریخی و ظرفیت‌های فرهنگی به عنوان یکی از قطب‌های مهم گردشگری مورد توجه مردم قرار گرفته و سالانه جمعیت قابل توجهی از گردشگران در فصول مختلف سال به این استان سفر می‌کنند. آیا برنامه‌ای برای توسعه این ظرفیت بالقوه و حضور حداکثری گردشگران درنظر دارید؟
با توجه به جاذبه‌های طبیعی، میراث تاریخی و ظرفیت‌های فرهنگی این استان، می‌توان اقداماتی در زمینه زیرساخت‌ها، تبلیغات و توسعه محصولات گردشگری انجام داد. اولین و مهم‌ترین اقدام توسعه زیرساخت‌های گردشگری است. ما باید امکانات اقامت در استان را باهمکاری بخش خصوصی ارتقا دهیم؛ بهبود جاده‌ها، خطوط ریلی و دسترسی به نقاط گردشگری ضروری است. دستگاه‌های مرتبط بویژه اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و شرکت‌های مسافرتی و گردشگری باید طراحی و ارائه بسته‌های گردشگری متنوع که شامل تورهای تاریخی، طبیعت‌گردی، فرهنگی، مذهبی و بازدید از مکان‌های مختلف استان باشد را جدی بگیرند. برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی، هنری و ورزشی در فصول مختلف سال می‌تواند موجب جذب گردشگران در تمام طول سال شود. در کنار این ما باید از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی خود به دقت حفاظت کنیم. سرمایه‌گذاری در مرمت و نگهداری از بناهای تاریخی و میراث فرهنگی استان می‌تواند به جذب گردشگران کمک کند. رسانه‌های اجتماعی، سایت‌های گردشگری و حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری نیز برای معرفی جاذبه‌های استان تأثیر زیادی دارد. نیروهای فعال در حوزه گردشگری هم باید به صورت مستمر آموزش ببینند تا کیفیت خدمات به گردشگران افزایش یابد. همچنین باید بخش خصوصی را به سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری تشویق کنیم. در نهایت تقویت روابط گردشگری با کشورهای همسایه و برقراری خط پروازی و مسیرهای دسترسی مناسب به استان و تبادل گردشگر و برگزاری نمایشگاه‌های مشترک از دیگر برنامه‌های حوزه گردشگری است.
کلام آخر؟
دولت چهاردهم با شعار وفاق ملی، فرصت جدیدی را پیش روی مردم کشورمان گشوده تا با پشت‌سر گذاشتن مشکلات و چالش‌های اساسی، حرکت جدیدی را به سمت توسعه و پیشرفت آغاز کنند. تحقق این هدف متعالی نیازمند همکاری، همدلی و تعامل گسترده همه بخش‌ها با یکدیگر است. در همین راستا باید از سطحی‌نگری اجتناب کرده و از مشارکت نخبگان دانشگاهی و بهره‌مندی از نظرات و ایده‌های آنها در همه امور استفاده کنیم. بنده با استقبال گروه‌های مختلف مردمی، سیاسی و اجتماعی وارد استان شده‌ام و این موضوع در عین حال که خوشحال‌کننده است، مسئولیت بنده را سنگین‌تر کرده است. انتظارات انباشته در استان زیاد است و کار در چنین شرایطی با دشواری‌های خاص همراه است؛ اما بنده در استان آذربایجان شرقی کار کرده‌ام و شناخت کافی از مسائل و مشکلات آن دارم. بنابراین امیدوارم در این فرصت اندک، خدمات شایانی را به مردم استان ارائه کرده و اقداماتی مؤثر و ماندگار در راستای توسعه استان آذربایجان شرقی انجام دهیم.
