میترا جلیلی
دبیر گروه فناوری

 ورود رئیس‌جمهور
 به حوزه ماهواره‌های مخابراتی
رئیس سازمان فضایی ایران پس از انجام موفقیت‌آمیز پرتاب دو ماهواره بخش خصوصی از روسیه، با اشاره به خبر وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مبنی بر دستور رئیس‌جمهور برای تأمین منابع حوزه فضایی، گفت: بر اساس مصوبات شورای عالی فضایی، بودجه سالانه‌ای برای بخش‌های مختلف صنعت فضایی در نظر گرفته شده و اکنون پیوستگی در صنعت فضایی حفظ شده است.
حسن سالاریه افزود: رئیس‌جمهور به حوزه ماهواره‌های مخابراتی ورود بسیار جدی داشته که این رویکرد می‌تواند برای کشور آورده خوبی داشته باشد. وی البته یادآور شد: پیش‌بینی‌ انجام شده در شورای عالی فضایی دولت قبل در زمینه بودجه صنعت فضایی، در دولت جدید نیز بدون ایجاد دخل و تصرف و تغییر در سیاست‌ها، دنبال شده و در حال طی شدن است.
سالاریه ضمن اشاره به گام‌های برداشته شده از سال ۱۳۹۸ تاکنون، با اشاره به پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره‌های «کوثر» و «هدهد» گفت: امروز به جایی رسیده‌ایم که این تلاش‌ها به ثمر نشسته و ما خریدار خدمات و گیرنده محصولات از بخش خصوصی هستیم. پروژه‌های پرریسک به بخش خصوصی واگذار خواهند شد، زیرا رشد صنعت فضایی بدون حضور این بخش ممکن نیست.
 
ساخت ماهواره
 با توافق معاونت علمی
معاون وزیر ارتباطات در خصوص هزینه‌های پرتاب ماهواره، گفت: مجموعه «امید فضا» یک توافقنامه با معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری داشته است که در قالب تسهیلات، اعتباراتی به این شرکت واگذار شد. وی با اشاره به حمایت سازمان فضایی از این شرکت، گفت: قراردادی که سازمان فضایی با مجموعه «امید فضا» منعقد کرد، در قالب خرید تصاویر ماهواره‌ای بوده است، به این معنا که برای اولین بار قراردادی را با بخش خصوصی منعقد کردیم که اعلام شد ما با ماهواره و پرتابگر آن کاری نداریم، ولی محصول نهایی را در اختیار ما قرار دهند.
سالاریه تأکید کرد: این رویکرد موجب می‌شود که شرکت‌ها در حوزه طراحی و ساخت ماهواره و همچنین در پرتاب ماهواره نقش‌آفرینی کنند، ضمن آنکه نسبت به مدیریت تمامی‌ریسک‌های این حوزه اقدام کنند. در نهایت شرکت‌ها می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان ماهواره را به مرحله نهایی برسانند.
رئیس سازمان فضایی ایران خاطرنشان کرد: در قالب این قرارداد به شرکت «امید فضا» پیش‌پرداختی برای خرید تصاویر ماهواره‌ها پرداخت کردیم و بر این اساس بخش خوبی از تصاویر را پیش‌خرید کردیم. این نگاه سبب می‌شود که از این طریق بتوانیم از این شرکت حمایت کنیم.
سالاریه در ادامه گفت: بخش خصوصی با ورود به عرصه صنعت فضایی در یک فضای رقابتی و با در نظر گرفتن بازار، می‌تواند پیشرفت‌های چشمگیری رقم بزند. بسیاری از محققان ما در شرکت‌های دانش‌بنیان از دل دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی بیرون آمده‌اند، اما نگاه دولتی نمی‌تواند سرعت و اقتصادی بودن را به طور کامل در نظر بگیرد.
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات یادآور شد: ما از سمت دولت وظیفه داریم از بخش خصوصی حمایت کنیم و این انگیزه را به سرمایه‌گذارها و جامعه نخبگان تزریق کنیم تا در این عرصه ریسک‌پذیر باشند. اگر صنعت فضایی نگاه اقتصادی نداشته باشد، موفق نخواهد شد و این واقعیت در تمامی‌صنایع صادق است. دولت باید به کاهش ریسک برای بخش خصوصی کمک کند و این بخش نیز با رقابت در صنعت، خود را به بازارهای جهانی نزدیک خواهد کرد.
 
لزوم نقش‌آفرینی
همه بازیگران اکوسیستم فضایی
رئیس سازمان فضایی ایران با اشاره به اینکه هر دو ماهواره پرتاب‌شده، عملیاتی هستند، به ریسک‌هایی که در هر پرتابی وجود دارد، اشاره کرد و افزود: هر ماهواره‌ای پس از پرتاب ممکن است بخش‌هایی از آن دچار نقص فنی شود یا برخی تصاویر آن کیفیت پایینی داشته باشد که این نقص‌ها جزو ذات پروژه‌های فضایی است. حتی شرکت‌های حرفه‌ای سازنده ماهواره هم دچار این ریسک‌ها می‌شوند، به گونه‌ای که چند وقت پیش یکی از ماهواره‌ها در مدار ژئو دچار نقص فنی جدی شد، در حالی که سازنده آن نیز یک شرکت بسیار قدیمی‌و دارای سابقه طولانی در این حوزه بوده است.
سالاریه در پاسخ به پرسشی درباره اینکه اگر این شرکت در ارسال تصاویر موفق عمل نکند چه می‌شود، هم گفت: درخصوص عدم موفقیت این شرکت در ارسال تصاویر هم باید گفت، ما قراردادی با این شرکت منعقد کرده‌ایم، ضمن آنکه شرکت‌های بیمه‌ای نیز وارد پروژه‌های فضایی شدند. با توجه به ریسک‌های زیاد پروژه‌های فضایی، هر کدام از بازیگران باید در این اکوسیستم نقش خود را ایفا کنند. معاونت علمی‌در این حوزه بیشتر نقش حمایتی دارد و ما در سازمان فضایی، طراحی مسیر را انجام می‌دهیم، هدفگذاری می‌کنیم و محصول نهایی را پیش‌خرید می‌کنیم؛ این روالی است که در دنیا در حال اجراست.
وی با بیان اینکه صندوق‌ها و بیمه‌ها هر کدام نقش‌های خود را در اکوسیستم فضایی بازی می‌کنند، گفت: در این بین معاونت علمی‌نقش بسیار مؤثری در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان دارد.
 
پرتاب ۷ ماهواره تا پایان سال
رئیس سازمان فضایی ایران همچنین پس از پرتاب موفق ماهواره‌های «هدهد» و «کوثر» اعلام کرد: این سازمان تا پایان سال، ‌جاری پرتاب 5 تا 7 ماهواره را در دستورکار خود دارد که تاکنون ۲ پرتاب انجام شده است. تا پایان سال، هم پرتاب بین‌المللی و هم پرتاب داخلی خواهیم داشت که برخی توسط پرتابگرهای سیمرغ و قائم انجام می‌شود. وی یادآور شد: پرتاب نخست سال ۱۴۰۳ در شهریورماه ماهواره «چمران-1» بود که گزارش موفقیت آن روی سایت سازمان فضایی ایران منتشر شده است.
سالاریه از پایگاه فضایی چابهار به عنوان مرکز اصلی پرتاب‌های ایران در آینده نام برد و خاطرنشان کرد: مدار خورشیدآهنگ برای ماهواره‌های سنجشی از جمله ماهواره‌های «کوثر» و «پارس ۱»، اهمیت ویژه‌ای دارد و این مأموریت‌ها از طریق این پایگاه قابل اجرا هستند.
معاون وزیر ارتباطات با بیان اینکه تاکنون ۲۰ شرکت بخش خصوصی به صنعت ساخت ماهواره ورود کرده‌اند، خاطرنشان‌کرد: ساخت منظومه ماهواره‌ای «شهید سلیمانی» با چندین شرکت خصوصی در کنار یک مجموعه دولتی در دستورکار قرار دارد و شرکت‌ها در کنار هم می‌توانند این ریسک‌ها را کاهش دهند.
وی در ادامه با اشاره به مناقصه‌ها و پروژه‌های جدید سازمان فضایی ایران گفت: ماهواره‌های «پژوهش ۱»، «پژوهش ۲» و «پژوهش ۴» تا ماه‌های آینده تکمیل و پرتاب خواهند شد و مناقصه‌های آنها انجام شده یا در حال انجام است.
 حمایت بخش خصوصی
 از اعزام انسان به فضا
سالاریه همچنین یادآور شد: اعزام انسان به فضا و مطالعات فضایی بخشی از سند راهبردی فضایی ایران است که با حمایت بخش خصوصی و توان داخلی به تحقق این اهداف نزدیک‌تر خواهیم شد. قراردادهای متعددی برای طراحی و ساخت کپسول‌های ۵۰۰ و ۱۵۰۰ کیلوگرمی‌برای اعزام انسان به فضا منعقد شده که قرارداد کپسول ۱۵۰۰ کیلوگرم آن بسته شده و قرارداد کپسول ۵۰۰ کیلوگرم در حال بسته شدن است.

چرایی استفاده از پرتابگر خارجی
«محمد فقیه ایمانی» مدیرعامل یکی از شرکت‌های خصوصی فعال در ساخت این ماهواره‌های بومی‌گفت: حدود ۱۵ سال قبل در حوزه ساخت زیرسیستم‌های فضایی کار خود را آغاز کردیم و در سال ۹۸ فعالیت ما در حوزه ساخت زیرسیستم‌های ماهواره شروع شد. وی درباره چرایی استفاده از ماهواره بر «سایوز» گفت: ما به عنوان شرکت خصوصی دید بین‌المللی داریم و می‌خواهیم بتوانیم محصولات و خدماتی را که تولید و ارائه می‌کنیم وارد بازارهای بین‌المللی کنیم. وی افزود: نقطه شروع کار، پرتابگر است. وقتی ما بحث پرتاب را شروع کردیم هنوز پرتابگرهای داخلی به این حد از اطمینان نرسیده بودند درحالی که پرتابگر سایوز، بین‌المللی است و پرتاب‌های صددرصد موفق را در برنامه خود داشته است.
وی با اشاره به اینکه در این پرتاب علاوه بر ماهواره‌های ایرانی، ماهواره‌های روسی و برخی کشورهای دیگر هم توسط پرتابگر «سایوز» پرتاب شدند یادآور شد: به طور کلی روی سازه «فری گات» موجود بر ماهواره بر،
 ماهواره‌های متعددی نصب می‌شود و با پرتاب ماهواره بر، فری گات هم جدا شد. در این پرتاب ابتدا ماهواره مربوط به روسیه جدا شد و در مدار 700کیلومتری قرار گرفت و بعد هم دو ماهواره ایرانی از فری گات جدا شده و با موفقیت در مدار قرار گرفتند.رئیس سازمان فضایی هم درباره استفاده از پرتابگرهای خارجی گفت: مداری که ماهواره‌های سنجشی در آن قرار می‌گیرند، مدار خورشید آهنگ هستند و از مراکز داخلی کشور امکان پرتاب و دستیابی به مدار خورشید آهنگ وجود ندارد. به همین دلیل پیش از این هم ماهواره کوثر با سایوز پرتاب شد. سال گذشته نیز ماهواره «پارس ۱» را با همین پرتابگر پرتاب کردیم. پس از افتتاح پایگاه پرتاب ملی چابهار که فاز نخست آن به پایان رسیده‌ است، دسترسی به این مدارها در داخل کشور میسر خواهد شد.

ماهواره‌های پرتاب‌شده ایران
 ماهواره مخابراتی و تصویربرداری «سینا ۱»
در آبان ۸۴ با ماهواره‌بر روسی به فضا پرتاب شد.
 ماهواره مخابراتی«امید یک» در ۱۵ بهمن ۸۷ پرتاب شد اما در۵ اردیبهشت ۸۸ بر فراز اقیانوس اطلس سقوط کرد.
 ماهواره تصویربرداری «نوید یک» در بهمن ۱۳۹۰ پرتاب شد.
 ماهواره انتقال مداری «فجر یک» در بهمن ۹۳ به فضا رفت ولی در اسفند ۱۳۹۳ سقوط کرد.
 ماهواره تصویربرداری «طلوع۱» در مرداد ۹۶ با ماهواره‌بر سیمرغ پرتاب شد ولی موفقیت‌آمیز نبود.
 در سال 97 دو ماهواره «پیام یک» دانشگاه امیرکبیر و«دوستی» دانشگاه شریف به فضا پرتاب شدند ولی در مدار قرار نگرفتند.
 ماهواره «ظفر۱» دانشگاه علم و صنعت در بهمن ۹۸ با ماهواره‌بر سیمرغ به مدار ۵۳۰کیلومتری پرتاب شد ولی به‌دلیل نرسیدن به سرعت لازم سقوط کرد.
 ماهواره سنجشی«نور۱» در اردیبهشت ۹۹ به فضا پرتاب شد.
 ماهواره سنجشی «نور۲» در اسفند ۱۴۰۰ به فضا رفت.
 ماهواره سنجشی «خیام یک» در مرداد ۱۴۰۱ توسط سایوز از قزاقستان به مدار نزدیک زمین ارسال شد.
 ماهواره سنجشی «نور۳» در مهر ۱۴۰۲ به فضا پرتاب شد.
 ماهواره «پارس1» در اسفند 1402 با ماهواره بر سایوز راهی فضا شد.
 ماهواره تحقیقاتی «چمران ۱» شهریور 1403 توسط ماهواره بر «قائم ۱۰۰» به فضا پرتاب شد.

بــــرش 1

مشخصات ماهواره‌ها
ماهواره‌های هدهد و کوثر ساخته‌شده توسط شرکت های خصوصی هستند و هر دو از استاندارد مکعبی بهره می‌برند که این امر باعث کاهش زمان و هزینه فرآیند ساخت ماهواره‌ها می‌شود.
 ماهواره هدهد با مأموریت ایجاد بستر اختصاصی ارائه خدمات «اینترنت اشیای باند باریک» ساخته شده و در بخش‌های کشاورزی، حمل‌ونقل، تدارکات و محیط‌زیست کاربرد دارد.
 وزن این ماهواره حدود ۴ کیلوگرم است و در ارتفاع مداری ۵۰۰ کیلومتر قرار می‌گیرد.
ماهواره 30 کیلوگرمی‌«کوثر» هم با مأموریت کشاورزی ساخته شده است.
نرخ تصویربرداری این ماهواره، ۶ فریم بر ثانیه و ارتفاع مداری آن هم ۵۰۰ کیلومتر است.
طراحی این ماهواره مجهز به دوربین‌هایی در طیف NIR و RGB با وضوح متوسط ۳.۴۵ متر GSD، از تابستان سال ۱۳۹۸ آغاز شد.

بــــرش 2

انعکاس در رسانه‌های جهان
 پرتاب موفقیت‌آمیز دو ماهواره بومی‌«هدهد» و«کوثر» از روسیه، در بسیاری از رسانه‌های جهان انعکاس داشت.
واشنگتن‌پست: مسکو و تهران در حال برنامه‌ریزی برای تقویت بیشتر روابط خود با مشارکت جامع راهبردی هستند که قرار است در سفر برنامه‌ریزی‌شده مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران به روسیه امضا شود.
 الجزیره: ماهواره‌های کوثر و هدهد ساخت ایران با موفقیت در مدار قرار گرفتند.
 رویترز: آژانس فضایی روسیه بامداد روز سه‌شنبه یک موشک سایوز پرتاب کرده که حامل دو ماهواره طراحی‌شده برای نظارت بر هوای فضایی اطراف زمین و ۵۳ ماهواره کوچک از جمله دو ماهواره ایرانی بوده است.
ایندیپندنت: یک موشک روسی روز سه‌شنبه با موفقیت پرتاب شد و یک جفت ماهواره ایرانی را به مدار برد.