امین محمودی
خبرنگار

میدان گازی و نفتی آرش یکی از میدان‌هایی است که در خلیج فارس بین ایران، کویت و عربستان مشترک است. با این حال اما اختلاف‌هایی بین این کشورها بر سر این میدان گازی وجود دارد.
بد نیست بدانیم کشورهای پیرامون آرش می‌توانند روزانه یک میلیارد فوت مکعب استاندارد گاز یا حدود 84 هزار بشکه نفت یا میعانات دیگر از آن برداشت کنند. اما به طور کلی ذخیره گاز طبیعی میدان آرش حدود ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت‌خام این میدان نیز نزدیک به ۳۱۰‌ میلیون بشکه برآورد می‌شود.
ایران بهره‌برداری از این میدان را در سال ۱۳۹۱ آغاز کرد با این حال اما در مارس ۲۰۲۲ کویت و عربستان سعودی قراردادی برای تقسیم منابع میدان گازی آرش امضا کردند که اعتراض ایران را برانگیخت به طوری که آنها می‌گویند کل میدان گازی در منطقه بی‌طرف قرار دارد و ایران هیچ حقی بر آن ندارد. اما وزیر خارجه کویت اعلام کرد که میدان گازی آرش، یک میدان سه‌جانبه بین کویت، عربستان و ایران است. در ژوئن ۲۰۲۲ وزیر سابق نفت ایران اعلام کرد که بزودی بهره‌برداری از این میدان گازی را آغاز خواهیم کرد.

برداشت روزانه یک میلیارد فوت گاز
نرسی قربان، کارشناس اقتصاد انرژی در خصوص وضعیت میدان گازی آرش اظهار کرد: ایران نیز سهمی از میدان گازی آرش یا الدوره دارد اما عربستان و کویت نیز چون در قسمت بی‌طرف سهمی دارند، می‌توانند با ایران از ذخایر گازی آرش برداشت کنند. با این حال عراق به نظر نمی‌رسد سهمی داشته باشد.
وی می‌گوید: تا جایی که اطلاع دارم این میدان روزانه یک میلیارد فوت مربع یا معادل یک فاز پارس جنوبی می‌تواند برای ایران گاز داشته باشد تا کشورمان از این طریق بتواند علاوه بر تأمین کامل گاز خود به فکر صادرات بیشتر به سایر کشورها نیز باشد. این کارشناس اقتصاد انرژی یادآور شد: میدان آرش بیشتر گاز دارد ولی ممکن است ذخایر نفتی نیز در آنجا وجود داشته باشد. نرسی قربان در خصوص بهبود روابط ایران و عربستان نیز می‌افزاید: بدون شک با بهبود مناسبات ایران و عربستان می‌توان منازعات بین ایران و این کشور را بر سر میدان گازی آرش نیز حل کرد.

فعال شدن کویت و عربستان
رضا نوشادی، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران می‌گوید: ایران در مورد میدان آرش از سال ۱۹۶۷ مطالعات اکتشافی داشته است، البته در این منطقه منازعه آبی - خاکی بین عربستان و کویت هم وجود دارد اما وقتی به‌عنوان منطقه بی‌طرف اعلام شد، عربستان و کویت در این منطقه همه فعالیت‌های نفتی را با سرمایه‌گذاری مشترک انجام داده اند. مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز گفت: بین ایران و کویت هم مرز آبی توافق شده وجود ندارد و میدان آرش از ایران آغاز و وارد آب‌های کویت شده و پس از آن وارد آب‌های عربستان می‌شود. بنابراین نکته مهم این است که مخزن آرش یک میدان گازی مشترک بین ایران و عربستان نیست بلکه بخشی از آن بین کویت و عربستان مشترک است. نوشادی تأکید کرد: تقریباً سایز مخزن آرش به اندازه یک فاز پارس‌جنوبی خواهد بود. اعتقاد دارم که کویت و عربستان به‌زودی به سمت توسعه میدان آرش خواهند رفت و ایران باید برای این سناریو خود را آماده کند.

بازگشایی قفل 12 ساله در دولت چهاردهم
با این حال بد نیست بدانیم محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت دولت چهاردهم در بخشی از برنامه دیپلماسی انرژی خود بر راهبردهای توسعه روابط انرژی ایران و کشورهای مهم منطقه تأکید و اعلام کرده بود که مذاکره بر اساس منافع مشترک باید دنبال شود. همچنین در برنامه وزیر نفت بر توسعه روابط انرژی و مذاکره با عربستان سعودی به‌خصوص برای توسعه مشترک میادین از جمله آرش تأکید شده است.
بر اساس گفته‌های سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، مذاکرات بسیاری از سال 91 تاکنون برای مشخص کردن حدود میدان گازی آرش انجام شده و پیگیری‌ها همچنان ادامه دارد. ناصر کنعانی اعلام کرده بود: اگرچه مواضع اصولی خود را مکرر درباره ادعا‌های شورای همکاری خلیج فارس اعلام کردیم، اما مرز‌های دریایی ایران و کویت تاکنون «تحدید حدود» نشده و از این رو نمی‌توان از سهم کشور‌ها در آرش سخن گفت.
از سوی دیگر، سردار عبدالرضا عابد فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص) در اظهارنظری بیان داشت: توسعه میدان گازی آرش از نان شب ما واجب‌تر است چون این میدان مشترک است و ما نباید از منافع کشور کوتاه بیاییم،همچنین باید در این حوزه فعالانه و مطالبه‌گر عمل کنیم.
وی تأکید کرد: منتظر مجوز دولت برای استقرار تجهیزات حفاری هستیم و دکل‌ هم برای این‌ کار داریم، اما در این میدان کویتی‌ها به کمک آرامکو در قالب شرکت خلیج‌، کار را شروع کرده و اسناد نشان می‌دهد که کشور همسایه در این میدان فعال است.

برش

تضییع حقوق را برنمی‌تابیم
 جواد اوجی، وزیر سابق نفت اعلام کرده بود: مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل‌ شده و به‌زودی با نصب پایه، عملیات حفاری در این میدان آغاز خواهد شد.
اوجی مرداد‌ماه سال گذشته با تأکید بر اینکه ایران درباره میدان گازی آرش تأمین حقوق و منافع خود را پیگیری می‌کند، گفته بود: چنانچه تمایلی به تفاهم و همکاری وجود نداشته باشد، ایران حقوق، منافع، بهره‌برداری و اکتشاف از منابع یادشده را در برنامه خود قرار می‌دهد و هرگونه تضییع حقوق خود را برنمی‌تابد. وی تصریح کرد: به کشور کویت اعلام کردیم مانند دیگر میدان‌های مشترک این آمادگی را داریم تا به‌صورت مشترک از آن بهره‌برداری کنیم و این کار را حق ایران می‌دانیم. ایران از سهمی که در میدان آرش دارد، نخواهد گذشت.