مرجان قندی
خبرنگار

چراغ راهنمایی چهارراه خیابان خواجه عبدالله به رنگ سبز درمی‌آید و شمارش معکوس از عدد 20 آغاز می‌شود. راننده‌ها با خیال آسوده از چهارراه عبور می‌کنند اما رنگ چراغ یکباره قرمز می‌شود و چند نفر از راننده‌ها غافلگیر می‌شوند. صدای برخورد شدید چند خودرو در لاین کناری به صورت قطاری همه نگاه‌ها را به آن سوی خیابان می‌کشاند. راننده تاکسی دستی به ریش‌ سفید‌ش می‌کشد و با فشردن پدال ترمز پشت خط چهارراه می‌ایستد. از پنجره نگاهی به صحنه تصادف می‌اندازد و سری تکان می‌دهد و می‌گوید:«می‌خواستند چراغ قرمز را رد نکنند تا 400 هزار تومان جریمه نشوند، اما برایشان بدتر شد. نرخ‌های جدید جریمه با کسی شوخی ندارد و با این دوربین‌هایی که همه جا هست، بلافاصله قبض جریمه برای راننده پیامک می‌شود. این راننده‌ها هم برای اینکه جریمه نشوند به این روز افتادند.»  تیرماه بود که معاون عملیات ترافیک پلیس راهور فراجا از اجرای جدول نرخ جدید تخلفات رانندگی در کشور خبر داد. در این جدول 174عنوان تخلف رانندگی آمده است. بالاترین جریمه برای رانندگی در حالت مستی و مصرف روانگردان است که یک میلیون و پانصد هزار تومان جریمه دارد. بعد از آن، حرکت نمایشی، تولید آلودگی صوتی و بغل کردن حیوانات حین رانندگی با پانصد هزار تومان بیشترین نرخ جریمه را دارند. جریمه عبور از چراغ قرمز ۴۰۰ هزار تومان و جریمه سرعت غیرمجاز برحسب میزان سرعت از ۱۰۰ هزار تومان تا ۵۰۰ هزار تومان مشخص شده است. این‌بار پافشاری پلیس باعث شد هیأت دولت سیزدهم مصوبه افزایش نرخ جریمه را تصویب کند تا به گفته فرماندهان پلیس راهور با اجرای آن شاهد کاهش تصادفات و تخلفات حادثه‌ساز باشیم.
فرهنگ‌سازی مکمل اعمال قانون
مسافری که در صندلی عقب تاکسی نشسته با دست خودروی گرانقیمتی را که در تصادف پشت چهارراه خسارت زیادی دیده نشان می‌دهد و می‌گوید:«جریمه‌ها تقریباً 3 برابر شده‌ اما هنوز آمار تصادفات و تخلفات رانندگی بالاست چون فقط یک بخشی از این موضوع با اعمال قانون اصلاح می‌شود و بخش دیگر که مهم‌تر است فرهنگ‌سازی است که کمتر به آن توجه می‌کنند؛ راننده همین ماشین اگر قانون حداکثر سرعت را رعایت می‌کرد به این روز نمی‌افتاد.»
تابلوی ثانیه‌های کنار چراغ قرمز نشان می‌دهد که پلیس چراغ را روی قرمز نگه داشته است؛ مسافر صندلی جلو در ادامه بحث می‌گوید:«به نظر من جریمه‌ها هر چه بیشتر باشد مردم قوانین را بیشتر رعایت می‎کنند. من هیچ اعتقادی به بستن کمربند در ماشین نداشتم و این موضوع اصلاً برایم جدی نبود تا اینکه برای نبستن آن چند بار جریمه شدم. اوایل برایم سخت بود، اما بعد از اینکه دو بار پشت سر هم جریمه شدم، اولین کارم بعد از سوار شدن بستن کمربند است.» او با خنده ادامه می‌دهد:«حالا این‌قدر به آن عادت کرده‌ام که تا آن را نبندم تعادلم پشت فرمان درست نمی‌شود.»

کاهش یک درصدی اعمال قانون در دو ماه
به گفته معاون اجتماعی و فرهنگی پلیس راهور پایتخت، اعمال قانون تخلفات رانندگی در معابر پایتخت بعد از افزایش نرخ جرایم در مقایسه با زمان مشابه قبل از اجرای طرح، یک درصد کاهش داشته است.
 سرهنگ فیروز کشیر با اشاره به اینکه بیش از هشت میلیون فقره جریمه اعمال قانون از ابتدای سال تا دهم شهریورماه در تهران انجام شده است، می‌گوید:«یک میلیون و ۳۰۰ هزار فقره از این اعمال قانون‌ها فقط مربوط به توقف خودرو‌ها در محل مطلقاً ممنوع بوده که این میزان بیش از ۱۶ درصد از تخلفات رانندگی پایتخت را به خود اختصاص داده است.
جرایمی از روی آگاهی
«اینکه جریمه‌های رانندگی چند برابر شده اتفاق خوبی است، اما بسیاری از جرایم از روی آگاهی راننده انجام می‌شود!» این را یکی از رانندگان تاکسی‌های اینترنتی می‌گوید و خودروهایی را که مقابل بازارچه میوه و تره‌بار دوبله توقف کرده‌اند نشان می‌دهد و می‌گوید:«بارها شده برای اینکه منتظر مسافر بمانم مجبور می‌شوم دوبله پارک کنم اما در همان چند دقیقه توقف جریمه می‌شوم. قانون باید همه عوامل را مدنظر داشته باشد. مثلاً در این مورد نباید فقط رانندگان را مقصر ایجاد ترافیک بداند بلکه باید از شهرداری به علت جانمایی نکردن پارکینگ در مناطق پررفت‌وآمد پاسخ بخواهد.»
او صحبت‌هایش را این‌طور ادامه می‌دهد:«خیلی از کشورها قوانین سخت‌تر و جریمه‌های سنگین‌تری برای رعایت نکردن قوانین در رانندگی اعمال می‌کنند اما خدمات و زیرساخت‌های مناسبی هم برای رانندگی دارند. واقعیت را بگویم، من به این اعتقاد داشتم که اجرای قوانین سخت در درجه اول برای رفاه خود راننده‌ها و شهروندان است اما وقتی می‌بینم برای یک پارک دوبله دو دقیقه‌ای بارها مرا جریمه می‌کنند در صورتی که چاره‌ای جز پارک دوبله در آن محل ندارم، من هم از موضعم کوتاه می‌آیم و فکر می‌کنم از آنجایی که نرخ جریمه‌های قبلی با تورم تناسب نداشته جریمه‌ها را افزایش داده‌اند.
نرخ جریمه‌ها با تخلف‌های حادثه‌ساز نمی‌خواند
رئیس پلیس راهور فراجا معتقد است سه عامل راه، وسیله نقلیه و عامل انسانی در وقوع تصادفات مؤثر هستند و افزایش نرخ جرایم رانندگی یکی از اقداماتی است که به ‌منظور ارتقای ایمنی جاده‌ها و کاهش تخلفات رانندگی در کشور به کار گرفته شده است. از آنجایی که نرخ جریمه‌های رانندگی طی ۷ سال تغییر نکرده بود مسئولان راهنمایی و رانندگی در کشور تصمیم گرفتند نرخ جرایم را بالا ببرند و از این طریق تا حدودی آمار وقوع تصادفات و سوانح رانندگی را کاهش دهند. گرچه به اعتقاد برخی از کارشناسان نرخ‌های جدید باز هم با تخلفات حادثه‌ساز و مرگبار همخوانی ندارد، اما نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد سختگیری‌های قانونی و افزایش جرایم رانندگی می‌تواند به بهبود ایمنی جاده‌ها و کاهش تلفات منجر شود.
 بر اساس آمارهای رسمی منتشر شده، هر روز حدود ۵۰ نفر در کشور بر اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست می‌دهند. در دو دهه گذشته نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر در ایران جان خود را بر اثر این حوادث از دست داده‌ و بیش از ۶ میلیون نفر نیز مصدوم شده‌اند. در همین هفته گذشته ۲۶۴ فقره تصادف منجر به فوت در کشور رخ داد که در پی این تصادفات ۳۱۴ نفر در صحنه تصادفات کشته شدند. آمارها نشان می‌دهد هر سال 9 تا 11 درصد از بودجه کل کشور یعنی 35 هزار میلیارد تومان به خسارت شخص ثالث پرداخت می‌شود. به اعتقاد پلیس، در 7 سال گذشته یکی از عوامل افزایش تعداد حوادث رانندگی مرگبار در کشور متناسب نبودن نرخ جریمه‌ها با تخلف‌های حادثه‌ساز بوده است. طبق نظر اغلب کارشناسان راهنمایی و رانندگی، افزایش نرخ جریمه‌های رانندگی در کنار ایمنی راه‌ها و کیفیت خودروها باعث کاهش آمار تصادفات و تلفات خواهد شد.

نه سیخ بسوزد، نه کباب
در جدول جدید جریمه‌ها که از سوی پلیس منتشر شده است، خودروهایی که بیش از 5 میلیون تومان جریمه داشته باشند، توقیف می‌شوند؛ موضوعی که با اعتراض برخی از راننده‌ها همراه شده است. یکی از راننده‌ها که برای اعتراض به مبلغ جریمه‌ها به دفتر خدمات پلیس +10 آمده است، پرینت جریمه‌ها را که بیشتر از یک متر بود، نشان می‌دهد و می‌گوید:«در دو ماه اخیر به خاطر صحبت با تلفن همراه چند بار جریمه شدم. حالا هم سقف جریمه‌هایم به 5 میلیون رسیده و ماشینم در توقیف پلیس است. قبول دارم من هم قانون را رعایت نکرده‌ام اما آیا پلیس هم حقوق ما رانندگان را رعایت می‌کند؟ در بیشتر کشورها قوانین مربوط به مالیات و جریمه را سخت می‌گیرند اما از آن طرف هزینه جریمه و مالیات‌ها را صرف فراهم کردن زیرساخت‌ها می‌کنند، اما مگر در کشور ما هم این اتفاق افتاده که حالا جریمه‌ها را بالا برده‌اند؟ آیا جاده‌هایی که به دلیل باریک بودن باعث تصادفات مرگبار می‌شوند، تعریض شده‌اند؟ ما از قانون پیروی می‌کنیم اما مسئولان این را هم در نظر بگیرند که اگر استانداردها بالا باشد، جریمه هم می‌تواند بیشتر باشد؛ به این شکل عدالت بین مسئولان و شهروندان در اجرای قوانین برقرار می‌شود و نه سیخ می‌سوزد، نه کباب.