میترا جلیلی
دبیر گروه فناوری

تغییر جایگاه کشورها با
هوش مصنوعی
مقام معظم رهبری در این دیدار یادآور شدند: اکنون دستگاه‌های نظامی و غیرنظامی ما در حال بهره‌برداری از فناوری هوش مصنوعی هستند اما این استفاده نباید ما را فریب دهد زیرا صرف بهره‌برداری، امتیاز نیست و باید بر لایه‌های عمیق و متنوع این فناوری مسلط شد. اما برای توسعه عمیق فناوری در کشور چه باید کرد و فعالان این حوزه چه خواسته‌هایی از دولت چهاردهم و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دارند؟
 حمید بهنگار، رئیس انجمن فناوری اطلاعات و ارتباطات استان تهران دراین باره به «ایران» گفت: فرمایشات مقام معظم رهبری درباره اهمیت هوش مصنوعی و قدرت نرم در کشور، زمینه ساز افزایش توجه به مقاوم‌سازی حوزه‌های مختلف ازجمله هوش مصنوعی در کشور شد.
بهنگار با اشاره به اینکه هوش مصنوعی به عنوان یک فناوری پیشرو و پیشران می‌تواند نقش بسزایی در جهش کشور ایفا کند، یادآور شد: این فناوری حتی می‌تواند با تغییر جایگاه کشورها از نظر تقسیم بندی‌هایی مانند «در حال توسعه» یا «توسعه یافته»، در مناسبات نوین جهانی موقعیت‌های جدیدی ایفا کند.
به اعتقاد وی، هریک از نهادهای شورای عالی فضای مجازی، سازمان ملی هوش مصنوعی، معاونت علمی ریاست جمهوری و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌توانند هم در پیشبرد و بومی‌سازی و هم افزایش ضریب نفوذ هوش مصنوعی در صنایع، نقش ویژه‌ای ایفا کنند. بهنگار افزود: هریک از این نهادها می‌توانند به عنوان فعال ساز عمل کنند و وزارت ارتباطات هم به طور ویژه به عنوان یکپارچه ساز، رهبری حوزه هوش مصنوعی را به عهده بگیرد.

ضرورت توجه به زیرساخت‌های سخت‌افزاری
رئیس انجمن فناوری اطلاعات و ارتباطات استان تهران، توجه به زیرساخت‌های سخت‌افزاری را یکی از الزامات تقویت پایگاه هوش مصنوعی در کشور دانست و یادآور شد: این فناوری به مراکز پردازش سریع(HPC) نیاز دارد و البته برنامه‌های وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نشان می‌دهد که به این موضوع توجه ویژه‌ای شده است.
وی افزود: توجه به سرمایه‌گذاری در حوزه نرم با تکیه بر تشکل‌های بخش خصوصی، اتاق بازرگانی، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور و سایر نهادهای فعال می‌تواند در شکل دهی به اکوسیستم و تقویت آن نقش‌آفرینی کند. سرمایه‌گذاری همچنین می‌تواند نقشی کلیدی و هماهنگ‌کننده بین بخش خصوصی و وزارتخانه‌هایی ایفا کند که در برنامه هفتم توسعه، تکالیفی برای آنها به منظور نهادینه‌سازی تحول دیجیتال درنظر گرفته شده است.

حفظ و نگهداشت نیروهای متخصص
این فعال حوزه فاوا همچنین خواستار توجه ویژه به ظرفیت‌های مغزافزاری توسط وزارت ارتباطات شد و گفت: حفظ و نگهداشت سرمایه‌های انسانی و آموزش نیروهای متخصص به کمک ظرفیت‌های این وزارتخانه کلیدی، می‌تواند زمینه‌ساز توسعه ضریب نفوذ فناوری هوش مصنوعی در سایر بخش‌های دولت، نهادهای مختلف و کل حاکمیت شود.
وی با اشاره به ضرورت ایجاد تحول دیجیتال در کشور یادآورشد: فناوری‌هایی وجود دارند که پیش نیاز هوش مصنوعی یا هم عرض آن هستند و باید بعد از هوش مصنوعی به صورت موازی توسعه یابند تا بتوانیم شاهد ایجاد تحول دیجیتال در صنایع باشیم. بهنگار افزود: در صورت تحقق تحول دیجیتال در صنایع، این امر می‌تواند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای وزارت ارتباطات در دولت چهاردهم شناخته شود. درصورت تلفیق صنایعی همچون کشاورزی، حمل‌و‌نقل، صنعت و معدن و تولید و سلامت با فناوری‌هایی مثل هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، پردازش‌های کوانتومی و کلان داده‌ها، می توانیم شاهد جهش ناگهانی این حوزه‌ها باشیم. این جهش علاوه بر افزایش چشمگیر سهم فناوری اطلاعات در تولید ناخالص داخلی کشور(GDP) می‌تواند از خروج بی‌رویه ارز جلوگیری کند و درنهایت با صادرات خدمات فنی و مهندسی، برای کشور ارزآوری داشته باشد.

درآمدزایی یک میلیارد دلاری از صادرات خدمات مهندسی
این فعال حوزه فاوا پیش‌بینی کرد با توجه به نگاه ویژه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، حداقل در یک برنامه کوتاه مدت یکی دوساله می‌توان از صادرات خدمات فنی و مهندسی در حوزه فناوری اطلاعات، به درآمد یک میلیارد دلاری دست یافت.
رئیس انجمن فاوای اتاق بازرگانی تهران یکی از موانع توسعه هوش مصنوعی را وجود فیلترینگ دانست و یادآور شد: دسترسی به اینترنت آزادتر یا تغییر در سیاست‌های فیلترینگ ضمن ایجاد امید در فضای نخبگی و متخصصان حوزه فناوری، می‌تواند انتقال دانش به کشور را تسهیل کند. ازسوی دیگر تغییر این سیاست می‌تواند از خروج نیروی انسانی متخصص هم جلوگیری کند.
این فعال حوزه فاوا اظهارداشت: وقتی فضای اقتصادی کلان کشور به سمت انقباضی می‌رود، میزان سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها هم کم می‌شود.فکر می‌کنم اگرهم وزارت ارتباطات و هم سایر نهادها بتوانند به افزایش سرمایه‌گذاری و سرمایه پذیری در این زمینه کمک کنند، اکوسیستم به صورت خودکار راه خود را پیدا می‌کند.
وی با اشاره به نگاه تعاملی و مثبت وزیر ارتباطات به مردم و تشکل‌ها، پیشنهاد کرد ایشان در عالی‌ترین مقامات دولت و وزارتخانه متبوع‌شان و معاونت‌های مربوطه، در قالب کارگروه‌ها و به صورت برخط، نظرات تشکل‌های بخش خصوصی را تجمیع کنند و از آن به‌عنوان یک رأی اثرگذار در تصمیمات کلان وزارتخانه متبوع خود بهره بگیرند.

بخش خصوصی پرچمدار
هوش مصنوعی
محمدباقر سجادی، نایــــــب‌رئیـــــس کمیسیون هوش مصنوعی نصر در گفت‌و‌گو با «ایران» هم، خواستار توجه بیشتر دولت چهاردهم و وزیر ارتباطات به بخش خصوصی به منظور توسعه هوش مصنوعی شد. وی بخش خصوصی را پرچمدار هوش مصنوعی دانست و از دولت چهاردهم خواست: علاوه بر جلوگیری از ایجاد رانت، از ظرفیت شرکت‌های پیشرو فعلی حوزه هوش مصنوعی و اکوسیستم فعلی کمک بگیرد تا با استفاده از تجربه این شرکت‌ها بتوان در مسیر توسعه هوش مصنوعی قرار گرفت.

توجه به هوش مصنوعی صنعتی
سجادی تحریک بازار را یکی از خواسته‌های جدی فعالان بخش خصوصی حوزه هوش مصنوعی دانست و یادآورشد: معتقدم خود دولت باید به‌عنوان بازار بزرگ هوش مصنوعی عمل کند؛ موضوعی که تاکنون به آن توجه نشده است ولی حتماً باید اتفاق بیفتد. وی مهم‌ترین راهکار توسعه هوش مصنوعی را بحث بازار و تحریک آن دانست و گفت: اگر بازار به خوبی شکل بگیرد بقیه بخش‌های اکوسیستم هم به خودی خود شکل می‌گیرد. سجادی تحریک تقاضا را به‌عنوان راهکار وضعیت موجود دانست و افزود: بهتر است این تحریک تقاضا در هوش مصنوعی صنعتی باشد. این فعال حوزه هوش مصنوعی با تأکید بر اهمیت تحریک تقاضا در هوش مصنوعی صنعتی، به دولت توصیه کرد که بازار توسعه هوش مصنوعی در صنایع را ایجاد کند و پای آن بایستد. سجادی در ادامه، اجرای درست قانون جهش دانش‌بنیان و اعتبار مالیاتی را یکی از راهکارهای توسعه هوش مصنوعی دانست و یادآور شد: یکی از مشکلات جدی این است که این قانون به درستی اجرا نشده و ضمانت اجرایی هم ندارد. قطعاً با تحریک تقاضای هوش مصنوعی صنعتی و استفاده از قانون جهش دانش‌بنیان و اعتبار مالیاتی می‌توان چشم‌انداز بهتری برای توسعه هوش مصنوعی در کشور و کاربردی‌سازی آن ترسیم کرد.

کاربردی شدن هوش مصنوعی در لایه‌های زندگی مردم
سجادی یکی دیگر از خواسته‌های خود به‌عنوان یک فعال حوزه هوش مصنوعی را ایجاد زیرساخت‌های سخت‌افزاری دانست و بر ضرورت توسعه آن تأکید کرد. این فعال حوزه هوش مصنوعی همچنین با اشاره به ضرورت کاربردی کردن هوش مصنوعی در لایه‌های مختلف زندگی مردم، تصریح کرد: برای توسعه هوش مصنوعی در جامعه و کاربردی کردن آن، مشکل جدی و لاینحلی وجود ندارد و می‌توان با فرهنگسازی درست، مردم را به استفاده از هوش مصنوعی ترغیب کرد اما مشکل اینجاست که هنوز بسیاری از سرویس‌ها و ابزارهای مورد نیاز، توسعه نیافته یا توسعه آنها بالغانه و در حد جامعه نیست. معتقدم اگر توسعه به درستی انجام شود فرهنگسازی به خودی خود انجام می‌شود.

برش

لزوم ایجاد زیرساخت‌های پردازشی هوش مصنوعی
ابوالحسن فیروزآبادی دبیر سابق شورای‌ عالی فضای مجازی با تأکید بر اینکه اکثر کشورهای دنیا دارای برنامه در حوزه هوش مصنوعی هستند، گفت: دولت فاقد برنامه برای هوش مصنوعی در دنیا وجود ندارد و ما از معدود کشورهای بدون برنامه در این حوزه هستیم و حتی در برنامه هفتم نیز توجه خاصی به این حوزه نشده است. ابوالحسن فیروزآبادی یادآور شد: دولت باید یک پروژه بزرگ را در حوزه هوش مصنوعی مشخص کند. وی همچنین یادآور شد: این برنامه باید در حوزه‌های مختلف صنعت، دانشگاه و فناوری اجرایی جداگانه تهیه شود. بازیگر اصلی در این حوزه باید دولت باشد و پروژه بزرگ در حوزه هوش مصنوعی را مشخص کند تا راهنمایی برای همه بخش‌های مختلف که در این حوزه فعالیت می‌کنند، باشد. فیروزآبادی در خصوص اینکه با توجه به مواد سند ملی هوش مصنوعی چگونه می‌توان در سایه تحولات سریع هوش مصنوعی آن را محقق کرد، هم گفت: تحقق این موضوع با صرف هزینه امکانپذیر می‌شود، بنابراین می‌توان سخت‌افزار آن را از خارج وارد کرد و این کار سختی نیست.