یوسف حیدری
خبرنگار

همدان یکی از مقاصد اصلی گردشگری داخلی و یکی از نقاط مورد توجه گردشگران خارجی است. مکان‌های گردشگری و خیابان‌های اصلی این شهر چند سالی است با مشکل دستفروش‌هایی که بساط می‌کنند مواجه است؛ موضوعی که سال‌هاست حل نشده و اکنون مسئولان شهرداری اعلام کرده‌اند تا دو ماه آینده 5 هزار دستفروش در همدان ساماندهی و شناسنامه‌دار می‌شوند.
خیابان بوعلی یکی از خیابان‌های اصلی همدان، بیشترین محل تجمع دستفروش‌هاست. به گفته اهالی این خیابان، پس از پیاده‌راه‌سازی و نبود ماشین برای عبور و مرور، شرایط برای بساط آنها بیشتر هم شده است. شاید قبلاً برای حضور دستفروش‌ها ساعتی تعیین می‌شد اما اکنون از غروب بدون هیچ نظارتی از سوی مسئولان شهری، دستفروش‌ها می‌آیند و بساط پهن می‌کنند. البته در این میان دستفروش‌های بومی همدان معتقدند حضور دستفروشان غیربومی تهدیدی برای درآمد دستفروش‌های بومی و باعث بی‌نظمی در پیاده‌روها، خیابان‌های اصلی و مکان‌های گردشگری شده‌ است.
یکی از مغازه‌داران خیابان بوعلی با اشاره به بی‌نظمی این خیابان به دلیل حضور دستفروش‌ها می‌گوید: در این منطقه یک‌هزار و 750 مغازه وجود دارد. همچنین سال‌هاست مطب بسیاری از پزشکان در این خیابان قرار دارد و محل رفت‌و‌آمد بیماران است، اما برای رفت‌وآمد بیماران و همراهان آنها در ساعات بعدازظهر بویژه از ساعت 6 بعدازظهر به بعد مشکلات زیادی وجود دارد. اگر هم اتفاقی مثل آتش‌سوزی رخ بدهد به هیچ عنوان تردد خودروهای امدادی و انتظامی در معابر این خیابان امکان‌پذیر نیست.

دستفروش‌های بومی و غیربومی
دستفروش‌های خیابان بوعلی هر کدام برای خودشان سابقه چندین ساله دارند. آنها معتقدند مشکلی با مغازه‌داران ندارند و مسأله اصلی دستفروش‌های غیربومی هستند که در فصل سفر و گردشگری به اینجا می‌آیند و با پهن کردن بساط، کار آنها را نیز خراب می‌کنند. یکی از دستفروش‌ها که چند سالی است در خیابان بوعلی بساط می‌کند با اشاره به اینکه اصلی‌ترین مشکل ما ساماندهی است، می‌گوید: با توجه به تورم و گرانی موجود در بازار، اجناس روز به‌ روز گران‌تر می‌شوند و مردم رغبت بیشتری برای خرید از دستفروش‌ها دارند. ما هم سعی می‌کنیم با رعایت قوانین و در مکان‌هایی که از سوی شهرداری تهیه شده بساط کنیم و مزاحمتی برای گردشگران نداشته باشیم اما دستفروشان غیربومی از شهرهای دیگر در فصل تابستان و فروردین‌ماه که مسافران زیادی به اینجا می‌آیند در هر نقطه‌ای که بخواهند بساط پهن می‌کنند. اگر ساماندهی دستفروش‌ها با جدیت پیگیری شود خیلی از مشکلاتی که وجود دارد حل می‌شود.
یکی دیگر از دستفروش‌ها در اختیار قرار دادن لباس فرم یکدست به دستفروش‌ها را یکی از راه‌های مهم ساماندهی عنوان می‌کند و می‌گوید: اگر لباس فرم یکسان در اختیار دستفروشان قرار گیرد تا حدودی مدیریت شهری می‌تواند دستفروشان غیربومی را شناسایی کند. اصلی‌ترین خواسته ما جمع‌آوری بساطی‌های غیربومی است که اغلب از استان‌های همجوار همچون کرمانشاه و لرستان می‌آیند. 20 سال است که در معابر شهر همدان دستفروشی می‌کنم، متأسفانه آنچه طی این سال‌ها از سوی مدیریت شهری به‌ عنوان ساماندهی مطرح می‌شود تنها در حد وعده باقی ‌مانده  یا اینکه تنها چند روز اعمال می‌شود. طی این سال‌ها بارها صحبت از ساماندهی دستفروشان از سوی مدیریت شهری شده اما آنچه شاهد بودیم یک کار مقطعی است. به طور مثال شهرداری طی چند سال گذشته مکانی را در محله سر پل یخچال برای اجرای سازه و حوزه دستفروشان معرفی کرد اما این بازارچه فقط چند روز دوام آورد چراکه زمین در نظر گرفته شده مالک شخصی داشت.
همه دستفروش ها شناسنامه‌دار شدند
ساماندهی دستفروش‌ها یکی از اولویت‌هایی است که بارها از سوی رسانه‌ها و مردم مطرح شده است؛ موضوعی که این‌بار مسئولان شهرداری وعده حل آن را  تا دو ماه آینده می‌دهند.
معراج عاشورلو، رئیس سازمان ساماندهی مشاغل شهری و فرآورده‌های کشاورزی شهرداری همدان در گفت‌و‌گو با خبرنگار «ایران» با اشاره به اینکه همه دستفروش‌های همدان شناسنامه‌دار شده‌اند، گفت: برای ساماندهی دستفروش‌ها جلسات متعددی را با هیأت امنای بازار و کسبه خیابان بوعلی و همچنین با هماهنگی با نیروی انتظامی، پلیس راهور و شهرداری جلسات مختلفی را نیز در فرمانداری برگزار کردیم و خروجی این جلسات شناسنامه‌دار شدن همه دستفروش‌های همدان بود. فرم التزام هم به تأیید فرمانداری رسیده و بر اساس دستور‌العمل ابلاغی وزارت کشور که مصوبه هیأت وزیران مبنی بر ساماندهی دستفروش‌هاست، همه دستفروش‌ها را شناسایی کرده و بعد از شناسنامه‌دار شدن از اداره اماکن استعلام گرفتیم که آیا همه این افراد واقعاً دستفروش هستند یا خیر.
وی ادامه داد: بعد از شناسایی کامل، همه این دستفروش‌ها سطح‌بندی شدند و قرار است در برنامه کوتاه‌مدت یک‌ساله در لاین‌هایی که مشخص خواهد شد بساط دستفروشی‌شان را قرار بدهند. دو لاین در 6 مترمربع برای هر دستفروش در نظر گرفته شده که می‌تواند در همین متراژ بساط دستفروشی‌اش را قرار بدهد. ما کار را تا اینجا پیش بردیم و پالایش دستفروش‌ها نیز در حال انجام است.
عاشورلو با اشاره به اینکه 3 هزار دستفروش در سطح شهر همدان فعالیت می‌کنند و با دستفروشان مستقر در مکان‌های گردشگری گنجنامه، بلوار ارم و سایر نقاط توریسم‌پذیر این تعداد به 5 هزار نفر می‌رسند، گفت: روزانه 400 نفر دستفروش در بازار همدان بساط پهن می‌کنند و ما در هفته با 5 هزار دستفروش مواجهیم که در مکان‌های گردشگری و خیابان‌های اصلی همدان بساط می‌کنند. به هر حال در کنار مشکلات اقتصادی و معضلات اجتماعی، پدیده دستفروشی نیز در همدان پررنگ شده است.
البته شهرداری به دنبال این نیست که با جمع‌آوری دستفروش‌ها تعداد افراد بیکار را در سطح جامعه زیاد کند اما باید نظارت‌هایی نسبت به برخی از مشاغل باشد و ساماندهی شوند و در این میان سایر دستگاه‌های اجرایی نیز در نظارت بر آنها مسئولیت دارند.
البته دستفروشی شغل شریفی است اما ممکن است 20 تا 30 درصد از آنها دستفروش نباشند. متأسفانه برخی افراد با سوء‌استفاده از این موضوع چند نفر را استخدام کرده تا بساط کنند و هر کدام در نقطه‌ای برای این فرد که اتفاقاً سرمایه‌دار هم است بساط می‌کنند تا اجناس او را بفروشند.
رئیس سازمان ساماندهی مشاغل شهری یکی از مشکلات بر سر راه ساماندهی دستفروش‌ها را نبود زمین مناسب برای این کار عنوان کرد و به خبرنگار «ایران» گفت: در همدان قیمت زمین بالاست و ما به تنهایی قادر به تأمین زمین نیستیم و کمک دولتی هم نداریم. نگهداری شهر هزینه زیادی دارد و امیدواریم اداره مسکن و شهرسازی با توجه به الحاقیه‌هایی که در آینده به شهر داریم، زمین‌های مناسبی را در اختیار ما قرار دهند تا بتوانیم ساماندهی دستفروش‌ها را به بهترین شکل انجام دهیم.
عاشورلو یکی از اقدامات مهم در طرح ساماندهی را ایجاد بازارچه‌های دائمی مشاغل خانگی عنوان کرد و گفت: ایجاد بازارچه‌های دائمی مشاغل خانگی یکی از وظایف و اهدافی است که در این دستورالعمل قرار داده شده است.
ضمن اینکه وزارت بهداشت، نیروی انتظامی و دادگستری از جمله دستگاه‌هایی هستند که باید به کمک شهرداری بیایند چراکه شهرداری به تنهایی نمی‌تواند کاری از پیش ببرد. یکی از کمبودهای ما در طرح ساماندهی نبود زمین مناسب است که از اداره راه و شهرسازی می‌خواهیم زمین‌هایی را در اختیار شهرداری‌ها قرار بدهد تا ساماندهی دستفروشان صورت بگیرد.