نگار امیری
خبرنگار

تعزیه در لغت به معنای عرض تسلیت، سوگواری و برپایی یادبود برای عزیز از دنیا رفته است و تعزیه‌خوانی برای اهل بیت(ع) بویژه امام حسین(ع) در دوره ناصری به اوج و شکوه خود رسید.
البته پیشینه این هنر را به پیش از اسلام و آیین سوگ سیاوش نسبت می‌دهند. بر اساس پژوهش‌ها، پیشینه سوگ سیاوش به دوره نوسنگی و سه هزارسال پیش از میلاد برمی‌گردد که با ورود اسلام به ایران، آموزه‌های دینی در فرهنگ ما جایگزین شده و این مراسم سوگواری کم کم و با گذشت زمان و همچنین با روی کارآمدن حکومت شیعی مذهب آل بویه به شکل سوگواری برای ائمه‌اطهار (ع) رواج پیدا کرده است.

ثبت تعزیه به عنوان چهارمین پرونده میراث ناملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو
این هنر آیینی- سنتی سال 1389 به همت هنرمندان شناخته شده عرصه هنرهای نمایشی به عنوان چهارمین پرونده میراث ناملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است و طی سال‌های اخیر شبیه‌خوانان و هنرمندان فعال درعرصه هنرهای نمایشی ایرانی سعی کرده‌اند این میراث ناملموس ملی و جهانی را حفظ و نگهداری کنند.
علی اکبرقدوسیان یکی از تعزیه‌خوانان پیشکسوت است که در ماه‌های محرم و صفر به پاسداشت خون شهدای کربلا به اجرای تعزیه‌های متفاوت عاشورایی می‌پردازد.
قدوسیان درباره‌ برنامه‌های تعزیه در این دو ماه گفت: در دهه اول محرم همیشه 20 تعزیه به مناسبت شب‌های نامگذاری شده در این ماه خوانده می‌شود. مجالسی چون «حجة‌الوداع»، «مجلس مسلم بن عقیل»، «دو طفلان مسلم»، «حربن یزید ریاحی»، «عابث و شوذب»، «علی اکبر»، «طفلان زینب»، «حضرت قاسم»، «حضرت عباس» و «شهادت سیدالشهدا» از جمله مجالس مهمی است که در این شب‌ها مورد توجه تعزیه‌خوانان قرار می‌گیرد.

عدم شناخت نسخ تعزیه وعدم توانایی خواندن، مجالس تعزیه را به تکرار انداخته است
او ادامه داد: در شب شام غریبان نیز در گذشته مجلس تعزیه «حضرت رقیه» که یکی از تعزیه‌های مهم است، خوانده می‌شد. اما در حال حاضر به  دلایل مختلفی چون عدم شناخت نسخ تعزیه وعدم توانایی خواندن برخی از این نسخ توسط تعزیه‌خوان‌ها دیگر شاهد تکرار مجالس هستیم.
 این تعزیه‌خوان در ادامه افزود: در دوره‌‎های قبل مجالس تعزیه به صورت هفتگی برگزار می‌شد که این موضوع موجب گردید تعزیه‌خوان‌ها نسبت به نسخه‌های متفاوت شناخت پیدا کنند و همچنین خواندن نسخ، راحت‌تر و درست‌تر انجام گیرد و به همین واسطه اکثر مجالس اجرا می‌شدند اما متأسفانه در سال‌های اخیر بیشترعزیزان به سمت آموزش توسط فیلم و تصویر رفته‌اند و نه تنها سلسله مراتب برای حضور در نقش‌ها رعایت نمی‌شود بلکه از نظر اجرایی و محتوایی نیز با نواقص زیادی روبه‌رو هستیم.
 این تعزیه‌خوان بیان کرد: مجالس تعزیه «حجةالوداع»، «عابث و شوذب»، «دوطفلان مسلم» و «حضرت قاسم» جزو تعزیه‌هایی است که امروزه خیلی کمتر مورد توجه قرار دارد. البته طی سال‌های اخیرمجالسی چون «تعزیه شاهچراغ»، «شهادت فاطمه زهرا(س)»، «تعزیه حبیب‌بن مظاهر» و «متوکل عباسی» با توجه به مجالس رزمی و احساسی که دارند، بیشتر اجرا می‌شوند.
 به گفته قدوسیان، جنگ یکی از قسمت‌های نمادین و بسیار زیبای تعزیه است که می‌تواند در جذب مخاطبان تأثیر فراوانی داشته باشد.
او اظهار کرد: یکی از تعزیه‌هایی که به دلیل صحنه‌های متفاوت و جذاب خود توانسته مخاطبان زیادی را با خود همراه کند، تعزیه شهادت حضرت شاهچراغ(ع) است. این همراهی باعث شده است تعزیه‌خوان‌ها نیز در ایام محرم و صفر به این تعزیه نگاه ویژه‌ای داشته باشند.
البته در این میان مجلس تعزیه «متوکل عباسی» و «حبیب بن مظاهر» نیز با استقبال خوبی روبه‌رو شده است.
این تعزیه‌خوان باسابقه گفت: برگزاری سوگواره‌هایی که بر پایه اجرای تعزیه شکل می‌گیرد تا حدی باعث شده تعزیه‌های غریب هم اجرا شوند اما نه به گستردگی‌ای که برای معرفی آن به مردم لازم است و همان‌طور که ذکر شد چون این تعزیه‌ها کمتر اجرا شده‌اند، کمتر نیز مورد توجه قرار گرفته و کم کم از یاد رفته‌اند.

 اجرای تعزیه‌های رضوی در ایام پایانی ماه صفر
او ادامه داد: طی ایام ماه محرم و صفر بیش از هر چیز تعزیه‌های عاشورایی برپا می‌شود و بیشتر در سه شب اربعین حسینی، شب وفات پیامبر اکرم(ص) و شهادت امام حسن(ع) و امام رضا(ع) با تعزیه‌های مرتبط موضوعی مواجه هستیم. این روزها برگزاری تعزیه کار دشوار و البته گرانی به شمار می‌آید.
بانیان این هنر که همواره مردم بوده و هستند از نظر اقتصادی با مشکل مواجه شده‌اند و این موضوع بر اجرای تعزیه‌ها نیز تأثیر گذاشته است.

تعزیه، هنری مردمی و میراث ملی است
این هنرمند با اشاره به برگزاری تعزیه‌های رضوی در ایام پایانی ماه صفر بیان کرد: تعزیه‌های رضوی و تعزیه‌های مرتبط با شهادت امام حسن مجتبی(ع) و وفات پیامبر اکرم(ص) جزو تعزیه‌های غریب به شمار نمی‌آمدند اما در طول زمان و به دلیل اینکه کمتر مورد استفاده قرار گرفتند، اکنون به عنوان تعزیه غریب شناخته می‌شوند.
این تعزیه‌ها البته همچنان توسط تعزیه‌خوان‌های قدیمی و پیشکسوت اجرا می‌شوند ولی تعزیه‌خوان‌های جوان‌تر خیلی کم به سراغ این مجالس می‌روند.
قدوسیان تأکید کرد: تعزیه هنری مردمی و البته میراث ملی ماست که برای زنده ماندن نیاز به حمایت دارد. تعزیه‌خوان‌ها نیازمند فضایی مانند حسینیه یا تکایا هستند تا بتوانند همیشه در آن به اجرای تعزیه بپردازند.
در واقع اجرای تعزیه با توجه به اینکه تنها در بخش سوگواری نیست و نسخه‌های مرتبط با دیگر ایام سال نیز دارد، باید به امری مستمر تبدیل شود.

تشکیل بنیاد یا مؤسسه‌ای برای ثبت و ضبط هنر تعزیه
او در پایان با بیان اینکه امروزه فعالان عرصه تعزیه به دلیل عشق وعلاقه‌ای که به امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) دارند در این هنر مشغول فعالیت هستند، گفت:
«قطعاً اگر تعزیه‌خوانی به صورت یک حرفه و دارای درآمد مالی در نظر گرفته شود، هنرمندان زیادی به آن روی آورده و زمان بیشتری را صرف این هنر می‌کنند.
نه تنها من که تمامی هنرمندان فعال در این عرصه آرزویمان شکل‌گیری بنیاد یا مؤسسه‌ای است که در راستای ثبت، ضبط و حفظ این هنر کوشا باشد.»