اثرات تب همستر بر سلامت روان
سمیه افشین‌فر
خبرنگار
این روزها سرتان را که بچرخانید و بخواهید با کسی حرف بزنید می‌بینید که چشمانش به شماست و دستانش روی صفحات گوشی ضربه می‌زند. یک همستر کوچک رؤیای پولدار شدن راحت و بی‌دردسر را برای خیلی‌ها ایجاد کرده است اما چه می‌شود که یک روز همستر ما را از کار و زندگی می‌اندازد و یک روز یک شبکه اجتماعی جدید؟ اصلاً وقتی سودای پولدار شدن راحت را در سرمان می‌پرورانیم به اثرات بعدی آن فکر می‌کنیم؟
مدام در حال تجربه کردن هستیم
دکتر محمدرضا ایمانی، روانشناس اجتماعی در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به کنجکاوی ذاتی بشر می‌گوید: بشر موجود کنجکاوی است و با هر پدیده‌ای که مواجه می‌شود بشدت جذب آن می‌شود و متأسفانه بدون فکر و به صورت ناخودآگاه به سمت آن حرکت می‌کند و اقداماتی انجام می‌دهد. این روانشناس با تأکید بر اینکه برای تحلیل این موضوع باید نگاهی به گذشته خودمان داشته باشیم، ادامه می‌دهد: اگر مقداری به عقب برگردیم، می‌بینیم که از دوران کودکی مورد آموزش قرار نگرفته‌ایم و اصطلاحاً به ما یاد نداده‌اند که با هر چیزی که مواجه می‌شویم ابتدا باید در آن بررسی و فکر کنیم. در توضیح بیشتر این پدیده باید ببینیم هر پدیده جدیدی برای چی و از کجا آمده و اصلاً قرار است چه کار کند؟ اصلاً نقش ما در آن چیست و چه سودی برایمان خواهد داشت! وی در ادامه با بیان آسیب‌های جسمی چنین بازی‌هایی توضیح می‌دهد: بعد از چند وقت می‌بینیم که انگشتانمان درد گرفته و باید بابت درد انگشت و مچ دست به پزشک مراجعه کنیم، چون دستانمان مرتب روی گوشی کار می‌کند و به لحاظ فیزیولوژی تأثیراتی بر سلامت دست و گردنمان بر جای می‌گذارد؛ این تأثیرات جسمی جدا از وقت و انرژی ای است که از دست داده‌ایم و در ازای آن چه چیزی به دست آورده‌ایم؟ این سؤال اولی است که هر کاربر این بازی باید از خودش بپرسد. سؤال دوم این است که این بازی برای چه به وجود آمده است و چه کسانی قرار است از آن سود ببرند؟ بهتر است قبل از جلب شدن به هر پدیده جدیدی در فضای مجازی چند مطلب در مورد آن بخوانیم و بررسی‌هایی را انجام دهیم. کم نیستند کسانی که در فضای مجازی یا حتی در بازار سرمایه اقدام به سرمایه‌گذاری‌های زیاد و اقدامات پرریسک می‌کنند بدون آنکه سواد مالی و بورسی خاصی داشته باشند یا اصلاً آموزش خاصی در این مورد دیده باشند. صرفاً اسیر تب‌های مختلفی می‌شوند و می‌بینیم که در بسیاری از مواقع همین گروه ضرر هم می‌کنند چون اسیر یک تب شده‌اند و یاد نگرفته‌اند مطالعه کنند. بنابراین مدام در حال تجربه کردن هستند و در این تجربه‌ها زمان، انرژی و سرمایه‌شان را از دست می‌دهند هر چند ممکن است چیزهایی را هم به دست بیاورند اما آنقدر کوچک است که تأثیرگذار نیست.
چه باید کرد؟
به گفته این روانشناس اجتماعی، در بازی‌های آنلاین هر وقت احساس کردید از یک بازی یا شبکه اجتماعی خیلی خوشتان آمده به سرعت از آن فاصله بگیرید «توجه داشته باشید که فضای آنلاین کودکان و نوجوانان را درگیر خود می‌کند. پرخاشگری در کودکانی که فضای آنلاین را تجربه می‌کنند بشدت افزایش پیدا می‌کند. برای رهایی از بند بازی‌های آنلاین باید به بازی پناه ببرید بازی در دنیای واقعی تنها راه نجات کودکان است. زمان‌هایی که افراد درگیر این موضوع هستند باید آنها را از این فضا خارج و به سمت چیزی که برای آنها جذاب‌تر است هدایت کرد. باید فرصت‌هایی را ایجاد کنیم تا کودکان از آن فضا خارج شده و آرامش پیدا کنند تا خشم از آنها دور شود. ورزش‌های ضربه‌ای مثل فوتبال، والیبال، بسکتبال، بوکس و کاراته خشم و عصبانیت را از آنها دور می‌کند، در واقع انرژی نوجوان راه درست را پیدا می‌کند و ذهنشان آرامتر می‌شود. وقتی درگیر بازی‌های آنلاین هستند ذهنشان درگیر است و بشدت احساس خستگی می‌کنند و تحت تأثیر باخت‌هایی که به دست می‌آورند ممکن است افسردگی پیدا کنند.»
بــــرش
چرا اسیر تب می‌شویم؟
ایمانی در پاسخ به این سؤال که چرا اسیر چنین تب‌هایی می‌شویم، می‌گوید: بخش زیادی از این موضوع به رفتارهای ناآگاهانه برمی‌گردد؛ کسانی که در فضای مجازی هوشمندانه رفتار می‌کنند وقتی می‌خواهند اقدامی انجام دهند چند سؤال را مکتوب می‌نویسند و به آنها پاسخ می‌دهند حتی برای پاسخ شروع به تحقیق می‌کنند. از خودتان بپرسید اینفلوئنسرها و کسانی که تبلیغ این موضوع را می‌کنند چرا باید این کار را انجام دهند؟ وقت و انرژی را که می‌توانید صرف مطالعه یا یادگیری یک مهارت جدید کنید درگیر یک موضوع سطحی کرده‌اید که معلوم نیست آینده چشمگیری داشته باشد. ما تلاش می‌کنیم به هر طریقی پول دربیاوریم اما این هر طریقی آیا ما را به پول می‌رساند؟! ما نیاز داریم مهارت حل مسأله، تفکر عمیق و سواد رسانه‌ای را یاد بگیریم، این موارد مهارت‌های لازم برای زندگی کردن در عصر جدید هستند، زیرا دنیای مجازی و کامپیوتر و نرم‌افزارهای مختلف ما را در هجمه خودشان قرار داده‌اند. بنابراین در برابر مواردی که در حال آسیب زدن به ماست نیاز به آموزش و کنترل و واکنش داریم. چیزی را به ما نشان می‌دهند، خوشمان می‌آید و انگیزه‌ای در درونمان شکل می‌گیرد بدون فکر کردن در این حوضچه می‌پریم فارغ از اینکه اصلاً عمق حوضچه چقدر است رفتارهای پخته‌ای انجام نمی‌دهیم و تبدیل به تجربه می‌شود و می‌رود تا تجربه بعدی، در حالی که با اندکی تفکر و تعمق می‌توانیم هوشمندانه رفتار کنیم.
این روانشناس با تأکید بر فشارها و استرس‌های بازی‌های آنلاین تأکید می‌کند: این بازی‌ها یا هر بازی آنلاین دیگری فشارها و استرس‌های روانی زیادی برای کاربران ایجاد می‌کند همان هنگ کردن ساده تلفن همراه یا تمام شدن شارژ گوشی یا حتی پاک شدن و پریدن اکانت بازی فشار روانی زیادی ایجاد می‌کند. از این گذشته مسأله یادگیری که برای فرزندانمان ایجاد می‌کنیم از اهمیت زیادی برخوردار است؛ اینکه کودک می‌بیند پدر و مادرش مدام روی گوشی ضربه می‌زنند این انگاره ذهنی در او ایجاد می‌شود که می‌تواند به سراغ بازی‌های آنلاین برود.