آنجلا استنت، نویسنده کتاب «دنیای پوتین»
مترجم: وصال روحانی

دو سال بعد از شروع تهاجم ارتش روسیه به اوکراین و در آغاز سومین سال رویارویی این دو کشور، تغییرات استراتژیک آشکاری در این جبهه بسیط و فراگیر به وجود آمده است.
اینک بیش از آن‌که دستاوردهای نظامی در این جنگ مهم باشد، خصلت سیاسی و سلسله ارتباط‌های دو کشور با این و آن حرف اول را می‌زند و جنگ نظامی آنها به‌تدریج به دوئل سیاسی تبدیل شده است. این در حالی است که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه امید دارد تفرقه‌ای که بین غربی‌ها بر سر حمایت از یکی از دو سوی ماجرا به وجود آمده، سبب رسیدن او به خواسته‌هایش شود و آنچه را که وی در صحنه یک نبرد مستقیم به‌دست نیاورده است، از طرق جانبی شامل حال وی سازد.
امریکا بزرگ‌ترین کمک‌کننده مالی و نظامی به اوکراین در جنگی بوده که از 24 فوریه 2022 به راه افتاد و اینک در نخستین هفته از سال سوم خود پیچیده‌تر از آن نشان می‌دهد که هر یک از دو کشور بتوانند مدعی پیروزی در آن شوند. مشغول شدن پنتاگون به جنگ غزه و ریختن دریای کمک‌های تسلیحاتی امریکا به درون ماشین جنگی اسرائیل، ‌اروپا را دچار این ترس کرده که مبادا واشنگتن گرد فراموشی را بیش از پیش بر پیکر دولت لرزان کی‌یف بیفشاند و با سقوط این دولت خطرات یک روسیه پیروز و قدرتمند برای بلوک غرب بیشتر شود. به همین خاطر دولت‌های بزرگ غربی در هفته‌های اخیر بر حجم کمک‌های خود به اوکراین افزوده و این کشور را از نو تجهیز تسلیحاتی کرده‌اند. کمک‌های تازه جامعه اروپا به کی‌یف شامل اقلام اقتصادی هم می‌شود و این امر شرایط متفاوتی را بر این جنگ در قیاس با یکی دو سال نخست برپایی این ستیز ایجاد کرده است. با این همه آنچه وجود ندارد و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین احساس نمی‌کند، کسب برتری در این ستیز فرسایشی است.
پایان سریعی در کار نیست
کرملین تصریح کرده است، تنها راهی که برای پایان جنگ می‌پذیرد، ‌اعلام تسلیم از سوی دولت کی‌یف است و زلنسکی هم تأکید کرده که پس از سال‌ها زیستن زیر یوغ روسیه، دیگر ادامه این وضعیت را تاب نمی‌آورد. البته کشمکش مسکو و کی‌یف داستان تازه‌ای نیست. آنها سال‌ها در قالب اتحاد جماهیر شوروی ایالت‌هایی همسایه و «هم‌کیش» تلقی می‌شدند و یکی بودند ولی نسیم مناقشات از دهه 2010 وزیدن گرفت و در سال 2014 منجر به الحاق «کریمه» به روسیه شد. با این حال آنچه اینک در جبهه جنگ دو کشور در آستانه ماه سوم از سال 2024 قابل رؤیت است، به کلی متفاوت با شرایط 10 سال پیش است و مهم‌ترین محصول این وضعیت نیز بی‌ثباتی در منطقه و احتمال فراگیر شدن این جنگ در گستره اروپاست و به‌نظر می‌رسد که به سبب کوتاه نیامدن هر دو طرف هیچ پایان سریعی برای این دوئل ممکن نباشد و قصه تلخ مسکو - کی‌یف تا اطلاع ثانوی بر پهنه قاره سبز سایه خواهد انداخت.
 
برتری‌های میدانی روسیه
کاستی‌های روحی اوکراین
هر وجب تازه‌ای از خاک اوکراین که با تلاش طاقت‌فرسای روس‌ها به تسخیر آنها درمی‌آید در ازای ضایعات بسیار حاصل می‌شود و هم سربازان‌شان از پای درمی‌آیند و هم وسایل جنگی‌شان مستهلک‌تر می‌شود. اوکراینی‌ها هم به گونه‌ای آشکار مستأصل‌تر شده‌اند زیرا وقتی در سال 2023 دست به اقداماتی زدند که آن را ضد‌حمله به یورش روس‌ها توصیف کردند، ادعای کسب خاکریزهای متعددی را داشتند. آن خاکریزها البته فتح نشده و برعکس اوکراین مدتی است که به موضع تدافعی قبلی‌اش درغلتیده و ارتش‌اش هر روز فرسوده‌تر می‌شود. زلنسکی برای «نو» کردن روحیه خموده ارتش اوکراین چندی پیش ژنرال والری زالوژینی، ارشدترین افسر نظامی کشورش را برکنار کرد. این اقدام پس از رودررو شدن آشکار این دو مقام غیر‌قابل اجتناب شده بود ولی با تعیین جانشین وی و اتخاذ روش‌های تازه نظامی هم ارتش اوکراین دچار تحول روحی مورد ‌نظر نشد. فراموش نکنیم که میزان جمعیت اوکراین یک‌سوم روسیه است و به‌تبع آن کار اوکراینی‌ها برای احیای جوخه‌های مختلف نیروی زمینی و اسکادران‌های متعدد هوایی‌اش بسیار سخت‌تر از روسیه‌ای است که نظام ساختاری ارتش‌اش را حفظ کرده و نفرات جانشین فراوانی برای سربازان شاغل خود دارد. این در حالی است که پیروزی مجدد پوتین در دور جدید انتخابات ریاست جمهوری روسیه که ماه آینده برگزار می‌شود، حتمی نشان می‌دهد و این رویداد فرمالیته‌ای بیش نیست.
 
نقش حیاتی کمک‌های جدید
جنگی با این شکل و سایز فقط متمرکز بر سربازان نیست و مقدار سلاح‌ها و مهمات نیز اهمیت ویژه خود را دارد. روسیه نه‌تنها زرادخانه فعالی دارد، بلکه در حال خریداری دائمی موشک‌های متنوع از کره شمالی و تانک‌ها و پهپادها از برخی متحدان دیگر خویش است. نیاز کی‌یف به کمک‌های نظامی از امریکا و اروپای غربی بسیار فزون‌تر از حجم احتیاج روس‌هاست. به همین خاطر است که اقدام اخیر اتحادیه اروپا در تصویب کمک 54 میلیارد دلاری جدید به دولت کی‌یف برای اوکراین حالتی حیاتی پیدا کرده است و دولت این کشور با تکیه بر آن می‌تواند تا اطلاع ثانوی به اقدامات نظامی خود در چند جبهه حساس نبرد با روس‌ها استمرار بخشد. با این حال اوکراین می‌داند که اگر کمک‌های عظیم‌تر نظامی امریکا به کی‌یف به کلی قطع شود، کارش بیش از حد گره خواهد خورد.