مهدی بهاروند
 رئیس گروه توسعه جاذبه‌ها و
محصولات گردشگری معاونت گردشگری

هشت روستای میمند در کرمان،  کندوان در آذربایجان شرقی، قاسم‌آباد در گیلان، بیشه در لرستان، کندلوس در مازندران، سهیلی در هرمزگان، پالنگان در کردستان و ابیانه در اصفهان از رقابت سال 2023 برای قرارگیری در فهرست بهترین دهکده‌های جهان سازمان جهانی گردشگری جا ماندند. جهانی‌شدن، نیازمند ارائه خدمات در مقیاس و مطابق با استانداردهای بین‌المللی است.
 دستیابی به فرصت جهانی شدن روستاهای گردشگری ایران نیازمند عزم ملی، همکاری و تلاش همه سازمان‌ها برای رفع کاستی‌های توسعه روستا (از زیرساخت راه و آب و برق گرفته تا راه‌اندازی شبکه کسب و کارهای خرد و متوسط، تأمین اینترنت پایدار، دسترس‌پذیر کردن روستا برای افراد ناتوان و...) است.

آغاز ماجرا
بهترین دهکده‌های گردشگری توسط سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در سال 2023 به عنوان بخشی از کار این سازمان برای تبدیل گردشگری به محرک توسعه روستایی و رفاه راه‌اندازی شده است. این دهکده‌های گردشگری نمونه‌های برجسته‌ای از مقاصد گردشگری روستایی با دارایی‌های فرهنگی و طبیعی هستند که ارزش‌ها، محصولات و سبک زندگی مبتنی بر روستا و جامعه را حفظ و ترویج می‌کنند و تعهد آشکاری به نوآوری و پایداری در همه جنبه‌های آن دارند. ارزیابی و انتخاب این روستاها مطابق با 9 شاخص منابع فرهنگی و طبیعی، ترویج و حفاظت از منابع فرهنگی، پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی، پایداری محیطی، پتانسیل گردشگری و توسعه و یکپارچگی زنجیره ارزش، حاکمیت و اولویت‌بندی گردشگری، زیرساخت و اتصال، بهداشت و ایمنی و امنیت انجام می‌شود.
یک دهکده منتخب، دارای منابع طبیعی و فرهنگی (ملموس و ناملموس) است که در سطح ملی، منطقه‌ای یا بین‌المللی شناخته شده است. متعهد به ترویج و حفظ منابع فرهنگی خود است که آن را منحصر به فرد و معتبر می‌کند. متعهد به ارتقای پایداری اقتصادی است که می‌تواند منجر به حمایت از توسعه فرصت‌های شغلی، کارآفرینی و سرمایه‌گذاری شود. قائل به ارتقای فرهنگ مشارکت جامعه و برابری است. قائل به اصول پایداری زیست‌محیطی است و از طریق ارتقا و تبلیغ سیاست‌ها، اقدامات و ابتکار عمل‌ها سعی دارد به انجام اقدامات حفاظتی و مراقبت از منابع طبیعی و به حداقل رساندن اثرات گردشگری بر محیط زیست کمک کند. گردشگری در روستا به طور قابل توجهی بازاریابی و توسعه یافته است. این دهکده بیشتر باعث ارتقای زنجیره ارزش گردشگری و رقابت پذیری مقصد در زمینه‌های مرتبط با دسترسی به بازار، بازاریابی و ارتقا، نوآوری، توسعه محصول و کیفیت می‌شود. متعهد است که گردشگری را به محور راهبردی توسعه روستا قرار دهد. مدل اداره آن بر اساس مشارکت و همکاری دولتی و خصوصی تدوین شده و تمهیدات لازم برای مشارکت جامعه محلی در توسعه و برنامه‌ریزی گردشگری فراهم شده است. روستا دارای زیرساخت‌هایی است که دسترسی و ارتباطات را امکانپذیر می‌سازد؛ زیرساخت‌هایی که به رفاه و آسایش مردم محلی، توسعه تجاری و رفاه جامعه روستایی کمک می‌کند و همچنین در ارتقای تجربه گردشگری بازدیدکننده نیز نقش ایفا می‌کند. روستا دارای سیستم سلامت، امنیت و ایمنی است که می‌تواند از ساکنان و گردشگران مراقبت نماید.
مشــــــــــــارکت در رقابت روستاهای جهانی گردشگری، علاوه بر ایجاد برند در حــــوزه گردشگری روستایی، فرصت‌های تازه‌ای برای ورود گردشگران خارجی به روستا فراهم ساخته و نام روستا را در مسیر تورهای گردشگری آژانس‌های مسافرتی قرار می‌دهد. علاوه بر این، روستا توسط سازمان جهانی گردشگری معرفی می‌شود.

چگونگی انتخاب روستاها
هر کشور هشت سهمیه برای معرفی روستا در هر دوره برای رقابت در برنامه سال 2023 داشت، بنابراین تیمی متشکل از همکاران ستادی و استانی، دانشگاه و فعالان بخش خصوصی گرد هم جمع آمده و با بررسی 500 روستای هدف گردشگری فرایند انتخاب کاندیداهای ایران را آغاز کردند. پس از ارزیابی اولیه، تعداد 130 روستا تعیین؛ سپس با مشورت تیم کارشناسی، بازدیدهای میدانی و مطابقت وضعیت روستاها با شاخص‌های اعلامی، در نهایت هشت روستای کندوان، میمند، قاسم‌آباد، بیشه، کندلوس، سهیلی، پالنگان و ابیانه به عنوان کاندیداهای ایران انتخاب شدند. هر کدام از این روستاها، دارای پتانسیل‌ها و قابلیت‌های فراوانی بوده و از مهم‌ترین مقصدهای گردشگری روستایی محسوب می‌شوند. لذا پس از تعیین لیست روستاها، تیم‌های اجرایی در ادارات کل میراث فرهنگی و منطقه آزاد قشم، فعالیت‌های خود را برای معرفی هرچه بیشتر این روستاها آغاز کردند.
علی‌رغم اینکه این کاندیداهای کشور، نسبتاً در سطح مناسبی به لحاظ زیرساخت‌های عمومی و گردشگری قرار داشتند، لیکن به منظور ارتقای هرچه بیشتر وضعیت آنها، اقدامات مختلفی چون تشکیل کمیته‌های استانی برای جلب همکاری سایر دستگاه‌ها و نهادهای اجرایی استانی و حمایت بیشتر از روستا، تولید محتوا و تهیه عکس و فیلم دو زبانه(فارسی و انگلیسی)، تهیه وب‌سایت معرفی قابلیت‌های روستا، پیگیری برای رفع مشکلات مربوط به آنتن‌دهی اینترنت و تلفن همراه، تهیه برنامه حمایتی برای تسهیل در صدور مجوز تأسیسات گردشگری، تدارک و اجرای برنامه تور آشناسازی به مقصد روستاهای کاندید با حضور اصحاب رسانه و فعالان گردشگری، برگزاری جشنواره‌های ملی و استانی با موضوعات مختلف، راه‌اندازی پویش‌های زیست محیطی برای پاک‌سازی روستا و حفاظت از گونه‌های گیاهی و درختان روستا، صدور مجوز کارگاه‌های تولیدی گروهی و انفرادی صنایع دستی و اعطای تسهیلات به متقاضیان، تخصیص بودجه برای مرمت و حفاظت از ابنیه تاریخی موجود در روستا‌ها انجام گرفت.
آنچه که برای رقابت در این عرصه جهانی نیاز است، علاوه بر دارا بودن جاذبه گردشگری، فراهم کردن زیرساخت‌ها، ایجاد فرصت اشتغال، درآمدزایی برای مردم روستا بویژه جوانان و زنان، خلاقیت و ابتکار مردم روستا در رقم زدن داستان پایداری است. چون داستان پایداری و خلاقیت یک روستا است که آن را برای جهانیان الگو و متمایز می‌سازد.

ابتدای راه
ثبت جهانی را می‌توان ابتدای راه در نظر گرفت و برای حفظ این جایگاه جهانی باید برنامه‌ریزی و اقدامات عملی انجام داد. اتصال به شبکه رزرواسیون اقامت بین‌المللی، فراهم کردن امکان تبادل ارز خارجی، دارا بودن راهنمای گردشگری مسلط به زبان‌های خارجی، افزایش کیفیت خدمات اقامتی و پذیرایی به گردشگران، ارتباط‌گیری با شبکه روستاهای جهانی، تولید محتوا و معرفی روستا در شبکه‌های مجازی بین‌المللی، آموزش جامعه محلی و... از مهم‌ترین نیازمندی‌ها پس از ثبت جهانی شدن است که باید مورد توجه قرار گیرد.