دغدغه های نابینایان ؛ از مناسب نبودن معابرشهری تا اجرا نشدن قوانین حمایتی
مسیری که امن نیست
موانع شهری و مناسب نبودن مبلمان شهری برای نابینایان واقعیت تلخی است که انگار قرار نیست حل شود. بارها در صفحات روزنامه‌ها اخبار سقوط نابینایان در چاه آب و مخابرات و یا چاله‌هایی که برای کارهای ساختمانی حفر می‌شود منتشر می‌شود ولی هیچ مسئولی تا امروز در برابر این اتفاق‌ها واکنش مناسبی بجز اظهار تأسف نداشته است.
یوسف حیدری
گزارش نویس
زن با عصای سفید از پله برقی ایستگاه مترو خزانه پایین می‌آید. ساعت 7 و 45 دقیقه است و قطار مترو خط یک در آستانه ورود به ایستگاه است. زن با عجله وارد ایستگاه می‌شود و بعد از طی چند قدم از سکوی ایستگاه پایین می‌افتد. کسی از مأموران ایستگاه مترو حضور ندارد و برای کمک دیر شده است. صدای جیغ ترمز قطار فضای ایستگاه را پر می‌کند و چرخ‌های قطار از روی او رد می‌شوند. هما معلم 33 ساله که نابینا بود زیر چرخ‌های قطار مترو جان می‌بازد. سال‌ها در کسوت خبرنگار ایران سپید در سطح شهر به تهیه گزارش از موانع تردد نابینایان مشغول بود و سرانجام خود قربانی یکی از همین موانع شهری شد.
موانع شهری و مناسب نبودن مبلمان شهری برای نابینایان واقعیت تلخی است که انگار قرار نیست حل شود. بارها در صفحات روزنامه‌ها اخبار سقوط نابینایان در چاه آب و مخابرات و یا چاله‌هایی که برای کارهای ساختمانی حفر می‌شود منتشر می‌شود ولی هیچ مسئولی تا امروز در برابر این اتفاق‌ها واکنش مناسبی بجز اظهار تأسف نداشته است. ولی محمدی یکی از این نابینایان است که وقتی مثل هر روز برای رفتن به محل کارش در پیاده‌رو حرکت می‌کرد داخل کانال بدون حفاظ افتاد و بشدت آسیب دید. این حادثه به دلیل بی‌ملاحظگی شهرداری تبریز رخ داد و او را برای چند هفته خانه نشین کرد. اتفاق مشابه در مشهد رخ داد و جوان نابینایی وقتی در مسیردانشگاه بود داخل منهول چهار متری فاضلاب سقوط کرد.
بیش از یک میلیون و 460 هزار نابینا و کم بینا در کشور زندگی می‌کنند و برخی از آنها در مدارج بالای علمی مشغول تحصیل و یا کار هستند. فضای مناسب شهری برای تردد نابینایان، اشتغال و دیدن توانایی آنها کمترین خواسته‌ای است که آنها از مسئولان دارند. زهرا دانشجوی رشته حقوق دانشگاه تهران است. وی که برای تردد به دانشگاه هر روز از تاکسی اینترنتی استفاده وهزینه زیادی هم پرداخت می‌کند، می‌گوید: « به دلیل مناسب نبودن فضای شهری برای ما نابینایان ترجیح می‌دهیم با تاکسی اینترنتی تردد کنیم. خیلی از نابینایان برای تردد در شهر مشکل دارند. با وجود اینکه بارها اعلام شده عصای سفید به مثابه چراغ قرمز است اما برخی از رانندگان توجهی به این موضوع نمی‌کنند و با دیدن نابینا سرعت شان را بیشتر می‌کنند. از طرف دیگر اپلیکیشن‌های موبایل که مناسب نابینایان باشد طراحی نمی‌شود و ما برای انجام کارهای مختلف که با اینترنت و گوشی موبایل انجام می‌شود باید از دیگران کمک بگیریم. برای تردد در شهر هم به سختی از مترو یا اتوبوس می‌توانیم استفاده کنیم. پله برقی مترو و یا سکوهای ایستگاه‌های مترو از مکان‌های خطرناکی است که می‌تواند فرد نابینا را با خطر مواجه کند.»
زهرا با مقایسه مناسب نبودن فضای شهری و مناسب‌سازی فضای تحصیلی برای نابینایان می‌گوید: « ای کاش فضای شهری هم مثل فضای تحصیلی برای نابینایان مناسب‌سازی می‌شد. امروز خیلی از کتاب‌ها برای نابینایان به شکل صوتی منتشر می‌شود و ما می‌توانیم برخی از کتاب‌ها را به خط بریل تهیه کنیم. البته در زمینه کتاب‌های کنکور و تست هنوز مشکل داریم. از طرف دیگر با رایزنی‌هایی که سازمان بهزیستی انجام داده دفترچه‌های کنکور برای افراد کم‌بینا در ورقه‌های بزرگتر منتشر می‌شود و مدت زمان بیشتری نسبت به داوطلبان عادی کنکور در اختیار ما قرار می‌گیرد تا سؤالات را پاسخ بدهیم. ای کاش مسئولان شهری هم توجه ویژه‌ای به نابینایان داشته باشند و به جای موانع متعددی که هر روز در پیاده‌روها سبز می‌شود مسیر تردد را برای نابینایان ایمن کنند. »
فرهنگ‌سازی در زمینه رعایت حقوق افراد نابینا و تسهیل در تردد آنها یکی از ضرورت‌هایی است که دستگاه‌های فرهنگی کشور کمتر به آن توجه می‌کنند. پارک کردن خودرو وموتور در پیاده‌رو و یا پهن کردن بساط از موانعی است که تردد فرد نابینا را با مشکل مواجه می‌کند. سید مرتضی نیکزاد الحسینی مدیر مؤسسه قرآنی روشندلان اصفهان که نابیناست از اجرا نشدن مواد 20 و 21 قانون حمایت از حقوق معلولان می‌گوید و تأکید می‌کند اگر این قانون به درستی اجرا می‌شد امروز با مشکلات مناسب نبودن مبلمان شهری برای معلولان مواجه نمی‌شدیم: «یکی از موضوعات مهم برای نابینایان مناسب‌سازی مبلمان شهری و مناسب‌سازی تردد برای آنها است. خوشبختانه در برخی از شهرهای بزرگ مسیرهای تردد با موزاییک‌هایی که روی آن برجستگی دارد برای افراد نابینا مناسب‌سازی شده است. این کار مثبت باعث شده تا من و دیگر نابینایان هنگام عبور از پیاده رو مسیر را گم نکنیم. خوشبختانه امروز فرهنگ برخورد مردم با فرد نابینا نسبت به دهه‌های قبل خیلی بهتر شده است اما هنوز فرهنگ‌سازی کافی انجام نگرفته است. بارها که در پیاده رو با موتورسیکلت‌هایی که پارک شده برخورد کردم. موتور سواران با این تصور که همه بینا هستند برای انجام کار بانکی و یا اداری موتور را در پیاده‌رو پارک می‌کنند و می‌روند و بارها من با موتور برخورد کردم و زخمی شدم. یا موانعی که شهرداری در پیاده‌روها برای جلوگیری از ورود ماشین نصب می‌کند و همین موانع می‌تواند سد راه ما شود. علاوه بر این برخی ازمغازه‌داران اجناس مغازه را در پیاده‌رو می‌چینند و یا مانکن‌های مخصوص پوشاک را در پیاده‌رو قرار می‌دهند و همین باعث حادثه برای نابینایان می‌شود. بر اساس مواد 20 و 21 قانون حمایت از حقوق معلولان، صدا و سیما موظف است 5 ساعت در هفته را به برنامه‌های ویژه معلولان اختصاص بدهد. دراین 5 ساعت می‌توانیم برنامه‌هایی با هدف فرهنگ‌سازی در زمینه تسهیل تردد نابینایان بسازیم و مردم را آگاه کنیم. اما این قانون اجرا نمی‌شود و صدا و سیما برنامه‌ای با این محتوا تولید نمی‌کند.»
سید مرتضی به نبود فضای مناسب برای تردد نابینایان در ادارات و بانک‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «بر اساس بخشنامه بانک مرکزی یک فرد نابینا می‌تواند حساب بانکی برای خودش افتتاح کند اما برخی از بانک‌ها این بخشنامه را اجرا نمی‌کنند و می‌گویند باید به شخص دیگری که بینا است وکالت بدهیم تا برای ما حساب باز کند. تردد نابینایان در خیابان‌ها هم با چالش‌های زیادی همراه است. بر اساس قوانین راهنمایی و رانندگی عصای سفید در دست نابینا همان چراغ قرمز است ولی بارها وقتی از خیابان عبور می‌کردم ماشین یا موتور نزدیک بود مرا زیر بگیرد. یک بار این موضوع را با سرهنگ محمدی رئیس راهنمایی و رانندگی اصفهان مطرح کردم و خواستم تا این واقعیت را از نزدیک ببینند. یکی از روزها درحالی که لباس پلیس به تن داشتند چشم‌بندی به صورتشان زدیم و عصای سفید خودم را به ایشان دادم تا از خیابان عبور کنند. چند بار عصا را بالا برد تا راننده‌ها توقف کنند ولی راننده‌ها توجهی نمی‌کردند و نزدیک بود حادثه تلخی رقم بخورد. مناسب نبودن ایستگاه‌های بی‌آر‌تی یکی دیگر از مشکلات بزرگ نابینایان است. شهریور ماه سال 1400 جواد ایزدی یکی از نابینایان نخبه کشور وقتی می‌خواست از اتوبوس پیاده شود به دلیل فاصله زیاد اتوبوس از سکوی ایستگاه و دید نداشتن راننده پایین افتاد و مرگ دلخراشی داشت. با وجود اینکه مسئولان شهری به ما قول دادند که ایستگاه‌های اتوبوس را مناسب‌سازی می‌کنند اما هنوز بعد از دو سال کاری انجام نشده است. »
در تعریف شهر ایده‌آل بر مناسب‌سازی فضای شهری برای همه گروه‌ها بخصوص افراد کم‌بینا و نابینا تأکید شده است. بسیاری از کشورها سعی می‌کنند با مناسب‌سازی مبلمان شهری برای افراد معلول بخصوص نابینایان، خود را به مرز شهر ایده‌آل نزدیک کنند. به‌نظر می‌رسد با وجود حفاری‌هایی که هر روز در گوشه و کنار شهر شاهد هستیم و بی‌توجهی به تردد نابینایان که ممکن است در گودال‌های حفر شده بیفتند و یا مسدود کردن مسیر پیاده‌روها با موتور و یا اجناس مغازه، شهرهای ما هنوز فاصله زیادی با ایده‌آل شدن دارند.
بــــرش
به‌نظر می‌رسد با وجود حفاری‌هایی که هر روز در گوشه و کنار شهر شاهد هستیم و بی‌توجهی به تردد نابینایان که ممکن است در گودال‌های حفر شده بیفتند و یا مسدود کردن مسیر پیاده‌روها با موتور و یا اجناس مغازه، شهرهای ما هنوز فاصله زیادی با ایده‌آل شدن دارند.