جنگ اوکراین و بحران مهاجران سیاستمداران آلمانی را به چالش انداخت
زمزمه‌های پایان اتحادیه اروپا در آلمان
هلموت کی آنهایر
استاد رشته جامعه‌شناسی در دانشسرای عالی برلین
مترجم: وصال روحانی
طی دو سال اخیر حزب راست افراطی «آلترناتیو برای آلمان» (AFD) چنان به قدرت رسیده که توانسته گروه‌های کوچک‌تری را که آرمان‌هایی مشابه آن دارند، زیر چتر حمایتی خود بگیرد.
«آلترناتیو برای آلمان» پیش‌تر به سبب نزاع‌های داخلی که درون آن وجود داشت و تغییرات بیش از حد در سطح مدیران خود معروف بود اما در یکی، دو سال اخیر این ویژگی‌های منفی را برطرف کرده و حالا تمامی اعضای حزب، به‌خصوص شاخص‌ترین مردان AFD به مدیریت «بیورن هوک» تن داده‌اند و همسو با وی حرکت می‌کنند. درست است که جریانات رایج و احزاب پرطرفدار در آلمان هنوز «AFD» را غریبه‌ای افراطی تلقی می‌کنند اما حقیقت امر این است که در آستانه پاییز 2023 این حزب بیش از هر زمانی برای احراز مسئولیت‌های دولتی آماده نشان می‌دهد.
از رهبری یک شاخه کوچک تا ریاست بر کل حزب
بیورن هوک که از ایالت تورینگیا در شرق آلمان می‌آید، شهرت اولیه‌‌اش را مدیون دوران رهبری‌اش در افراطی‌ترین شاخه «AFD» در یک دهه گذشته است؛ شاخه‌ای که فلوگل (بال) نامیده می‌شد و اکنون اثری از آن نیست و به سبب تندروی‌های خطرناکی که داشت و آشکارا با نئونازی‌ها همکاری می‌کرد، منحل شده است. پارلمان آلمان هم در جلسات علنی‌اش بارها فلوگل را مضر و فاسد نامیده بود و اداره مرکزی امنیت ملی آلمان انحلال آن را لازم دانسته بود. البته تعطیل شدن این شاخه نه‌تنها به ضرر هوک تمام نشد بلکه سبب گشت او همه تمرکز خود را روی تسخیر کل AFD بگذارد و رهبر سراسری حزب شود و عیار تندروی این حزب را در تمامی سطوح و نه فقط در بعضی شاخه‌های آن بالا ببرد.
اتحادیه اروپا باید بمیرد!
با این حال گذشت زمان و مصلحت‌های جدید، هر چیزی را تغییر می‌دهد و «AFD» هم از این قاعده مستثنی نیست و گرایش این حزب به برخی ایده‌آل‌های دست چپی و گرفتن پز سیاست‌پیشه‌هایی که حاضرند با هر جناح سیاسی پرطرفداری در آلمان همکاری کنند، از آن قبیل بوده است. البته جدیدترین موضع‌گیری «AFD» باز توأم با رادیکالیسم و نهایت راست‌گرایی و در جهت نفی کامل اتحادیه اروپا بوده است. در کنگره سراسری اخیر این حزب که در شهر ماگدبورگ در شرق این کشور برپا شد، بیورن هوک در سخنرانی‌اش در عین ترسیم خط‌مشی‌های تازه خود و همکارانش متذکر شد که اتحادیه اروپا با شکل و عملکرد کنونی‌اش به واقع یک نهاد پرضرر است و افزود: «این اتحادیه باید بمیرد تا از درون خاکسترش جوهره یک زندگی تازه سر دربیاورد و اروپا از نو زاده شود.»
اما تاریخ‌دانان می‌دانند که شعارهایی از این دست ابتدا در اظهارات و پلاکاردهای حزب نازی در آلمان در دهه 1930 مشاهده شد که منجر به راه‌اندازی جنگ جهانی دوم به مدت 6 سال و مرگ صدها هزار انسان در گستره گیتی و بویژه اروپا شد. سران فعلی حزب AFD بی‌توجه به درس‌های تاریخ از حالا مشغول جهت‌گیری‌های اولیه و هر چه شدیدتر علیه اتحادیه اروپا هستند که به خودی خود هم حال خوشی ندارد و در ضعیف‌ترین دوران حیاتش به‌سر می‌برد. با این حال AFD کاندیدای خود برای انتخابات سال 2024 «پارلمان اروپا» را که «ماکسیمیلیان کرا» است، معرفی کرده است. کرا نیز در نطق‌های انتخاباتی‌اش به کرات تأکید کرده که اتحادیه اروپا دیگر توان مدیریت اروپا را ندارد.
5/9 درصدی که 20 درصد شد
AFD نیک می‌داند وانمود کردن به چپ‌گرایی در کوتاه مدت چقدر برایش مفید است و می‌تواند آرای این حزب را در انتخابات سراسری بعدی آلمان تا چه میزان بالا ببرد. از همین رو نیز در هفته‌های اخیر «منافع مشترک راست و چپ» جزء ثابت سخنرانی‌های «هوک» و «کرا» بوده است. در نظرسنجی‌های اوایل سال 2023 و پیش از آنکه هوک حرف از لزوم همکاری با چپ‌ها بزند، بالاترین میزان حمایت عمومی از «AFD» در نظرسنجی‌های مردمی 5/9 درصد بود ولی این حزب سابقه رسیدن به آمار بسیار بهتر 20 درصد را هم دارد. چنین رقمی در نظرسنجی‌های سال 2015 به ثبت رسید که سران این حزب در همسویی با ملت آلمان که مخالف مهاجرپذیری‌های بی‌رویه و عظیم بوده و هستند، اعلام کردند در صورت رسیدن به قدرت، بساط مهاجران را برمی‌چینند و اجازه نمی‌دهند آلمان دستخوش امیال خارجی‌هایی شود که برای بهره‌گیری از مزایا و مواهب این کشور به آن مهاجرت می‌کنند و بعضی‌شان نه فقط خلافکارند که فرصت‌های شغلی بی‌شماری را از جوانان بیکار آلمانی می‌گیرند.
البته چند سال قبل، از این محبوبیت به آرامی کاسته شد و پس از گذشت مدتی، اثر چندانی از آن باقی نماند و دیری نپایید که آمار تأیید AFD به 9 تا 11 درصد بازگشت اما جنگ روسیه و اوکراین دریچه‌های امید تازه‌ای را به روی این حزب گشوده است. AFD با تأکید بر اینکه دلیلی نمی‌بیند دولت بن هر چه پول و سلاح دارد، به کی‌یف بفرستد، مردم آلمان را که نگرانند از بین رفتن بودجه‌های دولتی و ملی از طریق مشارکت در جنگی که هیچ ربطی به کشورشان ندارد، آنها را آسیب‌پذیرتر کند، بیش از پیش با این حزب همراه ساخته است. محصول واضح این همسویی، رسیدن آمار محبوبیت این حزب در نظرسنجی‌های اواخر ماه آگوست 2023 (دهه اول شهریورماه 1402) به رقم بی‌سابقه 21 درصد است. این رقمی است که AFD را در شرایط کنونی به دومین حزب پرطرفدار آلمان تبدیل می‌کند و فقط حزب دموکرات مسیحی (CDU) که از پایه‌های اصلی دولت ائتلافی فعلی آلمان است، آماری بالاتر از نظر اقبال مردمی را در اختیار دارد.
آنها به تنهایی می‌توانند؟
بنابراین حالا این سؤال بر سر زبان‌هاست که AFD برای بهره‌گیری حداکثری از این اقبال مردمی بی‌نظیر چه طرح‌هایی را در ذهن دارد و چه می‌خواهد بکند تا برخلاف موارد مشابه قبلی این موهبت غیرمنتظره را از دست ندهد. تا این لحظه پاسخ به این سؤال چندان امیدوارکننده نبوده و AFD با اتخاذ همان روش‌های همیشگی‌اش سایر احزاب را به طور واقعی وارد زمین بازی خود نمی‌کند و با اینکه به وضوح به زبان نمی‌آورد اما مدعی است که خودش به تنهایی قادر است از ضعف‌های رقبایش و سایر احزاب لغزان آلمان بیشترین بهره را بگیرد و دکان آنها را کم‌رونق و بساط سیاسی خویش را مستحکم کند. البته در ضعف محسوس رقبای «AFD» و اعضای تشکیل‌دهنده دولت ائتلافی آلمان شکی وجود ندارد و CDU هم با وجود پیشتازی‌اش در نظرسنجی‌ها، فاقد استحکامی است که یک حزب مستقل و قدرتمند باید داشته باشد. در میان ائتلافی‌های کم‌طرفدار، به حزب ائتلافی «چراغ راهنمایی»
(امپل کوالیشن)، حزب سوسیال دموکرات (APD)، «سبزها» و «دموکرات‌های آزاد» هم برخورد می‌کنیم و اینکه اولاف شولتز، صدراعظم سه‌سال اخیر آلمان هم از درون این جمع ناهمگون سر برآورده و سرکرده «SPD» است، این گروه را دچار وجاهت لازم نکرده است.
محتاج یک ضربه نهایی
دولت فعلی بعد از به قدرت رسیدن در سال 2021 انواع ادعاهای ارتقای هر چه بیشتر اجتماعی را مطرح کرد ولی نه‌تنها اثری از این ارتقا مشاهده نمی‌شود، بلکه ابتدا تنزل اقتصادی شدید آلمان که همیشه غول اقتصادی نخست اروپا به حساب آمده، سپس پاندمی مهلک کرونا و سرانجام تبعات سرشار از گرانی و قحطی جنگ اوکراین، آلمانی‌ها را خم کرده و اشک آنها را درآورده است.
این‌گونه حرکات نسنجیده و رفتارهای آماتوری از سوی دولتی که باید حرفه‌ای باشد، حاکمان بن را از چشم‌ها انداخته و حزب «آلترناتیو برای آلمان» را برای در دست گرفتن قدرت در این کشور امیدوار و شرایط این کار را مهیا ساخته است. حالا با بیورن هوک و همکارانش است که حریف خسته و مستأصل خود را که در گوشه رینگ گیر افتاده و فقط یک ضربه نهایی را برای ناک اوت شدن می‌خواهد، ضربه فنی کنند. هر اتفاقی در این ارتباط روی دهد، شکی نیست که شاخص مشابهی با همین وسعت و شدت برای کسب پیروزی نصیب «AFD» و هر حزب دست‌راستی افراطی دیگری در آینده نزدیک نخواهد شد.
منبع: Project Syndicate