حسام آبنوس
روزنامه‌نگار

در یکی از ملاقات‌های روزولت (عامل کودتای 28 مرداد) و محمدرضا پهلوی که به منظور اطمینان دادن به شاه جهت اعلام حمایت امریکا و بریتانیا از او در عملیات کودتا صورت گرفت، روزولت پس از طرح مباحث مختلف از میزان پولی که در اختیار داشته، با شاه سخن می‌گوید؛ پولی که سرانجام در اختیار سپهبد فضل‌الله زاهدی (نخست‌وزیر بعد از کودتا) قرار گرفت. مبلغی که از آن یاد می‌شود رقمی حدود یک میلیون دلار است که در اختیار پایگاه سیا در تهران گذاشته شده بود تا بدون احتیاج به کسب مجوز برای خرج کردن آن در جهت ساقط کردن حکومت مصدق از آن استفاده شود.
وقتی برگ‌های تاریخ را ورق می‌زنیم اسامی مختلفی به عنوان نقش‌آفرینان کودتای 28 مرداد دیده می‌شود که از طیف‌های مختلف بوده‌اند؛ کودتایی که با طراحی امریکا و بریتانیا و همراهی شاه و رجال سیاسی و افسران ارتش علیه یکی از حکومت‌های ملی و مردمی صورت گرفت. از عوامل جاسوسی خارجی و داخلی تا خانواده شاه همه در این پروژه نقش داشتند تا در آینده نتوان تقصیرها را به گردن یک نفر انداخت و او را مقصر خواند. این تدبیری بوده که به کار بسته شد تا از این طریق گناه بزرگ بین افراد و جریان‌های مختلف تقسیم شود تا راحت‌تر بتوان از زیر آن شانه خالی کرد ولی نباید فراموش کرد که اگر نبود پول‌های خارجی، بعید بود این افراد و گروه‌ها بتوانند در کنار هم علیه دولتِ کسی که چندی پیش رفراندوم بزرگی را با حضور گروه‌های مردم رقم زده بود، ساقط کنند.
در گزارش‌های مختلفی که منتشر شده، رقم‌های مختلفی درباره هزینه کودتا ثبت شده که بالاترین آن همین رقم یک میلیون دلار است. حتی به نقل از روزولت، روزنامه لس‌آنجلس تایمز نوشته که از یک میلیون دلار تخصیص داده شده برای این کودتا، 75 هزار دلار بیشتر خرج نشد و باقی آن پس از عملیات تحویل شاه شد. پولی که در اختیار گروه‌ها و افراد مختلف قرار گرفته بود تا در نقشی که به آنها محول شده بود، حضور داشته باشند. این در حالی است که چند ماه قبل از کودتا دولت مصدق که با کسری بودجه بسیاری روبه‌رو شده بود، وقتی درخواست وام بانکی و کمک مالی از دولت‌های غربی می‌کند، آنها حاضر به پرداخت وام نمی‌شوند ولی مدتی بعد برای سرنگونی دولت او دست به جیب می‌شوند تا بتوانند مانع بزرگی به اسم دولت ملی را از میان بردارند تا زودتر به هدف خود که روی کار آمدن دولتی دست نشانده و همسو با خواست آنها باشد، برسند. هزینه‌هایی که در بخش‌های مختلفی صورت گرفت تا با کمک آنها بتوانند به آنچه در اهداف طرح آژاکس بود، دست پیدا کنند.
در مجموع نباید فراموش کرد آنها که آن سوی آب نشسته‌اند، برای این مردم دلسوزی نمی‌کنند مگر زمانی که پای منافعشان در میان باشد.