محمد مهدی اسماعیلی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

 
حج مهم‌ترین آوردگاه یکتاپرستی پیرامون خانه‌ای است که امت اسلامی با همه رنگارنگی خود، به آن اعتقاد و باور دارد. قبل از ظهور اسلام این مناسک ابراهیمی وجود داشته و در طول 1400 سال بعد از ظهور اسلام هم استمرار پیدا کرده است؛ در تاریخ ادیان و ملل کهن دنیا نمی‌توان مناسک، مراسم و عقیده‌ای را پیدا کرد که حداقل 14 قرن به طور مداوم حیات داشته و منشأ تحولات عظیمی شده باشد. پیام حج، گرد آمدن امت اسلامی حول مفهوم «یکتاپرستی» و اذعان به یگانگی خالق و پرستش معبود است. ندای «لَبَّیک الّلهُمَّ لَبَّیک، لَبَّیک لاشَریک لَک لَبَّیک، إنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَک وَالْمُلک، لاشَریک لَک لَبَّیک» حاجیان به معنای پاسخ مثبت به ندای خداوند و تجدید عهد بندگی با او است؛ لبیکی که انسان از خود و منیت‌های خود به سمت معبود و در واقع اصل خود بازمی‌گردد؛ پیام حج نجات بشریت و حفظ ارتباط او با فطرت و اصالت بشر است. در واقع لبیک حاجیان، پاسخی به این دعوت خداوند متعال در آیه 27 سوره مبارکه حج است که می‌فرماید: «وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحج یأْتُوک رِجالاً وَ عَلی کلِّ ضامِرٍ یأْتِینَ مِنْ کلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ». بانی کنگره حج خود خداوند متعال است. بنابراین می‌توان حج را «وحیانی‌ترین» گردهمایی بشر از آغاز خلقت تا روز واقعه نامید.
پیام حج برای عصر ما در بیانات رهبر انقلاب، «وحدت امت اسلامی» و «معنویت» شمرده شده است. مقام معظم رهبری در پیام حج امسال اعلام کردند که «کعبه به عنوان نقطه مرکزی و محور اصلی توجهات آحاد مسلمانان و آیین حج همچون نمونه‌ کوچک از گستره‌ متنوع دنیای اسلام، می‌تواند در خدمت تعالی جامعه‌ بشری و سلامت و امنیت همه‌ انسان‌ها باشد. حج می‌تواند به کل بشریت، اعتلای معنوی و ارتقای روحی و اخلاقی برساند.»
حج، قبله، کعبه، محل نزول قرآن و ده‌ها مورد این چنینی نشان‌دهنده جایگاه این مکان مقدس به عنوان نقطه کانونی وحدت امت اسلامی است. مسئولیت ما زنده نگه داشتن تولی و تبری در این آوردگاه توحیدی است. وحدت و یگانگی با امت اسلامی و برائت از مشرکین دو وجه ایجابی و سلبی حج است که نباید نادیده گرفته شود.  نکته مهم این­که به تعبیر رهبر انقلاب، حج می‌تواند همه‌ برنامه‌های استکبار و صهیونیسم برای سقوط اخلاقی بشر امروز و فردا را باطل و بی‌اثر کند. امام خمینی(ره) هم به عنوان رهبر تأثیرگذار در بین امت اسلامی، وحدت را از پیامدهای مهم کنگره حج دانسته و بیان کردند: «رمز تمام گرفتاری‌های کشورهای اسلامی، اختلاف کلمه و عدم هماهنگی است و رمز پیروزی، وحدت کلمه و ایجاد هماهنگی است.»
ما امروز مسئولیت سنگینی برای دفاع از معنویت و تحقق وحدت داریم. دیپلماسی موفق دولت مردمی در تقویت تعاملات منطقه­‌ای و ارتقای همکاری‌­ها با همسایگان در همین راستا دنبال شده است. رفع برخی اختلافات و از سرگیری روابط با کشورهای اسلامی قدم مهمی در رفع موانع وحدت امت اسلامی و بازگشت به پیام وحدت‌بخش حج است.  طلیعه کاهش اختلافات در دنیای اسلام، حج امسال را شکوه بیشتری بخشیده و براساس اعلام مقامات عربستانی صدها هزار نفر از سراسر عالم هستی در کنار هم مراسم حج را بجا آورده‌­اند. اکنون که بعد از تجربه تلخ «مهندسی سرزمینی و سیاسی» سرزمین اسلامی توسط مستکبران بعد از جنگ جهانی اول و به دنبال آن موافقتنامه سایکس- پیکو، امت اسلامی با تلاش دشمن برای مهندسی فکری و عقیدتی مسلمانان  مواجه است، حج مهم‌ترین مانع انحطاط بشری است.
پروژه مهندسی عقیدتی جدی‌ترین برنامه غرب علیه امت اسلامی در نبرد تمدنی است. تلاش برای تضعیف ارزش‌های دینی و اسلامی چون سبک زندگی اسلامی، ایجاد اختلاف و دوگانگی بین کشورهای اسلامی و تلاش برای بدبین کردن ملت‌های اسلامی نسبت به هم از جمله راهبردهای ذیل پروژه مهندسی فکری و عقیدتی است. حج به عنوان منادی یکتاپرستی مانع سقوط اخلاقی و اعتقادی بشری است. در همین راستا، حج باید عاری از هرگونه اختلاف و منشأ وحدت فکری و عملی مسلمانان باشد. نقار، شکاف و غنودن امت اسلامی خواست دشمنان فطرت بشری است، پس کنگره جهانی حج باید پارلمان عظیم همدلی، شور و مشورت امت اسلامی پیرامون مسائل مختلف باشد. متأسفانه در این زمینه سیاستمداران مسلمان نتوانسته‌اند ظرفیت حج را در مسیر همگرایی جهانی امت اسلام هدایت کنند.
مخالفت با قرآن و هتک حرمت این کتاب آسمانی نماد دیگری از تلاش برای تخفیف و تضعیف امت اسلامی است که اگر با واکنش یکپارچه ملت‌های اسلامی مواجه می‌شد، دشمن امروز با بهانه پوسیده آزادی بیان امکان تکرار چند باره اقدام شنیع سوزاندن قرآن را نداشت؛ کتابی که منادی «فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ» و «قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَکمْ إِنْ کنْتُمْ صَادِقِینَ» است. تکرار این اقدامات در کنار اینکه نشان‌دهنده دشمنی برخی کشورهای غربی با اسلام است، ضعف وحدت و شکاف بین مسلمانان را نشان می‌دهد. حفظ هویت اسلامی بدون تحقق پیام وحدت‌آفرین حج میسر نیست. در این میان، حج سال 1444 برای نخستین ­بار بعد از شیوع کرونا با تمام ظرفیت برگزار شد و مطابق آمار عربستان سعودی 1845045 نفر برای بجا آوردن اعمال و مناسک حج راهی سرزمین وحی شدند که سهم جمهوری اسلامی ایران برابر با 87550 نفر و معادل 7/4 درصد کل حاجیان است. این تعداد زائران در قالب 577 کاروان به حج اعزام شدند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان حج و زیارت تمام تلاش خود را انجام داده که حاجیان ایرانی بهترین خدمات را در کشور عربستان دریافت کنند. گزارش‌های دریافتی هم نشان‌دهنده رضایتمندی حاجیان ایرانی از خدمات مختلف در عربستان است. امسال امکان زوجی بودن کاروان‌ها و هتل‌ها هم فراهم شده است که در سال‌های گذشته ممکن نبود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هماهنگی بعثه مقام معظم رهبری تلاش کرد بهترین خدمات به حاجیان ایرانی داده شود. همچنین در کنار این خدمات، سعی کردیم برای همگرایی بیشتر با امت اسلامی و رونق ارتباطات فرهنگی هم برنامه­‌ریزی کنیم و حج امسال نقطه آغاز رونق ارتباطات فرهنگی بین ایران  و دیگر کشورهای اسلامی است. در ادامه، گزارش مختصری از مهم‌­ترین اقدامات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان حج و زیارت در راستای تسهیل زیارت و رفاه زائران تقدیم ملت شریف ایران می‌­شود:
- برای نخستین ­بار صددرصد انتقال زائران به حج به وسیله ناوگان داخلی انجام شده است. قابل ذکر است که اختلاف قیمت شرکت‌های داخلی با شرکت‌های هواپیمایی خارجی قابل ملاحظه بود و استفاده از شرکت‌های هواپیمایی خارجی باعث بالا رفتن هزینه تمام‌شده می­‌شد که با همراهی وزیر محترم راه و شهرسازی این چالش برطرف شد.
- با توجه به این­که حدود 60 درصد از هزینه حج تمتع را حوزه مسکن تشکیل می‌­دهد، تلاش­‌های کارگروه مسکن سازمان حج و زیارت در سال‌ جاری باعث صرفه‌­جویی ارزی قابل توجه و کاهش محسوس هزینه حج‌گزاری سال‌ جاری شده است.
- در حوزه تغذیه و تدارکات نیز در مجموع 141 قلم کالای موردنیاز زائران در مدت ­زمان کمتر از دو هفته تهیه و طبخ غذا در آشپزخانه­‌های مرکزی مکه و مدینه با بهترین تجهیزات روز دنیا و سرآشپزهای ایرانی انجام و توزیع شده است. علی­رغم چالش­‌های عمده‌­ای که وجود داشت، از نظر تهیه و توزیع غذای گرم، باکیفیت، سالم و مطابق میل زائران، جمهوری اسلامی ایران به نحو محسوسی در میان کشورهای اسلامی پیشرو و الهام‌­بخش است.
- در زمینه حمل و نقل درون‌­شهری و برون‌­شهری نیز در حج سال‌ جاری به منظور افزایش رفاه زائران 3000 نفر از زائران مدینه ­قبل به صورت آزمایشی با قطار سریع‌­السیر به مکه مکرمه اعزام شدند که فاصله مدینه تا مکه را که با اتوبوس بیش از 8 ساعت بود، به 2 ساعت تقلیل داد. در نظر است که 000/20 نفر از زائران مدینه ­بعد نیز با قطار به مدینه منوره اعزام شوند و برای سال­‌های آتی کلیه زائران با قطار منتقل شوند. قابل ذکر است که برای نخستین­ بار در تاریخ عربستان سعودی و حج، این تعداد زائر به صورت متمرکز با قطار منتقل می‌­شوند و جمهوری اسلامی ایران در این زمینه نیز جزو کشورهای پیشرو است؛ به نحوی که ضمن دیدارهای انجام شده با برخی از مسئولان کشورهای اسلامی، آن­ها مشتاق به استفاده از این تجربه سازمان حج و زیارت بودند.
- در زمینه تأمین خدمات درمانی و اقلام دارویی مورد نیاز زائران نیز باید اشاره کرد در حالی که افزایش سنی زائران، تعداد بالای زائران بیمار و گرمای بی‌­سابقه هوا به خصوص در ایام تشریق باعث افزایش نگرانی­‌ها نسبت به سلامتی زائران شد، اما به لطف و مدد الهی و تدابیر اتخاذ شده در مراکز پزشکی و ستاد مدیریت بحران حج، حج سال‌ جاری به نسبت سال­‌های قبل کمترین تعداد مرگ‌­ومیر را داشته است. در مجموع مرکز پزشکی حج و زیارت 306، 459 مورد ویزیت زائران را انجام داده که گزارش­‌های ارسالی حاکی از رضایت بالای زائران در این حوزه است.
در پایان لازم می‌­دانم ضمن قبولی زیارت حجاج ایرانی، از تلاش­ تمامی همکارانم در سازمان حج  و سایر دستگاه­‌ها تشکر کنم. ان‌­شاءالله این زحمات به مثابه باقیات و صالحات و صدقه جاریه نزد خداوند متعال محفوظ خواهد ماند.