تأملی بر تحقیق و تفحص در موسیقی شناسی قومی
ندا سیجانی
روزنامه‌نگار
«از دیدگاه موسیقی شناسی قومی، مطالعه موسیقی در فرهنگ، بیش از هر روش دیگری اهمیت دارد. روش‌های تحقیق و مطالعه موسیقی در فرهنگ‌ها با یکدیگر متفاوت است. از این روی، برای هر فرهنگی روش خاصی از مطالعه باید به کار گرفته شود.» این مطلب بریده‌ای از کتاب «مقدمه‌ای بر موسیقی شناسی قومی» اثر محسن حجاریان است که اشاره دارد به روش مطالعه و تحقیق در موسیقی شناسی قومی. و در این زمینه نوشته: «در گذشته مطالعه و تحقیق موسیقی بدون ارجاع به موضوعات فرهنگی صورت می‌گرفت. بعضی از موسیقی شناسان قومی در گذشته فقط به جمع‌آوری آثار موسیقایی و تجزیه و تحلیل آن اکتفا می‌کردند و یا به اینکه اصوات موسیقایی را به آزمایشگاه بکشانند یا آن را آوانگاری کنند، بسنده می‌کردند. این روش تحقیق، موسیقی را با منطق قیاس مطالعه می‌کرد که آن را موسیقی شناسی تطبیقی می‌گفتند، در حالی که مسأله اصلی مطالعه موسیقی به شناخت موسیقی در فرهنگ‌ها باز می‌گردد.»
در این کتاب آمده در رشته موسیقی شناسی قومی تأکید بر عنصر موسیقی وفرهنگ است: «رشته موسیقی شناسی قومی، با همیاری رشته‌های انسان شناسی، موسیقی شناسی، زبان شناسی، تاریخ و فرهنگ عامیانه راه خود را در میان سایر رشته‌های علمی گشوده است. تمرکز اصلی این رشته بر عنصر موسیقی و فرهنگ است.»
و اشاره دارد دانش موسیقی شناسی قومی تأکید بر شناخت سه مفهوم فرهنگ، موسیقی و قوم دارد: «موسیقی در تاریخ، اسرار گذشتگان را با خود دارد.این اسرار اگرچه به زبان سحر آمیزموسیقی به نسل‌های بعد منتقل می‌شوند، اما نیاز به بررسی و کاردانی در حوادث تاریخ شناسی و موسیقی دارد.موسیقی پدیده‌ای است جاندار که در لابه‌لای حیات اجتماعی انسان‌ها به هر نحو که شده به حیات خود ادامه می‌دهد، هر زمان پوسته دیگری به خود می‌گیرد و به زبان دیگر با مردمان روزگار سخن می‌گوید. شناخت موسیقی گذشتگان به مثابه ابزاری برای دستیابی به سایر فعالیت‌های گذشتگان، هم از طریق باستان شناسی موسیقی و هم از طریق مطالعه پدیده‌های گوناگون فرهنگ شناسی، همانند تاریخ مهاجرت اقوام، تاریخ زبان، ادبیات فولکلور و حتی آیکانوگرافی است. با این حال امروزه این رشته توسعه یافته است و بیشتر برای شناخت موسیقی‌هایی به کار می‌رود که به سختی می‌توان آنها را موسیقی قومی نامید.»
این کتاب گرچه به مباحث نظری موسیقی شناسی قومی اختصاص دارد، به موضوعاتی در موسیقی شناسی ایرانی نیز توجه کرده و حاصل دستنوشته‌های مؤلف در سال‌های آموزش اتنوموزیکولوژی در دانشگاه مریلند است. با این حال در چند دهه گذشته مباحث و دیدگاه‌های تازه‌ای بر آن افزوده شده، به طوری که چاپ اول کتاب حاوی 12 فصل بوده و در این چاپ به 16 فصل رسیده است.
کتاب مقدمه‌ای بر موسیقی شناسی قومی اثر محسن حجاریان به همت مؤسسه آبی پارسی چاپ و منتشر شده است.
موسیقی شناسی قومی/ نویسنده: محسن حجاریان/ ناشر: آبی پارسی/ سال:1401