توسـعه کریـــدور شمـــال - جنوب و ایجـــاد مسیرهای اقتصادی بین ایران و روسیـــه، برای تسـهیل، تسـریع و کاهش مسـافت و هزینه حمـل کالا، با همراهـی کشورهایی مانند هند، علاوه بـر کاهـش تأثیر تحریم‌ها علیه ایران، افق‌های جـــدیدی به سمت توسعــه اقتصادی کشور است.
مسیرهای متداول برای ارسال کالا از هند به روسیه که از کانال سوئز عبور می‌کند حدود 14 هزار کیلومتر است اما مسیر کریدور شمال - جنوب تنها 7 هزار کیلومتر است که ۴۰ درصد زمان ترانزیت و ۳۰ درصد هزینه‌های حمل و نقل را کاهش می‌دهد.
کریدور شمال – جنوب پس از امضای قرارداد تکمیل مسیر ریلی غربی (راه‌آهن رشت-آستارا) در کانون توجه بیشتر قرار گرفته است و کشورهای دیگر مانند کشورهای حاشیه خلیج فارس (امارات، عمان و...) برای حضور در این کریدور ابراز تمایل کرده‌اند. مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی اخیراً از درخواست کشورها برای سرمایه‌گذاری در توسعه این کریدور خبر داده بود. در ابتدای فعالیت کریدور شمال – جنوب، روسیه، ایران و هند برای حضور در آن عضویت داشتند اما با افزایش مزیت‌های این کریدور، کشورهای دیگری نیز به این مسیر تزانزیتی پیوسته‌اند. یکی از کشورهایی که در مسیر کریدور حضور دارد و به جمع کشورهای بهره‌بردار از این مسیر پیوسته، جمهوری آذربایجان است. تکمیل قسمت پایانی بخش ریلی کریدور شمال- جنوب از آستارا در ایران به آستارا در آذربایجان می‌پیوندد. با هدف افزایش فعالیت حمل و نقلی و تجاری کریدور شمال-جنوب وزیر راه و شهرسازی در گفت‌و‌گو با معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان بر توسعه روابط اقتصادی میان ایران و آذربایجان بویژه تکمیل کریدور راهبردی شمال_ جنوب تأکید و نسبت به بهبود هرچه سریع‌تر روابط سیاسی دو کشور ابراز امیدواری کرد.
وزیر راه‌ و شهرسازی که رئیس کمیسیون مشترک ایران و آذربایجان نیز است در گفت‌و‌گو با شاهین مصطفی‌اف بر اجرای پروژه‌های در دستور کار کمیسیون مشترک تأکید کرد. بذرپاش در ادامه، تکمیل کریدور شمال-جنوب را به عنوان یک کریدور راهبردی مورد اشاره قرار داد و ابراز امیدواری کرد روابط سیاسی میان ایران و آذربایجان هرچه سریع‌تر بهبود یابد. معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان نیز ضمن ابراز خرسندی از بهبود روابط دو کشور بر توسعه همکاری‌های اقتصادی تأکید کرد. طرفین سایر حوزه‌های همکاری کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور از جمله حمل‌ونقل، ترانزیت، آب، انرژی و... را نیز مورد بحث و تبادل نظر قرار دادند.
چندی پیش معاون بخش حمل و نقل و زیرساخت اتحادیه اقتصادی اوراسیا اعلام کرده بود که روسیه در نظر دارد در آینده نزدیک، توافقنامه همکاری سه‌جانبه این کشور را با ایران و جمهوری آذربایجان با هدف توسعه زیرساخت‌های ریلی و حمل و نقل بار در کریدور شمال - جنوب به امضا برساند که هم اینک در مرحله آماده‌سازی است.
پیش از این، ایران و روسیه توافقنامه ساخت بخش تکمیلی راه‌آهن مسیر غربی کریدور شمال – جنوب از شهر رشت تا آستارا در ایران را به امضا رساندند. بنا بر اظهارات مسئولان ساخت این مسیر احتمالاً تا پایان سال میلادی شروع می‌شود. جنـگ روسـیه و اوکرایـن اهمیت این کریدور را برای روسیه چند برابر کرده است.
این کریدور در بخش دریایی از بنادر روسیه در حاشیه رودخانه ولگا که به دریای خزر راه دارد و نیز بندر ماخاچ قلعه در حاشیه این دریا، محل تردد کالا به بنادر ایران در جنوب خزر است و بخش زمینی غربی کریدور نیز از جمهوری آذربایجان عبور می‌کند و به ایران می‌رسد. بر اساس گزارش معاون بخش حمل و نقل و زیرساخت اتحادیه اقتصادی اوراسیا گردش کالا در امتداد مسیرهای زمینی، آبی و ریلی کریدور شمال-جنوب در سال ۲۰۲۲ میلادی به 3 میلیون تن افزایش یافت. در سه ماهه اول سال ۲۰۲۳ نیز گردش کالا در این مسیر به ۸۰۰ هزار تن رسیده است که در مقایسه با مدت مشابه سال میلادی قبل، ۷۲ درصد بیشتر است.
عضویت ایران در پیمان شانگهای که قرار است بزودی نهایی شود، فرصت استفاده از کریدور شمال- جنوب را برای قدرت‌های اقتصادی جهان مانند چین افزایش می‌دهد. همکاری کشورهای عضو پیمان شانگهای و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا رونق تجارت از کریدور شمال- جنوب را افزایش می‌دهد و کریدور ترانزیتی شمال-جنوب به مسیر ارتباطی بین اروپا، آسیا و خاورمیانه تبدیل می‌شود.  آندری بیلاسوئوف، معاون اول نخست‌وزیر روسیه در مجمع اقتصادی بین‌المللی سن پترزبورگ اظهار کرده بود که کریدور شمال - جنوب می‌تواند یک رقیب جدی برای کانال سوئز باشد.
 
تکمیل زنجیره کریدوری
کریدور شمال- جنوب سه مسیر شامل دو مسیر زمینی و ریلی شرق و غرب دریای خزر و نیز مسیر ترکیبی زمینی دریایی روسیه – دریای خزر – ایران -چابهار- هند را شامل می‌شود.
در بخش ریلی شرق دریای خزر، کریدور شمال – جنوب هم اینک فعال است. کالاها در این مسیر با گذر از روسیه و قزاقستان از یکی از دو مرز ریلی ایران در سرخس و اینچه‌برون وارد کشورمان می‌شود و از طریق خط آهن به بندرعباس می‌رسد. بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران که در بخش شمالی دریای عمان واقع شده، در آینده نقش مهمی را در حمل و نقل و ترانزیت کالا از هند به افغانستان و کشورهای آسیای میانه و همچنین اروپا از طریق اتصال به شبکه ریلی ایران از طریق راه‌آهن چابهار- زاهدان ایفا خواهد کرد.
راه‌آهن خاش – زاهدان به طول ۱۵۷ کیلومتر که بخشی از این پروژه است، پیش از این افتتاح شده است. بنا بر اعلام وزیر راه و شهرسازی، کل مسیر ریلی چابهار – زاهدان نیز بیش از ۶۰ درصد پیشرفت دارد و روند تکمیل آن در حال انجام است. به گفته بذرپاش، این مسیر ریلی، در حقیقت، آسان‌ترین و سهل‌ترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه و نیز افغانستان به آب‌های آزاد جهانی از طریق بندر چابهار خواهد بود. توسعه چابهار برای پذیرش کشتی‌های اقیانوس‌پیما نیز بخشی از تکمیل کریدور شمال- جنوب است. علی اکبر صفایی، رئیس سازمان بنادر و دریانوردی از همکاری با هند برای توسعه چابهار خبر داده است. او درباره وضعیت اپراتور هندی فعال در چابهار گفت: در جلسه‌ای که اخیراً با هندی‌ها داشتیم، نتایج بسیار خوبی درباره قرارداد بلندمدت گرفتیم. هند کشور دوست ما با جمعیت بسیار زیاد و تقاضای بسیار زیاد است و همکاری مشترک ما با این کشور در زمینه اقتصاد منطقه چابهار و اقتصاد ترانزیت با کشورهای آسیای میانه تأثیرات بسیار خوبی خواهد داشت. معاون وزیر راه و شهرسازی‌ اظهار کرد: در جلساتی که هفته گذشته داشتیم، چند مورد اختلاف نظر بوده ‌و در ۱۰ سال گذشته اختلاف نظرهایی را که برای قرارداد بلندمدت به نتیجه نرسیده بود، حل و فصل کردیم و در آینده نزدیک قرارداد بلندمدت نهایی خواهد شد که اقدام خوبی در حوزه بین‌المللی برای بندر چابهار خواهد بود.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی ادامه داد: مطابق این توافق، سرمایه‌گذاری‌هایی که تا کنون صورت گرفته بالغ بر ۲۵ میلیون دلار مورد استفاده قرار می‌گیرد و در چند روز آینده کار تحویل آن‌ انجام می‌شود؛ با این قرارداد بلندمدت فضا ایجاد خواهد شد که کل سرمایه‌گذاری‌شان را انجام دهند؛ پیش‌بینی‌ شده که هندی‌ها در بلندمدت ۸۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کنند. صفایی خاطرنشان کرد: البته بجز سرمایه‌گذاری بحث فاینانس‌ هم مطرح است که بخشی انجام شده و بخشی هم در آینده انجام خواهد شد. درحوزه‌های زنجیره حمل‌ونقل و ترانزیت، اقداماتی که وزارت راه و شهرسازی تحت عنوان «ایران‌راه» پیگیری می‌کند می‌تواند تحولات چشمگیری برای کشور رقم بزند، کما اینکه آمار ترانزیت ما از بنادر شمالی رشد خوبی داشته، در حوزه ترانزیت در مدت مشابه سال گذشته، بیش از ۴۰ درصد رشد داشتیم که یک نشانه مثبت است ‌و این روند ادامه خواهد داشت.

بــــرش

افزایش ۲۰ درصدی تجارت روسیه با ایران
سرگئی کاتیرین، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع روسیه نیز با اشاره به افزایش تجارت از کریدور شمال- جنوب گفت: تجارت دوجانبه میان روسیه و ایران در سال ۲۰۲۲ با ۲۰ درصد افزایش به ۴.۹ میلیارد دلار رسید. انتظار داریم در سال‌های آینده این تجارت به ۴۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
وی همچنین اظهار داشت: شرکت‌های روسیه علاقه زیادی برای ورود به ایران دارند. ایران یک پل ارتباطی برای تجارت با خاورمیانه، جنوب و جنوب شرق آسیاست. ایران تجربه منحصربه‌فردی از سال‌ها فعالیت در میان تحریم‌های غرب دارد. رئیس اتاق بازرگانی و صنایع روسیه در پایان، ادامه داد: در حال حاضر شرایط لازم برای تقویت همکاری‌ها با ایران تقریباً در همه زمینه‌ها، از کشاورزی گرفته تا فناوری‌های پیشرفته، انرژی، مهندسی، نساجی و گردشگری وجود دارد. سرمایه‌گذاری متقابل و همکاری در مناطق ویژه اقتصادی ظرفیت بالایی دارد.