در حافظه موقت ذخیره شد...
پاسخ به شبهات آغاز جنگ تحمیلی در مستند «دلیل آفتاب» در گفت‌وگو با کارگردان
فعلاً دروازه‌بانی می‌کنیم تهاجم پیشکش!
لطفاً کمی پیرامون چرایی و علت تولید مستند «دلیل آفتاب» بفرمایید و اینکه چه شد شما و مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) بر آن شدید با تولید این مستند پاسخ شبهات درباره امام خمینی(ره) را که از سوی شبکه‌های معاند در حال انجام است، بدهید؟
جهاد تبیین، موضوعی که رهبر معظم انقلاب در خصوص آن بارها توصیه کرده‌اند، یکی از مهم‌ترین دلایلی بود که مدیریت جدید مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) جناب حجت‌الاسلام دکتر کمساری را بر آن داشت تا در مورد شبهاتی که پیرامون امام توسط جریانات مخالف و معاند صورت گرفته است، پاسخ دهند. به هر حال جمله معروف رهبری که فرمودند اگر شما تاریخ را تبیین و تشریح نکنید دیگران با توجه به اهداف خودشان تبیین می‌کنند، در خصوص امام خمینی(ره) به‌عنوان ستون جمهوری اسلامی این فرصت به وجود آمد تا مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی یک بار برای همیشه به این شبهات پاسخ مستدل و مستند بدهد و از طرفی بنده هم به دلیل اینکه سابقه ساخت مستند «امید اسلام» با محوریت زندگی شهید مصطفی خمینی و همچنین تولید چند اثر دیگر برای مؤسسه و علاقه، شناخت و اشراف پیرامون تاریخ انقلاب اسلامی از نگاه امام خمینی(ره) داشتم، به پیشنهاد دوستان در مؤسسه پذیرفتم این همکاری صورت بپذیرد. از طرف دیگر اگر بخواهیم از زاویه اجتهادی و فقهی هم به موضوع بنگریم و به دلیل اینکه بنده سال‌ها در درس خارج جهاد رهبری شرکت کرده‌ام و بر اساس نظریات ایشان؛ «وقتی ولایت فقیه و حاکم شرع اسلامی اعلام کند وجوبش، وجوب قطعی است و هر فردی که پیام جهاد رهبری را بشنود شرعاً موظف است به آن لبیک بگوید»، اگر بخواهیم از لحاظ فقهی هم بدان نگاه کنیم، این تصمیم وجوب شرعی بوده و مؤسسه بدان لبیک گفته است.
با آنچه شما فرمودید هر فردی که توان تولید مستند داشته باشد، می‌تواند در مقام پاسخگویی به تولید آثار مستند بپردازد؟
اساساً مستند بدون پژوهش فاقد ارزش و در واقع شبیه همین ادعاهایی است که در قالب ساخت آثار مستند در سایر شبکه‌های معاند پخش می‌شود و این آفت حتی در شبکه‌های بزرگ خبری دنیا هم وارد شده است. به نظر من کارگردان مستند اولاً باید پژوهشگر توانا و رسانه‌شناس باشد که در غیر این صورت قطعاً مستند تولیدی فاقد ارزش خواهد بود، شبیه بسیاری از کارهایی که ادعای مستند دارند ولی شبیه همه چیز از جمله بیانیه سیاسی و شخصی است الا مستند، بنابراین هر کس امکان نرم‌افزاری و پژوهشی پاسخ به یک شبهه را پیدا کند، می‌تواند در ظرف مستند به نتیجه برسد و اهداف و پژوهش خود را در آن قالب بیان کند. من در طول تمامی مستندهایی که طی سه دهه تولید کرده‌ام مقید بودم خروجی اثر باید شکل پژوهشی داشته باشد. به‌عنوان مثال در مستند «یک خانه بزرگ‌تر» که مربوط به یک غسال است و ما می‌دانیم در باورهای عامه شغل غسالی مکروه است، اما مرده شستن و به تعبیری شستن هفت جنازه مستحب است و دلیل آن این است که شغلی بابت غسالی به وجود نیاید و ادله فقهی هم پیرامون این کراهت وجود دارد و با توجه به اینکه بنده سال‌ها در محضر اساتید فقه شاگردی کرده‌ام، در شرایط فعلی از چهارده نفر از مراجع تقلید به صورت مکتوب پرسشی انجام شد که دوازده نفر از مراجع به رفع مکروه بودن غسالی نظر دادند که اگر از منظر مستندسازی به آن نگریسته شود، باید با یک عقبه پژوهشی این اتفاق صورت بگیرد. این را عرض کردم که بگویم تولید مستند باید پشتوانه و عقبه پژوهشی داشته باشد. در مستند «دلیل آفتاب» هم به همین شکل انجام شده و بازخورد بسیاری از مخاطبان نشان داده از منظر پژوهشی بسیار مفید و موفق بوده است.
«دلیل آفتاب» مجموعه مستندی است که می‌خواهد با موضوعات متفاوتی پیرامون امام خمینی دست به پاسخگویی بزند. آیا صرفاً مستندهای تولیدی بر اساس ایجاد شبهات ساخته می‌شود یا در سایر موضوعات هم می‌تواند نقش تبیین داشته باشد، صرفنظر از اینکه در ایجاد شبهه دچار تکثر شده باشد یا خیر؟
تصمیم‌گیری درباره اینکه این مجموعه صرفاً تبیینی باشد یا پاسخگویی، با مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) است اما نکته‌ای که بنده می‌دانم این است که آن‌قدر بر پیکره و ستون انقلاب شبهه ایجاد شده و تیر کینه رها کرده‌اند که فکر می‌کنم فعلاً باید در مقام پاسخگویی به شبهات باشیم و از طرفی جریانات معاند نیز مستمراً در حال ایجاد شبهه هستند و در جایی مطرح کردم که ما فعلاً در حال دروازه‌بانی هستیم و حمله کردن پیشکش، چراکه متأسفانه کم‌کاری بسیار زیاد در خصوص شخصیت امام باعث این اتفاق شده است و به نظرم همه دستگاه‌ها موظف هستند پیرامون امام از جمله تبیین و پاسخگویی ورود کنند.
شما در این مستند بیشتر روی اسناد متمرکزشده‌اید، این اسناد چه ویژگی‌های خاصی دارند؟
مستند باید درخور باشد. ما در آثار داستانی با دیالوگ، گریم و سایر ابزارها مفهوم کار را به مخاطب منتقل می‌کنیم اما در مستند بسیار سخت است زیرا این ابزارها را در اختیار نداریم و مستندساز باید بر اساس واقعیت حرکت کند. ما در این مستند به اتم مستند رسیدیم. به‌عنوان مثال در مستند «دلیل آفتاب» با ادعایی از مرحوم یزدی مواجه هستیم که در شبکه‌های معاند روی آن تحلیل فردی شده و شبهه‌ای را بدون ارائه سند مطرح می‌کنند. حال ما برای چگونگی پاسخگویی به این ادعا نیازمند اسناد هستیم که گونه‌های مختلف دارد؛ مثلاً مصاحبه با اعضای ستاد فرماندهی جنگ صدام که برای مخاطب ما جدید بوده و ممکن است تاکنون نشنیده باشد یا آثار مکتوبی که مربوط به سفارت انگلیس و حمایت شاپور بختیار برای جنگ علیه ایران ارائه می‌شود؛ تمام اینها و قول‌هایی که او به صدام می‌دهد، اسنادی است که در این مستند ارائه شده است و مستند ما را متفاوت از سایر کسانی که ادعای ساخت مستند دارند، میکند.
سبک تولید این مستند به صورت موشن گرافیک است در حالی که شما در سوابق قبلی‌تان خصوصاً در دهه‌های هفتاد و هشتاد بیشتر سمت تولید آثار رئال مانند مستند حسینیه در خصوص استان یزد رفتید. چه شد برای ساخت مستند دلیل آفتاب به این سبک روی آوردید؟
آن مستندی که اشاره شد در خصوص عاشورا و تاسوعای یزد بود که بنده از این قسم آثار بسیار کار کرده‌ام. همین الان هم دارم مستند رئال کار می‌کنم اما در بعضی از ساحت‌ها و موضوعات، رئال صرف جوابگو نیست. به‌عنوان مثال در «جغد جنگ» هم که تولید شد، با حضور آیت‌الله محقق‌داماد صورت گرفت که نیاز بود با این سبک صورت گیرد و اینها بدین معنا نیست که بنده از سبک رئال به سبک موشن کوچ کرده باشم. هر مستند شرایط و اقتضائات خودش را دارد و این در واقع موضوع مستند است که ما را در ساختار و شمایل مستند پیش می‌برد، اما ترجیح من سبک رئال است، از طرفی وسواس بنده روی قاب هم بی‌تأثیر نیست و به نظر من مستند باید چشم‌نواز باشد و این امکان را به مخاطب ندهد که به کار دیگری مشغول شود.