نگاهی به چالش‌های تک فرزندی
تنها در خانه
تعدادی از کودکان که تک فرزند هستند نمی‌خواهند قلمرو آنها گرفته شود و محبت و توجهی را که از سوی والدین به آنان می‌شود تقسیم کنند
حمیرا حیدریان
گزارش نویس
رایان 5 ساله می‌گوید: دوست داشتم همیشه یک خواهر داشته باشم.
درسا 4 ساله می‌گوید: تنهام و با مادربزرگم بازی می‌کنم.
باربد 6 ساله می‌گوید: خواهر و برادر ندارم با تبلت بازی می‌کنم.
المیرا 6 ساله می‌گوید: تنها نیستم قناری دارم.
کیمیا 7 ساله می‌گوید: به مامان و بابام گفتم خواهر بیارند گفتند نه. من هم با عروسکم دوست شدم.
برسام 7 ساله می‌گوید: من خواهر و برادر نمی‌خواهم چون تمام اسباب بازی‌ها و مامان و بابام باید مال من باشند.
ارشک 11 ساله می‌گوید: دوست دارم یک خواهر داشته باشم اما الان که به مادر و پدرم نگاه می‌کنم که چقدر برای تهیه نیازهای من زحمت می‌کشند و حقوقشان محدود است دلم می‌خواهد تنها بمانم.
این قصه امروز تک‌فرزندانی است که تنهایی، تنها دوست روزها و شب‌های کودکی‌شان است. کودکی که در گذر زمانی نه چندان دور تصوری از واژه‌های دایی، خاله، عمو و عمه و... نخواهد داشت.
تک‌فرزندی از پدیده‌های نوظهور و نگران‌کننده جامعه است که تبعات مختلفی دارد، پدیده‌ای که نه تنها خود کودک، بلکه خانواده و به‌تبع آن جامعه را درگیر خواهد کرد. از سوی دیگر بسیاری از خانواده‌ها به دلیل مسائل اقتصادی و دشواری نگهداری فرزند تمایل به داشتن فرزند کم را سرمشق زندگی خود کرده‌اند. موضوع قابل تأملی که علم روانشناسی به آسیب‌های ناشی از آن تأکید دارد.
امیر زندی که 32 ساله است و یک دختر 5 ساله دارد می‌گوید: در گذشته و زمان کودکی ما، خانواده‌ها چندین فرزند داشتند و هم برای ادامه نسل و هم اینکه دستگیر پدر و مادر باشند تعداد فرزندان زیاد بود. اما امروز با توجه به تغییر نسل و فرهنگ و شرایط اقتصادی و اجتماعی و سطح توقعی که کودکان امروز از والدین خود دارند، این امکان را برای فکر کردن به فرزند دوم از زوجین گرفته است.
آرش هم که یک پسر 15 ساله دارد داشتن یک فرزند را هم خوب و هم بد می‌داند و می‌گوید: خوب از این لحاظ که تمام تلاشت را می‌کنی تا خواسته‌های فرزندت را پاسخ بدهی. اما اگر تعداد آنان بیشتر باشد با توجه به اینکه نسل تغییر کرده است و مجبور هستی بنا به خواسته کودکان و شرایط جامعه پیش بروید، بنابراین اگر شرایط مالی مناسبی نداشته باشی با چالش روبه‌رو می‌شوی و برای فرزندانت کم خواهی گذاشت. از طرفی با مشغله‌هایی که اکثر خانواده‌ها دارند و فرصت کمی را برای سپری کردن اوقات با فرزندشان دارند، بنابراین اگر تعدادشان چند تا باشد قطعاً از نظر عاطفی ضربه خواهند خورد.
آزیتا هم 28 ساله است و یک پسر 6 ساله دارد و می‌گوید: من و همسرم شاغل هستیم و از صبح تا عصر مجبور هستیم کار کنیم و در این مدت زمانی فرزندم را مادرم نگهداری می‌کند و شب هم که خانه می‌رویم فرصت زیادی برای وقت گذراندن با پسرم نداریم اما سعی می‌کنیم تمام امکانات را در حد توانمان برایش تهیه کنیم. می‌دانم که از نظر عاطفی و احساسی دچار مشکل خواهد شد چون ما زمان زیادی را کنارش نیستیم و خواهر و برادری هم ندارد که ارتباط بگیرد. ضمن اینکه شرایط اقتصادی هم مزید بر علت است که به فرزند دوم فکر نکنیم.
نسرین افشار روانشناس بالینی و متخصص روانشناسی کودک در خصوص تک‌فرزندی می‌گوید:
کودکان به خودی خود حاضر به قبول فرزند دیگری نیستند و از طرفی نیز شاهد محدودیت منابع مالی والدین خود هستند و از این‌رو ترجیح می‌دهند هرآنچه را والدین برایش فراهم می‌کنند بدون تقسیم کردن در مالکیت خود داشته باشد. برای همین از وجود فرزند دیگر چندان ابراز رضایت ندارند.
این متخصص روانشناسی کودکان به تأثیر بیماری کرونا و تعطیلی مدارس اشاره کرده و می‌افزاید: پس از گذشت دو سال از کرونا، با باز شدن مدارس به علت اینکه کودکان خصوصاً تک‌فرزندان از محیط جامعه و مدرسه دور بودند تا حد زیادی بسیاری از آنان دچار انزوا شده بودند و بعد از بازگشایی مدارس عمدتاً با یکدیگر دعوا می‌کردند چرا که نوع رفتار در جامعه را آموزش ندیده بودند و نمی‌دانستند چگونه باید رفتار کننـــــد.
او به خانواده‌های سنتی اشاره و عنوان می‌کند: در گذشته به‌خاطر ادامه نسل و اینکه نامی از آنان بماند و اینکه فرزندان کمک‌حال آنان باشد، تعداد فرزندان بیشتری داشتند اما این تفکر در نسل جدید و تغییر فرهنگ و شرایط اقتصادی متفاوت شده است. به‌طوری که یک غربالگری در زمینه طلاق که انجام داده‌ایم مشخص شد افرادی که فرزند نداشته‌اند تمایلی به آوردن فرزند نیز ندارند و افرادی که دارای یک فرزند هستند طبق بررسی 80 درصد آنان تمایلی به آوردن فرزند دوم نداشته‌اند.
او به آمار بالای کودکان در عدم تمایل به داشتن خواهر و برادر بیان می‌کند: تعداد زیادی از کودکان که تک‌فرزند هستند، نمی‌خواهند قلمرو آنها گرفته شود و محبت و توجهی را که از سوی والدین به آنان می‌شود تقسیم کنند.
او به معایب تک‌فرزندی نیز اشاره دارد و می‌گوید: خیلی از والدین تک‌فرزند یا کسانی که تمایل به تک‌فرزندی دارند، فکر می‌کنند انرژی و توان تربیت بیش از یک بچه را ندارند حال یا هر دو مشغله کاری دارند و سرکار می‌روند و یا اینکه تصور می‌کنند به لحاظ اقتصادی نمی‌توانند بار مالی دو فرزند یا بیشتر را بر دوش بکشند. این در حالی است که معایب و مشکلات ناشی از تک‌فرزندی به مراتب بیش از دو یا بیشتر فرزند داشتن است. یکی از معایب تک‌فرزندی این است که توجه خاص و افراطی والدین به کودک و اینکه او را دائم در مرکز توجه خود قرار می‌دهند باعث می‌شود تا کودک پرتوقع بار آید و تمایل دارد تا همه چیز بر وفق مرادش باشد. دومین مورد کنترل و مدیریت کمتر احساسات است به‌طوری که بسیاری از کودکان و نوجوانان رو به رشد با احساسات و مسائل مختلف در زندگی خود از طریق ارتباط با خواهر و برادر خود روبه‌رو می‌شوند و آن را می‌آموزند در حالی که نبود آنها باعث می‌شود تا این خلع ایجاد شود. سومین موردی که می‌توان به آن اشاره کرد، مهارت‌های ارتباطی است که بیشتر مهارت‌های ارتباطی کودکان در برخورد با محیط اطراف بویژه همسالان خود اتفاق می‌افتد. ارتباط دائمی با خواهر و برادر کمک می‌کند تا یادگیری سریع‌تر و مؤثر‌تری داشته باشند. نکته چهارم که بسیار حائز اهمیت است فشار روانی زیادی است که در برخورد با والدین کودک تحمل می‌کند. و در صورت عدم توانایی، برای رضایت و خشنودی والدین کودک استرس زیادی را متحمل می‌شوند.
بــــرش
پس از گذشت دوسال از کرونا ، با باز شدن مدارس به علت اینکه کودکان خصوصاً تک فرزندان از محیط جامعه و مدرسه دوربودند تا حد زیادی بسیاری از آنان دچار انزوا شده بودند و بعد از بازگشایی مدارس عمدتاً با یکدیگر دعوا می کردند چرا که نوع رفتار در جامعه را آموزش ندیده بودند و نمی دانستند چگونه باید رفتار کنند