شهرام کرمی
نویسنده، کارگردان و مدرس دانشگاه

یکی از خبرها و رویدادهای همیشگی در تئاتر ایران، برگزاری جشنواره‌های مختلف است که همواره در چند دهه اخیر با رشد زیادی برگزار می‌شود؛ جشنواره‌های استانی، منطقه‌ای، ملی یا بین‌المللی که در خصوص اهمیت و ضرورت آن در بین اهالی هنر نقد و نظر وجود دارد. تا پیش از همه‌گیری کرونا در کشور بیش از هشتاد جشنواره تئاتر برگزار می‌شد که در سال گذشته و امسال خبر آغاز دوباره این رویدادها همواره تیتر اخبار هنری بوده است.
برگزاری جشنواره‌های تئاتر از قدیمی‌ترین رویدادهای هنری جهان شناخته می‌شود. سابقه جشنواره تئاتر به یونان باستان برمی‌گردد. از 6 قرن پیش از تاریخ میلاد مسیح جشنواره‌های تئاتر در یونان باستان برگزار می‌شد. از آن زمان تاکنون جشنواره‌ها در رشد و معرفی این هنر نقش و اهمیت داشته‌اند. جشنواره‌هایی چون «ادینبورگ فرینج»، «دوبلین»، «چخوف»، «آوینیون»، «کرالا»، «تئاتر روهر آلمان» و « تئاتر فجر ایران» و چندین جشنواره دیگر، از مهم‌ترین اتفاق‌های تئاتر جهان است. جالب است که در کشور آلمان هر ساله بالغ بر دویست جشنواره تئاتر برگزار می‌شود و عمده آنها علاوه بر حمایت دولت و نهادهای عمومی، توسط بخش خصوصی برگزار می‌شود.
جشنواره‌های تئاتر با هدف گردهمایی هنرمندان و تعامل و گفت‌و‌گو، جذب مخاطبان، ارتباط و آشنایی با تئاتر ملل و اعتباربخشی به هنر تئاتر به‌عنوان یک رخداد مهم فرهنگی و هنری برگزار می‌شود. جشنواره‌ها در شکل و محتوا بر چند نوع تقسیم می‌شوند؛ «جشنواره تخصصی» که نوع و سبک، شیوه اجرا یا گروه مخاطب را مدنظر قرار می‌دهد مانند جشنواره کودک و نوجوان، عروسکی و خیابانی که گروه مخاطب و ژانر هنری در این رخداد موضوع برگزاری آن می‌شود. «جشنواره موضوعی و پژوهشی» که مضمون و محتوای پژوهشی یا موضوع آثار هنری را شامل می‌شود. جشنواره تئاتر دفاع مقدس و جشنواره رضوی، جشنواره‌هایی هستند که مبتنی بر مضامین مدنظر برگزارکنندگان، اجرا می‌شود. گاهی یک موضوع تخصصی یا گروه مخاطب خاص هم در این گروه مدنظر قرار می‌گیرد؛ «جشنواره هنری وعمومی» که بیشتر با عنوان فراگیر هنر تئاتر و با موضوع و شیوه آزاد برگزار شده و برآیند آن شامل فعالیت هنرمندان حرفه‌ای و مخاطبان عمومی بوده است و همه سبک و شیوه و موضوعات را شامل می‌شود. جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر یکی از این اتفاق‌های با سابقه در کشور است.
برگزاری جشنواره‌های تئاتر در هر کشور نشانگر جایگاه و ارزش این رشته در بین هنرمندان و مردم است.
نباید از اهمیت این رخداد به دلیل مواردی که ذکر شد، غافل ماند. کیفیت و مشارکت هنری و استقبال مخاطبان و تولیدات هر جشنواره برآیند جایگاه و اثربخشی آن هنر شناخته می‌شود. آنچه در جشنواره‌های تئاتر ایران اهمیت دارد این است که سرمایه انسانی و اعتبار، چنانچه در جریان پویای تئاتر شکل بگیرد، می‌تواند مهم و تأثیرگذار باشد. هدف جشنواره، ارج نهادن به هنر و هنرمند بوده و باید توجه داشت اعتبار و سرمایه لازم هر رخدادی به تناسب حمایت از فعالیت همه‌گیر مشارکت‌کنندگان آن خواهد بود که باید از این سرمایه بهره مناسب برد. آنچه در جشنواره‌های تئاتر ایران اتفاق می‌افتد ارزنده و پراهمیت است و هدف برگزارکنندگان فقط یک بخش از مسئولیت آنها در قبال جامعه و هنرمندان بوده است و در بخش دیگر، حمایت از جریان پویای تئاتر، این رویداد را به نتیجه خواهد رساند.