آیا دختران موفق در قاب سینمای ایران جایگاهی دارند؟
محمدحسن موحدی
روانشناس و کارشناس فرهنگی
هرچند کمی از روز دختر می‌گذرد، اما پرداختن به مسأله دختران این سرزمین در آیینه فرهنگ از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا الگوی سازنده جامعه آنها می‌تواند به پیشرفت‌های مختلف کشور کمک کند. نگارنده قصد دارد به عنوان یک روانشناس به الگوی دختران در سینمای ایران نگاهی بیندازد:
از اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 شمسی فیلم‌های بیشتری با محوریت «دختران» و «زنان» ساخته شده است و شمایل آنها بیشتر در سینما مورد توجه قرار گرفته است و موضوع مهمی که درباره آنها مطرح می‌شود، آسیب‌های اجتماعی است که ممکن است دامنگیر هر دختری شود. جامعه ناامنی که اصلاً به دختران خود رحم نمی‌کند و هر لحظه ممکن است آنها را دچار بحران کند. این بحران‌ها شامل تمامی موارد غارت، تجاوز، قتل و... است. حتی در فیلم‌هایی که با موضوع دختران ساخته شده محدودیت‌های قانونی، خانوادگی و... دیده می‌شود. محدودیت‌هایی که حتی گاهی فقط با فرار درست می‌شود و قهرمان بودن، ایستادن در برابر هرگونه محدودیت و آزادی‌خواهی است.
هر چند این واقعیت پذیرفته شده است که برای دختران محدودیت‌های زیادی وجود دارد و پرداختن به آنها برای تنبه مسئولین، والدین و... برای رفع هرچه بیشتر محدودیت‌ها لازم است، اما نکته مهم‌تر آن است که نگاه مطلق فقط به آسیب‌ها و محدودیت‌ها که به طور تقریبی نگاه غالب سینمای ایران به مقوله زنان و دختران است، در اولین گام خود مخدوش‌کننده امنیت مخاطبان است.
در هرم نیازهای انسانی از اولیه‌ترین نیازها، نیاز به امنیت است و به نظر می‌رسد برای رسیدن به خودشکوفایی لازم است افراد حس امنیت را تجربه کنند.
در این مقوله بین امنیت واقعی و امنیت ادراکی فاصله وجود دارد. یعنی ممکن است در یک مکان افراد امنیت واقعی را تجربه کنند، اما درکی که از آن دارند و حسی که می‌کنند، کمتر یا بیشتر از آن واقعیت باشد. به نظر می‌رسد در این راستا، رسانه و سینمای ایران در ساخت امنیت روانی ادراکی برای دختران این سرزمین ناموفق عمل کرده‌اند. وقتی دختران این سرزمین در بستر سینما با جامعه‌ای هولناک روبه‌رو شوند، با شخصیت‌های داستان‌هایی همذات‌پنداری می‌کنند که امنیت روانی-اجتماعی‌شان را دچار خدشه خواهد کرد.
نکته بعد در خصوص الگوسازی موفق است. آیا ما در جریان سینمایی‌مان، دختران موفقی را با تمام محدودیت‌ها نشان داده‌ایم؟! وقتی تمام الگوها و مدل‌هایمان در تصویرسازی که داریم با مشکلات و مسائل اساسی و عدیده روبه‌روست، انتظار داریم که مخاطبین به دختر بودن، دختر ایرانی بودن و... افتخار کنند؟
می‌توان درریل‌گذاری دوباره در جریان سینمای ایران اتفاقاً با نگاهی امیدبخش و با الگوسازی از قهرمانان دختر و زن ایرانی به آینده این نسل امید داشت. قهرمانان و داستان‌های قهرمانی آنها هم کم نیستند. افرادی که با تلاش خود در راه رسیدن به موفقیت‌های گوناگون کوشیده‌اند و با گذشت از موانع، به موقعیت‌های تأثیرگذار و جایگاه‌های درست اجتماعی رسیده‌اند. حیف که در قاب سینما جز مواردی انگشت‌شمار جایی ندارند.