9 روز سرنوشت‌ساز پیش روی اردوغان و قلیچدار اوغلو است
اوغان، چهره اصلی دور دوم انتخابات ترکیه
بنفشه غلامی
خبرنگار
انتخابات روز یکشنبه ترکیه در حالی با قطعی شدن حاکمیت دوباره ائتلاف جمهور با رهبری حزب عدالت و توسعه بر پارلمان به پایان رسید که هر چند انتخابات ریاست جمهوری به دور دوم کشیده شد،اما آمار به دست آمده نشان داد، رجب طیب اردوغان بر خلاف نظرسنجی‌هایی که پیش از انتخابات کمال قلیچداراوغو را پیشتاز می‌دانستند، توانست با فاصله خوبی از رقیب خود قرار گیرد و نشان دهد، با وجود بحران اقتصادی که آثار آن در تورم 44 درصدی کاملاً عیان است، نزدیک به نیمی از رأی دهندگان این کشور همچنان به او اعتماد دارند. با این حال چهره اصلی دور دوم انتخابات، نه اردوغان است و نه قلیچدار اوغلو، او سنان اوغان است.
هرچند اردوغان در دور نخست انتخابات با کسب 49.50 درصد آرا توانست جلوتر از رقیب خود قلیچدار اوغلو با 44.89 درصد آرا بایستد اما این به آن معنا نیست که کار برای اردوغان تمام شده باشد و بتواند در دور دوم انتخابات بسادگی از سد قلیچداراوغلو عبور کند. به عبارتی در کمتر از دو هفته پیش رو باید دید دو طرف تا چه میزان در دادن وعده‌های خود و جلب اعتماد عمومی موفق خواهند بود.
به نوشته شورای روابط خارجی امریکا، مهم‌ترین مسأله‌ای که رأی دهندگان در دور دوم متوجه آن خواهند بود و دو کاندیدا در دو هفته آینده روی آن متمرکز خواهند شد، چالش‌های اقتصادی شامل ارزش لیره و تورم و از آن مهم‌تر هزینه‌های زندگی است. در حالی که تورم موجود در ترکیه باعث شده، هزینه‌های زندگی بالا رفته و مردم کمربندها را محکم‌تر از قبل ببندند، دو طرف تلاش دارند، جامعه را متقاعد کنند، ناجی اقتصاد خواهند بود. اردوغان درست چند روز مانده به دور نخست انتخابات، عصای جادویی خود را با افزایش حقوق کارگران رو کرد. با این حال قلیچداراوغلو نیز وعده داده به اقتصاد ارتدوکسی بازگردد و نرخ بهره را افزایش دهد. پس از اقتصاد با توجه به اینکه 11 میلیون از آرا متعلق به مناطق زلزله زده است، باید دید هر کدام از دو نامزد، قصد دارند چگونه مناطق ویران شده را بازسازی کنند و دل آنها را به دست آورند. نقشه انتخاباتی ترکیه در دور اول نشان دهنده آن است، مناطقی که جدی‌ترین آسیب‌ها را از زلزله دیده بودند، به اردوغان رأی داده‌اند. به باور ناظران هرچند هنوز ویرانی‌های گسترده‌ای در این مناطق وجود دارد، اما به نظر می‌رسد، ساکنان این مناطق همچنان به اردوغان که در سال‌های گذشته همواره به وعده‌هایش عمل کرده، اعتماد دارند و از همین رو به وی رأی داده‌اند. با این حال باید دید قلیچدار اوغلو چه برنامه‌ای برای این مناطق دارد.
مهره اصلی مرحله دوم انتخابات
در چنین شرایطی نباید از نقش سنان اوغان، کاندیدای سوم انتخابات که با 5.17 درصد آرا از دور رقابت‌ها خارج شد، بسادگی عبور کرد. اوغان کسی است که بیش از هر فرد دیگری منتظر دریافت پیشنهادهای هردو طرف است. او خود پیش از انتخابات نیز گفته بود:« با کسانی که سر یک میز بنشینم، خواسته‌های خود را در میان می‌گذارم. این به آن معنا است که قرار نیست با کسی به رایگان شریک باشیم. ما خواسته‌های خود را داریم و امتیازات خود را می‌خواهیم.»
به نوشته پولیتیکو، اوغان رأی 2.8 میلیون نفر و به عبارتی 5.17 درصد آرا را به دست آورده بود. این میزان رأی برای هر دو نامزد نهایی انتخابات بسیار وسوسه کننده است. کمتر از 24 ساعت بعد از اعلام نتایج انتخابات سایت مجله اشپیگل مدعی شد، اوغان در مصاحبه‌ای با این نشریه گفته است، از کسی حمایت می‌کند که حامی کردها نباشد. با انتشار این خبر و درحالی که همه تا آن زمان می‌پنداشتند، افکار و نظرات اوغان به قلیچدار اوغلو نزدیک‌تر است، این گمانه زنی پیش آمد که با توجه به اختلافات حزب کردی دموکراتیک خلق با اردوغان، سخنان اوغان می‌تواند چراغ سبزی از سوی او برای رئیس جمهور باشد. اما همزمان تیم قلیچداراوغلو خبر داد، مذاکرات اولیه آنها با اوغان مثبت بوده و احتمال همکاری بین آنها وجود دارد. این در حالی است که او نیز مانند قلیچداراوغلو تمایلات ملی‌گرایی دارد و از بازگشت آوارگان سوری به کشورشان حمایت می‌کند. او در عین حال مانند اردوغان با آن دسته از کردها که سلاح به دست می‌گیرند، مخالف است و آنها را تروریست می‌خواند.
اما به هر صورت او که به نوشته رسانه‌های ترکیه هم از تیم اردوغان و هم از تیم قلیچداراوغلو تماس‌هایی را دریافت کرده است، تا 28 مه کارت‌های خود را برای حمایت از یکی از دو نامزد برای آنها رو خواهد کرد.
پاشنه آشیل قلیچدار اوغلو
اما تهدید دیگری که متوجه جناح اپوزیسیون و در صدر آن قلیچدار اوغلو است، این است که در روزهای مانده تا 28 مه (7 خرداد) اختلافات در میز 6 حزبی اپوزیسیون بالا بگیرد و آنها با توجه به اینکه در انتخابات پارلمانی نیز نتوانستند، اکثریت کرسی‌ها را به دست بگیرند، دچار شکاف شوند. بویژه که احزاب حاضر در این میز ملغمه‌ای از سکولار، مذهبی و ملی‌گرا هستند. آنها اکنون با شکستی که در انتخابات پارلمانی خوردند، شاید دیگر نیازی به قرار داشتن در کنار هم نبینند و همین می‌تواند تبدیل به پاشنه آشیل قلیچدار اوغلو در دور دوم انتخابات شود و چه بسا برخی از آنها را با امتیاز‌گیری‌هایی، به سمت اردوغان هم سوق دهد.
آثار اقتصادی دور نخست انتخابات
انتخابات دور اول ترکیه جدا از آثار سیاسی آن، بلافاصله آثار خود را در قالب زخمی جدید بر چهره اقتصاد این کشور گذاشت. به گزارش سایت شبکه خبری سی‌ان‌ان، در پی دو مرحله‌ای شدن انتخابات ترکیه، بورس این کشور بلافاصله به آن واکنش نشان داد و ارز این کشور دیگربار ارزش خود را مقابل دلار از دست داد. آمارها نشان می‌دهد ارز ترکیه با 0.5 درصد کاهش در برابر دلار امریکا به 19.70 رسید که رقم خوبی محسوب نمی‌شود. بر اساس این گزارش، نتایج انتخابات نتوانست نظر سرمایه گذارانی را که منتظر اعلام نتایج به سود یکی از دو طرف بودند، جلب کند و به همین دلیل معاملات در بورس برای مدتی کوتاه ناگهان به طور کامل متوقف شد و شاخص بورس این کشور 6.1 درصد کاهش نشان داد. علاوه بر این شاخص بانکی نیز 9.2 درصد کاهش داشت.
بازنده‌های اصلی مرحله اول انتخابات
انتخابات روز یکشنبه ترکیه دو بازنده اصلی داشت. اولین بازنده شرکت‌های نظرسنجی بودند که نتایج انتخابات هیچ شباهتی به آماری که آنها می‌دادند، نداشت. آنها پیش از انتخابات حتی از پیروزی قلیچداراوغلو در مرحله اول انتخابات خبر داده بودند. به نوشته خبرگزاری رویترز، یکی از کارشناسان نظرسنجی می‌گوید: نظرسنجی‌ها در ترکیه نیز مانند اغلب کشورها احتمال دارد اشتباه شود. زیرا مردم همیشه آنچه را که در دل دارند، بیان نمی‌کنند و در برخی موارد نیز نظر خود را تغییر می‌دهند.
اما فقط نظرسنجی‌های غربی نبودند که در آزمون انتخابات روز یکشنبه ترکیه نمره قبولی خوبی نگرفتند. رسانه‌های غربی نیز که به نقل از برخی منابع داخلی ترکیه تأکید می‌کردند، این انتخابات با تقلب همراه خواهد شد نیز در این آزمون مردود شدند. به نوشته واشنگتن پست، پس از همه آن جنجال‌ها بر سر وقوع احتمالی تقلب، ناظران بین‌المللی پس از انتخابات، اعلام کردند، با وجود دوقطبی شدیدی که بر فضای ترکیه در روزهای پیش از انتخابات حاکم بود، رأی‌گیری تا حد زیادی آزاد و بدون بی‌نظمی خاصی انجام شد و با لفاظی‌های تند، سوء‌استفاده‌های حاکمیت از قدرت خود و فشار و ارعاب دو طرف بر یکدیگر همراه نشد.
در همین حال خبرنگار المانیتور نیز در گزارش خود هرچند اذعان داشت، انتخابات از نظر فنی آزاد بود اما مدعی شد، اردوغان از انتخابات 2018 به این سو، با دستگاه تبلیغاتی خود و فشار بر رسانه‌ها جو را به سود خود تغییر داده بود.