«موسیقی ای برای تمامی دوران»

رضا مهدوی
منتقد هنری، مدرس دانشگاه و موسیقی‌پژوه


در همان ابتدای شنیدن شیار نخست مجموعه «جام تهی» با یک اثر کاملاً جدی و درخور توجه مواجه می‌شویم، برای هرچه بهتر شنیدنِ گوشِ هوشِ مردمانی که خیلی علاقه‌مند به فرهنگ نیک سبک خانواده ایرانی هستند و می‌خواهند در هر گروه سنی به فراخور حال خود، حظ شنیداری و فلسفی ببرند.
«جام تهی پرکن پیاله را...» با موسیقی فریدون شهبازیان، شعر فریدون مشیری، تک‌نوازی ویولن حبیب‌الله بدیعی و خوانندگی محمدرضا شجریان در مایه ماهور است که به زیبایی هر چه تمام‌تردر چهارچوب اصلی برخاسته از موسیقی دستگاهی ایران قرار گرفته و ابتدا با آغاز ارکستر و تنظیمی دلنشین و سپس شعرخوانی وزین و در ادامه تک‌نوازی شاخص نوازنده ویولن آماده‌سازی دارد برای صدای خواننده که به رموز فرهنگ آوازی و‌ سازی احاطه دقیق داشته و در مقاطعی بداهه‌وار، بدیعی و شجریان، فاخر و تمام‌قد عرض اندام می‌کنند. آلبوم «جام تهی» مربوط به دهه 50 زمان مدیریت هوشنگ ابتهاج در رادیو ایران است. دوره گل‌های تازه که با تغییراتی در نوع چینش، محتوا و نوع ارائه به لحاظ ساختاری و ارکسترال و با در نظر گرفتن جامعه هدف، به خوبی از عهده بر می‌آیند. (البته باید گفت نه چیزی از گل‌های جاویدان و دیگر گل‌ها کم داشته‌اند و نه چیزی اضافه تر...)در این آهنگ ترانه، رفت و برگشت‌های منحصر به فرد و الگو‌سازی را تا پایان قطعه ضربی شاهد هستیم و تنظیم ارکستری و تک‌نوازی‌های ویژه که در فراز و فرود‌ها، حس شنونده را تحریک می‌کند تا به حقیقت و موضوعیت شعر و فکر خالق اثر، عمیقاً نفوذ کند. شیار دوم (تراک) «راپسودی برای سنتور و ارکستر» در دستگاه ماهور است با تک‌نوازی بی‌نظیر فرامرز پایور بر مبنای آهنگی از استاد ابوالحسن صبا.
مضراب‌های سنتور پرفروغ، درخشنده، معناگرا، پرطنین و شاداب از لحظه آوازی‌نوازی تا چهار مضراب، بیانگر فهم دقیق از خواسته آهنگسازی صبا تا تنظیم ارکستری صحیح و جاندار شهبازیان است. قطعه بی‌کلام دوم «راپسودی برای تار و ارکستر» در ماهور با تک‌نوازی جانانه حسین علیزاده بر مبنای ملودی قدیمی با تنظیم فریدون شهبازیان نیز مثل قطعه قبل یادگار دوران جوانی دهه 40 شهبازیان یعنی سال‌های دانشجویی‌اش در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران است.
تک‌نوازی نوین تار در کنار تنظیم و صداکشی از ارکستر، به لحاظ فرم و شکلی از زندگی در کنار تنوع شنیداری به دیگر گونه شنیدن‌ها به بیان فلسفی موسیقی ایران در دوران جدید می‌پردازند. قطعه چهارم «در کوچه‌سار شب» از شاهکار موسیقایی دورانی محسوب می‌شود که جوانانی از مکتب حفظ اشاعه موسیقی ملی ایران وابسته به رادیو تلویزیون وقت قد علم کرده‌اند تا در صیانت از موسیقی متفکرانه ایرانی تلاش مجدانه داشته باشند. موسیقی و کلام بی‌بدیل «در کوچه‌سارشب» بسیار سوزناک از خلاقیت‌های محمدرضا لطفی است روی شعری از هوشنگ ابتهاج که قبل‌تر نیز آهنگساز نامی و نوازنده و مدرس معتبر سنتور محمد حیدری آن را ساخته و پرداخته بود با صدای خواننده مشهور آن دوران که در دو بیت اجرا و پخش شد. شجریان نیز به زیبایی هرچه تمام‌تر پس از او اجرا می‌کند و باید گفت بهترین اجراهای ایشان مربوط به همان دوران‌ است تا پایان دهه 60.
 جام تهی
 تنظیم:فریدون شهبازیان
ناشران راویان شرق. آوای خورشید
سال: 1381

 

صفحات
آرشیو تاریخی
شماره هشت هزار و صد و هشتاد و پنج
 - شماره هشت هزار و صد و هشتاد و پنج - ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۲