پدیده کم‌نظیر فروش مجازی کتاب
علی‌الله سلیمی
نویسنده و منتقد ادبیات
بازار نشر ایران در این سال‌ها فراز و نشیب‌های متعددی را پشت سر گذاشته و حالا رسیده به نقطه‌ای که وضعیت به‌مراتب تازه‌ای در این بازار فرهنگی محسوب می‌شود و در آن، بخش مجازی به عنوان یک شیوه نوین فروش کتاب در صنعت نشر خودنمایی می‌کند و از یک طرح و رؤیا در گذشته‌ای نه‌چندان دور، به یک واقعیت ملموس و قابل دسترس در زمان حال تبدیل شده است. نمود عینی این واقعیت را این روزها و همزمان با برگزاری سی‌و‌چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌توان دید که بخش مجازی این دوره از نمایشگاه همپای بخش حضوری آن و در مواردی، فراتر از آن در حال فعالیت است. آمارهای رسمی اولیه از میزان بالای فروش کتاب در بخش مجازی این دوره از نمایشگاه کتاب خبر می‌دهد که در همان روزهای نخست تا ظهر جمعه، بیش از 21 میلیارد تومان بوده است. این در حالی است که هنوز اطلاع‌رسانی کامل در این زمینه صورت نگرفته و برای خیلی‌ها، نحوه خرید کتاب در بخش مجازی تا حدودی ناشناخته است.
زیرساخت‌ها و ظرفیتهای این شیوه نوین فروش کتاب برای عموم مردم به آن میزان که لازم است، معرفی نشده و در مجموع و اغلب، افراد کتابخوان حرفه‌ای که تحولات بازار نشر را به طور منظم و پیوسته دنبال می‌کنند و از پیشرفتها در این زمینه آگاهی دارند، از امتیاز این شیوه نوین خرید کتاب بهره می‌برند. نکته مهم و قابل توجهی که بخشی از دلایل فراگیر شدن این شیوه خرید کتاب در آینده نزدیک را گوشزد می‌کند، شرایط اقتصادی حاکم برای جامعه و متعاقب آن، وضعیت متفاوت بازار نشر است که عده‌ای از ناشران ترجیح می‌دهند هزینه‌ای برای شرکت در بخش حضوری برخی از رویداد‌های فرهنگی مانند نمایشگاه کتاب نکنند و تنها از طریق بخش مجازی کتاب‌های خود را در معرض نمایش و فروش قرار دهند.
این وضعیت تازه، در کنار همه مزایا و امتیازاتی که برای برخی از ناشران و همچنین خریداران بخش مجازی نمایشگاه کتاب دارد، محدودیت‌ها و به بیان دیگر، معایبی هم برای اهالی قلم و کتاب دارد که پیامدهای آن به مرور خود را نشان خواهد داد. به عنوان مثال، در صورت فراگیر شدن بخش مجازی نمایشگاه کتاب، از شور و شوق همیشگی اهالی کتاب و قلم در ایام برگزاری نمایشگاه تا حدودی کاسته می‌شود و غرفه‌های بخش حضوری دیگر رونق چندانی نخواهند داشت.
طبعاً چنین وضعیتی برای خیلی‌ها که با ایام پرشکوه نمایشگاه کتاب، بویژه بخش حضوری آن خاطره‌ها دارند، چندان خوشایند نیست و آرزو دارند هر دو بخش؛ حضوری و مجازی به طور همزمان با استقبال مواجه شود و پررونق باشد.