روش برخورد با گناهکار بر اساس روایات
علی طالب‌لو
طلبه و پژوهشگر
بر اساس تعلیمات قرآن و اهل بیت، وظیفه ما نسبت به مؤمنان، مهرورزی و مهربانی است. خداوند متعال در آیه آخر سوره فتح می‌فرماید: مُحَمَّدٌ رَسُولُ الله وَ الَّذینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکفَّارِ رُحَماءُ بَینَهُمْ. خداوند در این آیه دستور به برقراری رابطه بر اساس محبت میان مؤمنان می‌کند، هر چند گناهکار باشند.
در تعلیمات اهل بیت، خداوند عبد مؤمنش را دوست دارد و اگر از او گناهی سر بزند، عمل زشتش را مبغوض می‌داند نه خود آن مؤمن را. حضرت علی علیه‌السلام در خطبه 154 نهج البلاغه می‌فرمایند: اِنَّ الله یحِبُّ الْعَبْدَ وَ یبْغِضُ عَمَلَهُ وَ یحِبُّ العمل وَ یبْغِضُ بَدَنَهُ. خداوند عبدش را دوست دارد و از عمل سیئه او ناراحت است و عمل نیک کافر را دوست دارد، ولی نفس و بدنش را دوست ندارد.
همچنین امام کاظم علیه‌السلام در روایتی به‌صراحت از انفکاک بین عمل زشت و طینت پاک خبر می‌دهند و می‌فرمایند که اگر یکی از موالیان و شیعیان ما فاسق و فاجر بود، به او بگویید فاسق العمل لکن نفس او مؤمن است و روح و بدنش طیب است ولو عملش خبیث باشد.[1]
روایات به ما دستور می‌دهند که با مدارا و مهربانی، مؤمنینی را که دارای عمل زشت و قبیح هستند بالا بکشیم، نه اینکه با فشار غیرمنطقی باعث شویم که همان ایمان کم هم از آنان گرفته شود. همچنین اختلاف درجه در معرفت و عمل دینی، امری طبیعی است و نباید منجر به برائت‌جویی مؤمنین از یکدیگر شود.
امام صادق علیه‌السلام در روایتی، از شخصی که غیر مؤمنین با رفتار نیک را والاتر از مؤمنین با رفتار بد دانسته بود، غضبناک شده و فرموده بودند: لاَ دِینَ لِمَنْ دَانَ الله بِوَلاَیةِ إِمَامٍ جَائِرٍ لَیسَ مِنَ الله وَ لاَ عَتْبَ عَلَى مَنْ دَانَ بِوَلاَیةِ إِمَامٍ عَادِلٍ.[2] امام صادق در این حدیث می‌فرمایند که دین و ایمانی برای کسی که خدا را بنابر طاغوت و خلفای جائر می‌پرستد، وجود ندارد و نباید کسانی را که نفسشان مأنوس به اهل بیت است به خاطر عملشان مورد عتاب قرار داد.
مؤمنان هرچند فاسق و گناهکار باشند به خاطر طینت و نفس پاکشان، نهایتاً از گناه به سوی خیر برمی‌گردند. حضرت صادق علیه‌السلام شخصی را که محب اهل بیت بود اما مبتلا به گناه کبیره شده بود، دعا کردند و بر ایشان ترحّم نمودند و فرمودند: أَنَّ مُحِبِّی آلِ مُحَمَّدٍ لاَ یمُوتُونَ إِلاَّ تَائِبِینَ.[3] محّبین اهل بیت نمی‌میرند مگر با اینکه قبلش توبه کرده باشند. علّت این توبه، همان ایمانی است که در قلبشان وجود دارد. با غور در روایات و احادیث به این تحلیل می‌رسیم که باید از کفر و کافر تا زمان لجاجتشان بیزاری بجوییم و همچنین از عمل بد مؤمن بیزار باشیم، لکن نسبت به نفس و بدن او ترحّم کرده و دلسوزی داشته باشیم. این تولّی و تبرّی‌ای است که معصومین ما را به آن فراخوانده‌اند.
[1]- اصول ستة عشر، صفحه 52.
[2]- الکافی، جلد 1، صفحه 375.
[3]- بحار الانوار، جلد 47، صفحه 320.