فریبا خان احمدی
خبرنگار

«واکسن روتاویروس رو می‌تونیم از هلند وارد کنیم و حدود دو هفته طول می‌کشه به ایران برسه. قیمت با دلار الان حدود 10،5 میلیون تومان میشه». این آگهی داروخانه‌ای است که در کانال تلگرامی یکی از متخصصان اطفال با بیش از سه هزار عضو درج شده است؛ البته با توضیحات تکمیلی‌تر برای تزریق دوزهای واکسن!ماجرا از حدود دو هفته پیش آغاز شد زمانی که رئیس بیمارستان کودکان علی اصغر از طغیان روتاویروس در تهران و افزایش مراجعه کودکان مبتلا به این بیمارستان خبر داد. فرهاد چوبدار گفته بود که «اپیدمی روتاویروس» در حال آغاز است و این موضوع به اطلاع وزارت بهداشت رسیده است. هر چند که بعد از این اظهار نظر معاون بهداشت وزارت بهداشت در نشست خبری به خبرنگاران گفت که این بیماری ویروسی چیز جدیدی نیست و هر سال وضع همین است. با این حال این روزها فضای مجازی پر شده از خبرهای هشداردهنده مبنی بر طغیان روتاویروس میان کودکان یا طغیان آن در آینده‌ای نزدیک، تا جایی که کاربران در فضای مجازی می‌گویند بسیاری از خانواده‌هایی که فرزندان خردسال دارند، دچار نگرانی و تشویش شده‌اند. دکتر شهنام عرشی، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت ضمن رد ادعای طغیان روتاویروس‌ها به «ایران» می‌گوید: «طغیان بیماری‌های عفونی را نمی‌توان سرپوش گذاشت و پنهان‌کاری کرد. ما موظفیم روزانه تمامی موارد ابتلا به بیماری‌های عفونی را ثبت کنیم و آنها را به سازمان بهداشت جهانی اطلاع دهیم در غیراین صورت اگر موردی از بیماری عفونی اتفاق بیفتد و به سازمان بهداشت جهانی گزارش‌دهی نشود مجامع بین‌المللی می‌توانند از کشور ما شکایت کنند. بنابراین ما نمی‌توانیم بیماری‌های عفونی را به دلیل خاصیت مسری بودن‌شان گزارش نکنیم.»
دکتر عرشی با تأکید بر اینکه هیچ‌گونه اپیدمی روتاویروس در کشور ما رخ نداده است، درباره چرایی افزایش تعداد مراجعین مبتلا به بیماری‌های گوارشی اسهال و استفراغ در کودکان در بهار سال‌جاری نیز عنوان می‌کند: در چند سال گذشته به دلیل اپیدمی کرونا رعایت بهداشت فردی بویژه بهداشت دست و ضدعفونی با الکل بطور قابل توجهی زیاد شده بود، کودکان نیز در مقاطعی در مدارس حضور نداشتند تا بیماری را به هم انتقال دهند بنابراین در دو یا سه سال اخیر شیوع روتاویروس نسبت به «نرمال شیوع» کمتر بود. در شرایط فعلی نرخ شیوع بیماری طبق روال سال‌های قبل است و هیچ اتفاق جدیدی رخ نداده است.» به گفته دکتر عرشی؛ روتاویروس‌ها، ویروس جدیدی نیستند و یک مرتبه هم بوجود نیامده‌اند که اپیدمی غیرمترقبه ایجاد کنند، بلکه در مقاطعی افزایش پیدا می‌کنند بنابراین موضوعی که در فضای مجازی طغیان کرده چیز جدیدی نیست و فقط باید با رعایت اصول بهداشتی از ابتلا به آن جلوگیری کرد.
رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در ادامه می‌افزاید: «اولاً اگر در مورد روتاویروس مشکل خاصی بود اولین بار وزارت بهداشت باید اطلاع‌رسانی می‌کرد در حالی که روتاویروس در میان کودکان ایرانی شیوع نیافته، از سوی دیگر آخرین دیتاهای مربوط به رصد کشوری موارد ابتلا به روتاویروس اول هر هفته به دست بنده می‌رسد و اما تا لحظه تنظیم این مصاحبه (جمعه 15 اردیبهشت) هیچ اتفاق خاصی نیفتاده است. چنانچه تعداد موارد ابتلا به یک بیماری عفونی به مرز طغیان برسد سیستم ارزیابی و رصد بیماری‌ها باید شبانه رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر را در جریان اخبار قرار دهد. تا بدین لحظه هیچ اتفاق خاصی به لحاظ اپیدمی در حوزه بیماری‌های واگیر از جمله روتاویروس‌ها در کشور رخ نداده است.»
به گفته دکتر عرشی؛ هم اینک بیش از 50 بیماری حاد عفونی در کشور وجود دارد اما هیچ وقت نمی‌گوییم یکی از همین بیماری‌ها شیوع پیدا کرده یا اپیدمی جدیدی اتفاق افتاده است.
روتاویروس، وبا نیست که نگرانش باشیم
دکتر شهناز آرمین، رئیس بخش عفونی بیمارستان کودکان مفید در واکنش به آگهی تبلیغاتی واکسن روتاویروس در فضای مجازی و ایجاد تقاضای القایی به «ایران» می‌گوید: روتاویروس به عنوان یکی از ویروس‌های شایعی که دستگاه گوارشی را درگیر می‌کند همیشه بوده و الان هم هست، ما طبق روال هر سال موارد ابتلا به اسهال و استفراغ را در کودکان در فصل بهار شاهد هستیم و این چیز عجیب و غریبی نیست. در ضمن حتماً در بین مراجعین با علائم اسهال و استفراغ ویروس‌های دیگری نیز عامل ابتلا به این علائم بوده‌اند و نمی‌توان همه این موارد را به روتاویروس ربط داد.
رئیس بخش عفونی بیمارستان کودکان مفید در پاسخ به اینکه به رغم نگرانی خانواده‌ها از ابتلای کودکان به روتاویروس چرا کشور ما واکسن روتاویروس را در برنامه کشوری واکسیناسیون همگانی قرار نداده است، توضیح می‌دهد: باید ببینیم آیا روتاویروس معضل اول جامعه ما است یا نه؟ اینکه واکسن روتاویروس در برخی کشورها جزو برنامه واکسیناسیون‌شان قرار دارد، به دلیل تأثیرات مستقیم مالی و غیر مالی آن است به هر حال عدم حضور کودکان در مدرسه و استفاده از مرخصی والدین هزینه‌های ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. با این حال باید توجه داشت که حتی در بسیاری از کشورهای پیشرفته واکسن روتاویروس جزو واکسن‌های معمول نیست.
دکتر آرمین در ادامه می‌افزاید: دو نوع واکسن روتاویروس با اسامی روتاریکس و روتاتک وجود دارد که با دوزهای متفاوت از هم تجویز می‌شوند. اما در کشور ما هنوز پنوموکوک مشکل اصلی‌تری است. بنابراین واکسیناسیون علیه روتاویروس معضل اول برنامه واکسیناسیون همگانی کشور ما نیست. هر چند که درگیری زیادی هم ایجاد کند، چون کشنده نیست و نیاز به درمان حمایتی دارد. بنابراین اولویت برنامه واکسیناسیون همگانی باید با واکسن پنوموکوک باشد. هر چند که معاون بهداشت وزارت بهداشت در مصاحبه‌ای اعلام کرده‌اند واکسن‌های روتاویروس و پنوموکوک برای رده سنی زیر 5 سال تا پایان سال تولید می‌شود.
او می‌گوید: هر دو روتاویروس و آدنوویروس باعث اسهال می‌شوند و درمان‌شان علامتی است یعنی باید آب و مایعات و املاح بدن را تنظیم کنیم.
رئیس بخش عفونی بیمارستان کودکان مفید اظهار می‌دارد: مسأله‌ای که در رابطه با واکسن روتاویروس باید به خانواده‌ها بگوییم این است که واکسیناسیون دوز اول باید قبل از 15 هفتگی زده شود و دوز آخر آن حتماً قبل از 8 ماهگی تجویز شود. بنابراین واکسیناسیون کودک یک یا دو ساله با واکسن روتاویروس معنا ندارد. نکته بسیار مهم دیگر حفظ زنجیره سرما در نگهداری واکسن روتاویروس است؛ این زنجیره باید به درستی رعایت شود تا واکسن به دست مصرف‌کننده برسد. بسیاری از شرکت‌های واردکننده یا کسانی که اقدام به واردات واکسن به شکل چمدانی می‌کنند مشخص نیست واکسن‌ها را چگونه نگهداری کرده‌اند بلکه مسأله اصلی آنها دریافت پول گزاف از مردم است.
دکتر آرمین عنوان می‌کند: هر نوع اسهالی با هر نوع عامل عفونی باید با مایعات جایگزین شود تا از کم‌آبی و دهیدراته شدن بدن جلوگیری شود بنابراین ما به خانواده‌ها توصیه می‌کنیم به محض اینکه فرزندشان دچار اسهال شد به پزشک مراجعه کنند پزشک وضعیت بدن را ارزیابی می‌کند که آیا کودک نیاز به بستری دارد یا خیر؟ و آیا جایگزینی مایعات از دست رفته بدن با داروهای خوراکی در خانه قابل کنترل است؟ همه اینها به تشخیص پزشک بستگی دارد ولی به هر حال باید توجه داشت که روتاویروس، وبا نیست که نگران باشیم هر چند که وبا را هم با مایع درمانی بموقع از کشندگی‌اش جلوگیری می‌کنند. روتاویروس می‌تواند حتی از وبا خفیف‌تر باشد.