جامعه‌شناسی به غایت اخلاق‌مدار و ایران‌دوست
ابراهیم فیاض
استاد جامعه‌شناس
صحبت درباره پژوهشگر و جامعه‌شناسی به بزرگی عماد افروغ کار راحتی نیست؛ فارغ از اینکه به واسطه فعالیت‌های چند‌جانبه‌اش در شمار سیاستمداران نیز قرار دارد اما بگذارید تنها اشاره مختصری به سال‌ها خدمات علمی‌اش داشته باشم. یکی از مشخصه‌های بارز فعالیت‌های علمی‌اش، نشأت گرفته از آن بود که نه تنها تحولات اجتماعی- سیاسی نیم قرن اخیر کشورمان را درک و لمس کرده بود بلکه خود نیز در آنها اثرگذار بود؛ مسأله‌ای که بی‌شک در نگاه جامعه‌شناختی‌اش نیز اثر پررنگی به جای گذاشت. عماد افروغ در جامعه شناسی هرگز مقهور داشته‌های غربیان نشد، او هم از طریق تحصیلات دانشگاهی و پژوهش‌های علمی بسیار و هم به واسطه تسلط بر زبان خارجی، جامعه شناسی روز جهان را آموخت و آن را با توجه به بوم فرهنگی- اجتماعی کشورمان به شکلی ایرانیزه شده درآورد. از سوی دیگر یک تئوری‌پرداز توانا هم بود و در نظریه‌پردازی‌های خود توجهی ویژه به بومی کردن دانش جامعه شناسی داشت.
او گام‌هایی جدی برای پیوند دادن فضای شهری و به عبارتی جغرافیای ایران به جامعه‌شناسی برداشت، برقراری رابطه میان فرهنگ و جامعه‌شناسی هم یکی دیگر از مقوله‌های مورد توجه او بود و از همین بابت هم می‌توان کتاب‌ها و مقاله‌های به جای مانده از افروغ را از جمله آثاری درخور و مهم دانست. افروغ با وجود آنکه اهمیت زیادی برای دانشگاه و تدریس قائل بود اما وقتی متوجه شد که فضای علمی دانشگاه دیگر خواسته‌اش را برآورده نمی‌سازد آن را ترک کرده، به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی رفت و به عنوان یکی از اعضای هیأت علمی آن مشغول فعالیت شد؛ تغییری که به ندرت شاهد آن هستیم چرا که اغلب در تلاش هستند از پژوهشگاه‌ها قدم به هیأت علمی دانشگاه‌ها بگذارند، هرچند که افروغ تنها به دنبال خدمت کردن به مردم و سرزمینش بود و این موارد برای او اهمیتی نداشت. گذشته از خدمات علمی این چهره شاخص جامعه شناسی کشورمان اجازه بدهید اشاره کوتاهی هم به خصائل اخلاقی‌اش داشته باشم.
در این چند دهه عمری که از دوستی‌مان گذشته من هرگز خصوصیت ناپسندی در او نیافتم، نه اینکه گمان کنید چون همکار و دوست قدیمی بوده‌ایم این را می‌گویم، نه! همه آنهایی که نشست و برخاستی با عماد افروغ داشته‌اند بی‌شک اذعان خواهند کرد که مردی به غایت اخلاق مدار بود، ویژگی خاصی که هم در مراودات شخصی و همکاری و علمی، سخت به آن معتقد بود.
بر همین اساس هم برخلاف برخی استادان با دست‌ودلبازی هرچه تمام‌تر با دانشجویان و جوانان روبه‌رو می‌شد. حتی همین اواخر هم با وجود شرایط جسمانی سختی که سرطان برایش سبب شده بود. با اینکه آثار ارزشمند از عماد افروغ به یادگار مانده اما افسوس که جامعه‌شناسی کشورمان چهره شاخص و بزرگی را از دست داد.
