چهارشنبه پایان سال و مدیریت هیجانات
امیرعباس میرزاخانی
کارشناس مسائل اجتماعی
چند سالی است که کشف مواد محترقه، بروز حادثه در هنگام ساخت ترقه و... پای ثابت اخبار رسانه‌‌ها در ماه آخر سال است. هر چه به روز‌‌های پایانی سال نزدیک می‌شویم، اخبار هم بیشتر و تلخ‌تر می‌شود، اما همواره رفتار رسانه‌‌ها به این صورت بوده که اخبار تلخ را آن هم در روز‌‌های منتهی به چهارشنبه‌سوری منتشر می‌کنند و یک کارزار رسانه‌ای برای پیشگیری از حوادث رفتار پرخطر در چهارشنبه‌سوری به راه نمی‌افتد. با وجود اینکه در سال‌‌های اخیر اقدام‌‌های بازدارنده گوناگونی در قالب آموزش و فعالیت‌‌های فرهنگی از سوی سازمان‌‌های مسئول اعمال شده است، اما همچنان هراس خاصی در این شب وجود دارد. هیجان‌‌های این شب و فعالیت‌هایی همچون آتش‌بازی‌‌ها باعث شده تا هر ساله در بین نوجوانان و جوانان شاهد بروز برخی آسیب‌‌ها همچون سوختگی، قطع عضو، سقط جنین و... باشیم. اغلب جوانان به دلیل هیجان‌خواهی و قدرت ریسک‌پذیری، برخی مشکلات برایشان بروز می‌کند. این افراد بیشتر با اشخاص همسن و سال خود در ارتباط هستند و این امر باعث بروز، تشدید و تشویق انجام رفتار‌های پرخطر می‌شود. باید توجه داشت که برخی از این هشدار‌ها برای جوانان بازدارنده نیست، به همین دلیل لازم است با ایجاد روند بازدارندگی در شرایط، برای آنها زمینه اندیشیدن درباره مسائل را فراهم کرد. در این شیوه خانواده‌‌ها هم باید با فرزندانشان همفکری کرده و به ارائه راه‌حل‌‌های مختلف بپردازند و به این ترتیب بتوانند برخی اقدام‌‌های جایگزین را برای گذراندن شرایط هیجانی اعمال کنند. در این اقدام نیز باید برخی وسایل بی‌خطر یا کم‌خطر را برای این شب در اختیار کودکان و نوجوانان قرار داد. در ضمن خطر ریسک‌پذیری سن و سال نمی‌شناسد، بلکه در هر سنی احتمال بروز ریسک وجود دارد. خصوصیات شخصیتی در میزان ریسک‌پذیری افراد تأثیر دارد. برای مثال برخی از افراد حتی در سنین بالا نیز به دلیل قدرت ریسک‌پذیری گاهی در فاز خاصی از جریان‌‌های خلقی قرار می‌گیرند. در این شرایط افراد تحریک می‌شوند، پس با این تفاسیر فقط نباید به نوجوانان و جوانان درباره خطر ریسک‌پذیری تذکر داد، بلکه احتمال بروز این رفتار‌ها در هر سنی وجود دارد.
چهارشنبه آخر سال برای بزرگ‌تر‌ها به معنی آتش روشن کردن بود و پریدن از روی آن، اما این روز‌ها آتش واقعی جای خودش را به فشفشه و منور داده است. قدیمی‌تر‌ها از قاشق‌زنی در شب چهارشنبه‌سوری می‌گویند؛ قاشق‌زنی رسمی بود که در آن همه با رفتن به در منازل همسایه‌‌ها و هم محلی‌‌ها عید را با هم جشن می‌گرفتند، اما این در کنار هم بودن هم تبدیل به ترقه‌بازی و پرتاب نارنجک شده که جز سردرد و ایجاد مزاحمت دستاوردی برای کسی ندارد. چهارشنبه‌سوری خیلی وقت است که در شهر‌های ما از حالت جشن خارج شده و به جنگ شهری تبدیل شده است. جنگی که مثل همه جنگ‌‌های واقعی تعداد زیادی زخمی و حتی کشته دارد. صدای توپ و ترقه می‌آید. همه کوچه بوی باروت و دود می‌دهد.
اگر منصفانه به مسأله نگاه کنیم، دستگاه‌‌های انتظامی، اجتماعی، امدادی، درمانی، قضایی و... همه‌ساله اقدام به اطلاع‌رسانی عمومی در زمینه خطرات و همچنین برخورد با متخلفان و مجرمان عرصه واردات، ساخت و توزیع یا فروش وسایل انفجاری موردنظر می‌کنند، در عین حال چون تقاضای جامعه بالاست و متأسفانه چرخه تولید، واردات و مصرف کماکان فعال است، این چرخه زمانی خواهد شکست و اقبال جوانان و نوجوانان زمانی کاهش خواهد یافت که در کنار تصمیمات سلبی و قهری، راهکار‌های ایجابی ارائه و اجرا شود. دقیقاً همانند رسم‌هایی که در اکثر کشور‌ها (مانند جشن پاشیدن پودر رنگ در هندوستان، جشن برداشت گندم در چین، جشن پنیر در دانمارک و...) به صورت سالانه و در جهت تخلیه هیجانات مردم، بدون هیچ‌گونه صدمات جانی و خسارت مادی صورت می‌پذیرد.