تماشای تاریخ نقاشی در سفر
سعید فلاح‌فر
پژوهشگر هنر
از مزایای سفر یکی هم دیدن نقاشی‌های تاریخی است. نقاشی‌های دیواری از طرح‌های ساده در غارهای باستانی شروع شده و در شکل تکامل یافته در کاخ‌های پادشاهان و خانه‌های اشرافی و بعضی بناهای عمومی و مذهبی به چشم می‌خورد. شاهکارهای بزرگی از نقاشی دیواری بر سقف کلیساهای اروپایی توسط نقاشان معروف اجرا شده‌اند که تاریخ نقاشی را غنی‌تر می‌کنند. نقاشی دیواری قاعدتاً از نظر موضوع و ابعاد و... تابع مشخصات معماری است و با سایر ژانرهای نقاشی تفاوت‌هایی دارد. در ایران اگر چه معذوریت‌های مذهبی فراز و فرودهایی برای هنر نقاشی داشته، اما همچنان نمونه‌های چشمگیری از پیش از اسلام و دوره اسلامی وجود دارد که می‌توانند مقاصد گردشگری باشند. از جمله:
لرستان: در صخره نگاره‌های کوهدشت لرستان نمونه‌هایی از نقاشی‌های بدوی و اولیه مثل صحنه‌های شکار، اسب، بز، سگ و... باقی مانده است.
کوه خواجه: در فاصله‌ای نزدیک به شهر زابل واقع شده وعلاوه بر زیبایی طبیعی، دارای آثار تاریخی زیبا و متنوعی است. معماری خشتی آن از دوره پارتیان به جا مانده و آثاری هم از دوره ساسانیان و اشکانیان دارد. هنر پارتیان تلفیقی از هنر ایرانی و یونانی بود. نقاشی‌های کوه خواجه نیز بیشتر به سبک و شیوه غربی اجرا شده که در تاریخ ایران سابقه‌ای نداشت. رنگ‌های درخشان، تکنیک‌های ژرف نمایی، دورگیری، طراحی چهره‌ها و... این نقش‌ها را منحصر به فرد کرده است.
سلطانیه: گنبد سلطانیه، با دو لایه تاریخی و انواع متنوعی از تزئینات، یکی از موزه‌های تزئینات معماری است. از جمله موتیف‌های اسلیمی و ختایی و... که روی سطوح دیوار نقاشی شده‌اند.
کلیسای وانک: کلیسای وانک در محله جلفا اصفهان است. بنای امروزی مربوط به شاه عباس دوم صفوی است. بعضی از نقاشی‌های این کلیسا که داستان‌های مذهبی را روایت می‌کنند روی دیوار اجرا شده و برخی روی تخته و پارچه کشیده و بر دیوار نصب شده‌اند.
کاخ گلستان: کاخ سلطنتی تهران است و به کاخ موزه تبدیل شده است. در کاخ گلستان علاوه بر نقوش زیبای کاشی‌های هفت رنگ و گنجینه تابلوهای نقاشی، می‌توان نقاشی‌های دیواری در گوشواره عمارت تخت مرمر را هم دید. همچنین تعدادی نقاشی پشت شیشه که هدیه دربار فرانسه به ناصرالدین شاه است.
خانه قوام الدوله: ازخانه‌های عهد محمد شاه قاجار در تهران است. در تالار شاه نشین این خانه نقاشی‌های نفیسی از گل و مرغ و منظره‌سازی توسط لطفعلی شیرازی کار شده است. عناصر این نقاشی‌ها با تلفیقی از شیوه و عناصر ایرانی و فرنگی اجرا شده‌اند.
عالی قاپو: کاخ ضلع غربی میدان نقش جهان است و مربوط به دوره صفوی.مینیاتورهای بی‌نظیر دیوارهای این کاخ اثر دست هنرمند نامدار دوره صفوی، رضا عباسی است.
چهلستون: یکی دیگر از ابنیه تاریخی اصفهان دوره صفوی که بر دیوارهای آن نقاشی‌های زیبا و ارزشمندی به جا مانده است. این بنا را با نقاشی‌های بزرگ و متعددی که دارد، باید یک نگارخانه واقعی شمرد. جذاب‌ترین نقاشی‌ها مربوط به تالار مرکزی است که به واسطه حضور میهمانان خارجی به موضوعات و وقایع تاریخی پرداخته شده است.
این فهرست فقط به بخش کوچکی از بناهای تاریخی معروف ایران اشاره دارد. برای دیدن آثار مشابه می‌توان به عمارات تاریخی شیراز، قزوین، یزد و... مراجعه کرد.