اجرای تولیدات تئاتری به جشنواره‌ها محدود نشوند
رضا آشفته
منتقد تئاتر
آثاری که در جشنواره‌های مختلف تئاتری شرکت می‌کنند بیش از حد معمول است، یعنی اغلب تولیدات نمایشی برای حضور در جشنواره‌ها ارائه می‌شوند ولی پس از آن با اجرای همگانی همراه نمی‌شوند. این نقطه ضعفی برای سیستم تولید تئاتر کشورمان به شمار می‌آید چراکه در نهایت همه این ساخته‌ها باید در یک اجرای همگانی روی صحنه بروند.
جشنواره‌های تئاتری بسیارند، برخی از آنان تداوم چندانی پیدا نمی‌کنند و خیلی زود هم از گردونه فرهنگی خارج می‌شوند. برخی دیگر نیز با آنکه از پشتوانه مالی بهره‌مند شده‌اند اما به دلیل مشخص نبودن یک برنامه فرهنگی، با تغییرات مدیریتی این عرصه به بن‌بست رسیده و تعطیل شده‌اند. در این بین برخی دیگر به دلیل همان پشتوانه و داشتن یک برنامه بلندمدت با تمام فراز و نشیب‌های ممکن به راه خود ادامه داده و همچنان بر حضور و تأثیر فرهنگی خود تأکید می‌ورزند.
برخی جشنواره‌های تئاتری به ضرورت حضور فرهنگی‌شان قادر به اثرگذاری هستند؛ با این حال فقدان یک پشتوانه دقیق وگاه بی‌برنامگی آنها را با خطر حذف و تعطیلی همراه می‌کند و این یعنی بود و نبودشان فرق چندانی برای فرهنگ جامعه ندارد. بنابراین شاید بهتر باشد که از برگزاری جشنواره‌های نامنظم و گاه‌گداری صرفنظر کرده و به جشنواره‌های کمتر، اما پربارتر چشم امید بست تا در نهایت بتوان در جریان فرهنگی تأثیر مطلوب‌تری را با ارائه تولیدات با کیفیت‌تر به جای گذاشت. البته ناگفته نماند که در جشنواره‌های جدی‌تر و بزرگ‌تر نیز بحث حمایتی از گروه‌ها و تولیدات تئاتری کمتر تعریف شده و بیشتر به تولید و اجرای آنها در جشنواره‌ها بسنده می‌شود؛ درحالی که این تولیدات، بویژه نمونه‌های باکیفیت‌تر بهتر است که با اجرای همگانی همراه شوند و مخاطبان بیشتری آنها را ببینند.
جشنواره تئاتر فجر بزرگترین جشنواره پس از انقلاب است که خوشبختانه بسیاری از تولیدات آن یا پیش از ورود به جشنواره یا پس از آن به اجرای همگانی رسیده‌اند. هرچند که گاهی در حق برخی از این آثارهم کم‌لطفی شده و از گردونه اجرای همگانی بازمی‌مانند. این مسیر درستی برای مواجهه و حضور آنها در جشنواره تئاتر فجر نبوده است زیرا که این جشنواره با شعار «تئاتر برای همه» برای گسترش این هنر در سراسر ایران برنامه‌ریزی شده و هر ساله کار خود را پیش می‌برد؛ رویدادی رقابتی که بی‌اغراق کامیابی‌های قابل ملاحظه‌ای را هم سبب شده است.
بنابراین تولید نمایش و شرکت در هر جشنواره‌ای باید با انگیزه حضور در اجرای همگانی همراه و ممکن شود تا مادامی که چنین برنامه‌ای با تبیین، تدوین و هماهنگی ارائه شود، برگزاری جشنواره‌های تئاتر نیز لازمه بدنه آن خواهند بود و این بده بستان در شکل تکاملی ارتقای هنر تئاتر در کشورمان اثرگذار خواهد بود. آثار برتر اگر با داوری درست تعیین شده باشند، می‌توانند انتخاب‌های مطلوبی برای مردم و خانواده‌هایشان تلقی شوند. بر همین اساس معتقدم که جشنواره‌ها باید به عنوان ویترین‌های متنوع و برگزیده، رسالت هماهنگی با مخاطبان را عهده‌دار شوند. این‌گونه در یک فضای سالم رقابتی آثار برتر مشخص شوند و حتی گاهی نیز بدون رقابت اما با وجود فیلترهای دشوار انتخاباتی، می‌توان شاهد حضور کارهایی برگزیده در جشنواره‌ها بود. کلام آخر اینکه رقابتی یا غیر رقابتی بودن جشنواره‌ها اهمیت چندانی ندارد اگر خود جشنواره‌ها ارزشمند و معتبر باشند.