نگاهی به کتاب‌های ترجمه شده بازار
چند کلمه با یک معادل
فاطمه منصوری نصرآباد
مترجم
زبان انگلیسی جزو آن دسته از زبان‌هایی است که برای اکثر مفاهیم کلمه‌ای وجود دارد و غالب مردم نیز از آن استفاده می‌کنند؛ در واقع کلمه مورد نظر فقط در دیکشنری وجود ندارد. در کنار این موضوع اما، زبان فارسی در بعضی موارد اینگونه نیست و معمولاً یک کلمه واحد چند مفهوم جداگانه و مختلف دارد. البته در کامل و جامع بودن زبان فارسی شکی نیست و این بر همه روشن است ان‌شاءالله! اما برویم سر بحثی که مطرح کردم، در زبان فارسی برای موضوعی مثل آموزش، ما عنوان‌های مختلفی برای کسی که چیزی را آموزش می‌دهد داریم و با یک مقایسه با زبان انگلیسی می‌بینیم که در این زبان تعداد این عنوان‌ها بسیار بیشتر و جزئی‌تر است. کلمه mentor در زبان انگلیسی به شخصی اطلاق می‌شود که وظیفه آموزش و راهنمایی عده‌ای کم‌تجربه‌تر از خودش را در رشته‌ای مشخص دارد. کلمه coach به کسی گفته می‌شود که تمرین‌هایی عملی برای کسب تجربه بیشتر به فرد می‌دهد یا کسی که در زمینه پیشرفت شخصی فعالیت می‌کند. کلمه preceptor به کسی می‌گویند که طبق یک سری شیوه‌نامه به افراد مختلف آموزش می‌دهد که چطور کارشان را انجام دهند و انواع کلمه‌های دیگری که به کار برده می‌شود و کلی لغت دیگر که در اغلب متن‌ها مترجمان فقط کلمه «مربی» را جایگزین می‌کنند. حالا همه این مثال‌ها را زدم که بگویم مترجم در مواجهه با اینگونه کلمات می‌تواند چند کار انجام دهد؛ یکی اینکه اگر در متن و محتوا سوءبرداشت یا کج‌فهمی رخ نمی‌دهد، می‌تواند همان معادل کلی را برگزیند یا می‌تواند به‌جای معادل‌های تک‌کلمه‌ای رایج موقعیت را توضیح دهد و معمولاً در ترجمه کتاب مخاطب با شخصیت آشنا می‌شود و دیگر نیازی نیست هر بار نحوه کار و آموزش توضیح داده شود. یا در پاورقی کلمه اصلی را آورده و توضیحی کامل ارائه دهد. بگذارید این مورد را از جهت دیگری هم بررسی کنم، تازگی‌ها نویسنده‌های ایرانی را می‌بینم که به مترجم‌ها مراجعه می‌کنند تا کتاب‌هایشان را به انگلیسی ترجمه کنند. کلمات فارسی‌ای که در انگلیسی معادل‌های مختلف دارند، زیاد هستند و کار اساسی و اصلی مترجم‌ها باید جست‌و‌جو و یافتن درست‌ترین معادل و کاربرد باشد تا خللی در متن نویسنده وارد نشود. برگرداندن متنی از زبان فارسی به انگلیسی آن هم متن کتاب، کار هر کسی نیست و امیدوارم اگر قرار است آثار ترجمه شده بیشتری داشته باشیم به این مورد حتماً توجه شده و از مترجمان کاربلد برای ترجمه کتاب‌ها استفاده شود.