تأمین قطعات خودروهای وارداتی معضل جدید بازار شده است
خدمات پس از فروش همچنان در هالهای از ابهام
یاسمن صادقشیرازی
گروه خودرو
بازار خودروهای وارداتی در سالجاری با ورود بیش از ۳۰ هزار دستگاه خودروی خارجی جان تازهای گرفته است اما از سوی دیگر با چالشی جدی روبهروست، نبود قطعات و خدمات پس از فروش. در همین زمینه، مهدی دادفر، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو در گفتوگو با دنیای خودرو نسبت به زنگ خطر در بازار خودروهای وارداتی هشدار داد و گفت: «در سالی که گذشت، نهتنها تخصیص ارز برای قطعات انجام نشد، بلکه حتی اگر واردکننده میخواست با ارز شخصی یا ارز متقاضی قطعه وارد کند، اجازه ثبت سفارش نداشت. این موضوع درحالی است که واردکننده اصلاً مطالبه ارز دولتی نداشت. نتیجه این تصمیم آن شد که خودرو وارد کشور شد، اما زنجیره خدمات پس از فروش در عمل ناقص ماند.» این مشکل اگرچه پدیدهای تازه نیست، اما با افزایش واردات و تنوع خودروها، آمار خودروهایی که در تعمیرگاهها منتظر قطعه میمانند در سالجاری بیشتر از گذشته خواهد شد.
نبود نمایندگی رسمی خودروهای وارداتی
یکی از مسائل کلیدی ماههای اخیر، نحوه مدیریت واردات خودرو و چالشهای ناشی از آن است. با ابلاغ سیاستهای تعرفهای جدید برای واردکنندگان و امکان واردات خودرو توسط ایرانیان مقیم خارج، وضعیت خدمات پس از فروش پیچیدهتر از گذشته خواهد شد. نادر وهابآقایی، کارشناس خدمات پس از فروش، در گفتوگو با «ایران» میگوید: «خدمات پس از فروش به طور حرفهای شامل دو بخش اصلی است: تعمیر، نگهداری و تأمین قطعات. هر دو بخش نیازمند دسترسی مستقیم به دانش فنی، تجهیزات عیبیابی بهروز و شبکه قطعهسازی معتبر هستند. ازآنجاکه هیچ یک از واردکنندگان خودرو نماینده رسمی شرکتهای خارجی نیستند و صرفاً نقش واسطه را دارند، پیشبینی میشود در سال آینده تعداد خودروهایی که در تعمیرگاهها منتظر قطعه یا تعمیر میمانند، به طور چشمگیری افزایش یابد.»
چالش دیگر به گستردگی فعالیت برخی واردکنندگان مربوط میشود. وهاب آقایی در این باره توضیح میدهد: «برخی شرکتهای واردکننده حتی در مجموع ۱۰۰ خودرو هم وارد نکردهاند، بنابراین صرفه اقتصادی برای تأمین قطعات و ارائه خدمات پس از فروش برایشان وجود ندارد. این شرکتها معمولاً کار را به پیمانکاران واگذار میکنند که نه توان کافی دارند و نه ظرفیت مالی لازم. نتیجه این میشود که مشتری برای هر مشکل کوچک مجبور است قطعه را از بازار آزاد تهیه کند.»
او با تأکید بر اهمیت برنامهریزی تأمین قطعات پیش از واردات خودرو میگوید: «حتی همین حالا هم خودروهای زیادی در تعمیرگاهها منتظر تأمین قطعات هستند یا برای تعمیرات معطل ماندهاند. بنابراین طبیعی است که بهخاطر نوسانات ارزی و با افزایش واردات تعداد مشتریان ناراضی و خرابی خودروها در سال آینده رشد جدی پیدا کند.»
چالشی که فقط دامن وارداتیها را نمیگیرد
این چالش اما تنها محدود به خودروهای وارداتی نیست. خودروهای مونتاژی داخلی نیز با کمبود قطعه و ضعف خدمات پس از فروش دستوپنجه نرم میکنند. این کارشناس در حوزه خدمات پس از فروش توضیح میدهد: «حتی خودروهایی که ادعا میشود تمامی قطعاتشان داخلی است، همچنان به قطعات وارداتی وابستهاند و با کمبود و گرانی این قطعات مواجه هستند. بنابراین، این چالش فقط مربوط به وارداتیها نیست و شامل حال مونتاژیها و خیلی از شرکتها میشود.» او به قراردادهای خدمات پس از فروش اشاره کرده و میگوید: «بسیاری از شرکتها موظفاند تا 10 سال مسئول تأمین قطعات باشند اما در عمل، نظارتی بر اجرای این تعهدات وجود ندارد. نه قطعهای بهاندازه کافی موجود است و نه تخصص لازم برای عیبیابی خودرو فراهم شده است. در نتیجه، مشتریان ناچارند قطعات موردنیاز خود را از بازار آزاد تهیه کنند و با قیمتهای بالاتر روبهرو شوند.»
بااینحال، به گفته این کارشناس، وضعیت خودروهای چینی و مونتاژی کمی بهتر است، هرچند آنها نیز با مشکلات جدی تأمین قطعات مواجهاند. نادر وهاب آقایی در این باره توضیح میدهد: «محدودیت در تخصیص ارز باعث شده است قطعات با قیمتهای بالا تأمین شوند. نمونه بارز این شرایط، چراغ جلوی یک خودروی چینی است که قیمت آن به ۵۰ میلیون تومان رسیده و در صورت ادامه نوسانات ارزی، احتمال افزایش بیشتر قیمتها وجود دارد. هرچند وضعیت برای خودروهای چینی بهتر از وارداتیهاست اما آنها هم مشکلات مخصوص به خودشان را دارند.»
خودروهایی که منتظر تعمیر ماندند
تصاویر و ویدیوهایی که روزانه توسط تعمیرکاران در فضای مجازی منتشر میشود، گواه معطل ماندن خودروها در تعمیرگاهها به دلیل نبود قطعات است. وهاب آقایی با اشاره به شکایتهای متعدد مشتریان، توضیح میدهد: «اغلب خریداران وقتی با این وضعیت مواجه میشوند، از شرکتها شکایت میکنند، اما اغلب راه به جایی نمیبرند. قراردادهای موجود به شرکتها تکلیف میکند که تا ۱۰ سال خدمات پس از فروش ارائه دهند، اما هیچ راهکار نظارتی و اجرایی برای این موضوع وجود ندارد. شرکتهایی هستند که پنج یا شش سال پیش خودرو وارد کردهاند، اما اکنون حتی قطعات آنها را بهصورت رسمی نمیتوان تهیه کرد و مشتریان مجبورند از بازار آزاد تأمین کنند.»
تأمین قطعه خودروهای وارداتی ایرانیان مقیم خارج
در شرایط تازه، با اعلام شرایط واردات خودرو توسط ایرانیان مقیم خارج در ۲ دیماه، فعالان بازار با این پرسش مواجه شدند که تکلیف خدمات پس از فروش این خودروها چه خواهد بود؟ باتوجه به اینکه خودروها توسط اشخاص وارد میشود و نماینده مادر در واردات این خودروها دخالتی ندارد. نادر وهاب آقایی درباره این مسأله هشدار میدهد: «خودروهایی که چند سال کار کردهاند، اکنون به زمانی رسیدهاند که نیاز به قطعات و سرویس و نگهداری دارند. نه دانش فنی مناسب وجود دارد، نه قطعات کافی تأمین شده است. خودروها ممکن است چند دست منتقل شده باشند و حتی مراجعه به شرکتهای داخلی هم به دلیل پیچیدگی مالکیت و تاریخچه خودرو، کارساز نباشد. بیشترین مشکلات مربوط به خودروهای وارداتی با دانش فنی بهروز نشده و تجهیزات عیبیابی محدود است.»
مشتریان بیشترین آسیب را میبینند
در این شرایط، مشتریان بیشترین آسیب را متحمل میشوند. وهاب آقایی تأکید میکند که مشکل اصلی متوجه خریداران است: «دولت برای کاهش فشار قیمتها و ایجاد رقابت، واردات خودرو را تسهیل کرده است. درعینحال اما خریداران به دلیل کیفیت پایین خودروهای داخلی و محدودیتهای تولید، ناچار به خرید خودروهای خارجی شدهاند تا بتوانند سوار بر خودرویی باکیفیت مناسب شوند اما پس از خرید، تأمین قطعات و خدمات برای این خودروها تبدیل به معضل میشود. اگر آماری از خودروهای معطل در تعمیرگاهها تهیه شود، روشن خواهد شد که تعداد شکایات بسیار بالاتر از این حرفهاست.»
