آخر هفته کاری رئیس‌جمهوری مسعود پزشکیان به دو سفر مهم اختصاص یافت که در راستای راهبرد دولت چهاردهم برای تقویت پیوندهای منطقه‌ای و برقراری تفاهم‌هایی برای توسعه بیش از پیش همکاری‌های اقتصادی با کشورهای دوست و همسایه از جمله در حوزه آسیای میانه قرار داشت. پزشکیان روز گذشته در ادامه سلسله سفرهای منطقه‌ای خود، پس از برنامه‌ای سنگین و فشرده در قزاقستان، وارد عشق‌آباد پایتخت ترکمنستان شد تا در «اجلاس بین‌المللی صلح و اعتماد» شرکت و سخنرانی کند. اجلاسی که محور اصلی آن تلاش برای تقویت گفت‌وگو، همگرایی و مقابله با یکجانبه‌گرایی در نظم جهانی است. رئیس‌جمهوری در این سفر علاوه بر حضور در نشست بین‌المللی، چهار دیدار مهم دوجانبه با رهبر ملی ترکمنستان، رؤسای‌جمهور روسیه، عراق و همچنین مقامات عالی قزاقستان داشت و در مجموعه این دیدارها، بر ضرورت تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، توسعه کریدورها، گسترش روابط اقتصادی و مقابله مشترک با تهدیدات منطقه‌ای تأکید کرد.
البته سفر رئیس‌جمهوری کشورمان در اجلاس بین‌المللی صلح و اعتماد ترکمنستان، تنها چند ساعت پس از پایان برنامه‌های فشرده او در قزاقستان با حضور در جمع دانشگاهیان و متخصصان آغاز شد و با مذاکرات سطح بالا و امضای مجموعه‌ای از اسناد مهم همکاری به پایان رسید. همچنین پزشکیان در آستانه، از «مرکز پزشکی دانشگاهی قزاقستان» هم بازدید کرد و به دنبال آن در «مراسم اعطای دکترای افتخاری دانشگاه بین‌المللی نظربایف» حضور یافت. رئیس‌جمهوری در سخنان خود در این مراسم، دانشگاه نظربایف را یکی از مهم‌ترین مراکز علمی و پژوهشی منطقه در حوزه پزشکی دانست و تأکید کرد: «توسعه دانش پزشکی و فناوری‌های علوم سلامت، از ستون‌های اصلی آینده روابط تهران و آستانه خواهد بود.» اما نقطه اوج این سفر، نشست مشترک رؤسای‌جمهور دو کشور و امضای ۱۴ سند و تفاهمنامه همکاری بود؛ اسنادی که ۸ مورد از آنها همان‌جا بین طرفین مبادله شد. 
این تفاهم‌ها حوزه‌های گوناگونی از حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک تا فرهنگ، بهداشت، درمان، رسانه و معاضدت حقوقی را شامل می‌شد. در بیانیه مشترک پایانی هم دو طرف با اشاره به ۳۴ سال روابط دیپلماتیک، این مناسبات را مثبت، پویا و رو به گسترش توصیف و تأکید کردند، چشم‌انداز همکاری‌های مشترک به سمت «شراکت گسترده‌تر» حرکت می‌کند. بنابراین با پایان یافتن سفر قزاقستان، هیأت ایرانی راهی عشق‌آباد شد تا رئیس‌جمهوری در رویدادی بین‌المللی درباره صلح و اعتماد جهانی سخن بگوید.
 
آغاز رسمی حضور در عشق‌آباد
هنگامی که هواپیمای حامل رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در فرودگاه عشق‌آباد بر زمین نشست، معاون رئیس کابینه وزرای ترکمنستان در امور اقتصادی به ‌طور رسمی از او استقبال کرد که می‌توان آن را نشانه‌ای آشکار از اهمیت حضور ایران در این اجلاس و جایگاه روابط تهران–عشق‌آباد دانست. پزشکیان پس از ورود، مستقیماً به محل اقامت رفت تا در اولین برنامه خود، دیداری مهم با «قربانقلی بردی‌محمداف»، رهبر ملی و رئیس شورای مصلحت خلق ترکمنستان داشته باشد؛ دیداری که در شامگاه پنجشنبه ۲۰ آذر برگزار شد و مسیر همکاری‌های دو کشور را بار دیگر مورد تأکید قرار داد. رئیس‌جمهوری کشورمان در این دیدار ابتدا از دعوت رسمی ترکمنستان برای حضور در اجلاس صلح و اعتماد قدردانی کرد و این ابتکار را پاسخی شایسته به نیازهای امروز جهان دانست. او گفت: «‌جهان امروز بیش از هر زمان دیگری به شکل‌گیری «اعتماد»، «صلح» و «همگرایی» میان ملت‌ها نیازمند است و این ابتکار ترکمنستان، نشانه‌ای از درک عمیق این کشور از شرایط پیچیده جهانی است.» پزشکیان اعلام کرد: « باید ارتباطات و همکاری‌های خود را افزایش دهیم، زیرا جامعه جهانی به چنین نگاه و رویکردی نیاز واقعی دارد.»
بردی‌محمداف نیز در پاسخ با ابراز خرسندی از حضور پزشکیان گفت: «ترکمنستان برای حمایت تهران از ابتکارات خود احترام ویژه‌ای قائل است.» او با اشاره به شرایط پیچیده جهان گفت که نیاز است مقامات دو کشور بیش از گذشته یکدیگر را ملاقات کنند و مشورت‌های متقابل داشته باشند. همچنین رهبر ملی ترکمنستان سطح روابط تهران–عشق‌آباد را بسیار خوب و سازنده توصیف کرد و گسترش همکاری‌های تجاری، فرهنگی و انسان‌دوستانه را از اولویت‌های ترکمنستان دانست. او در پایان خطاب به پزشکیان گفت: «شما برای ما همسایه‌ای نزدیک، برادر و دوست هستید. به خانه دوم خود خوش آمدید.»

سخنرانی پزشکیان در اجلاس بین‌المللی صلح و اعتماد
صبح روز جمعه، رئیس‌جمهوری در اجلاس اصلی شرکت کرد و در سخنرانی خود با تأکید بر اینکه «هر ملتی برای صلح تلاش کند شایسته ستایش است»، بر باور راسخ جمهوری اسلامی به پرهیز از یکجانبه‌گرایی و ضرورت دستیابی به صلح واقعی از طریق همکاری، گفت‌وگو و احترام متقابل تأکید کرد. پزشکیان، محور اصلی سخن خود را مقابله با تنش‌آفرینی، بی‌ثبات‌سازی و یکجانبه‌گرایی دانست و یادآور شد: «‌صلح پایدار، تنها زمانی تحقق پیدا می‌کند که ملت‌ها و دولت‌ها در روابط بین‌الملل به عدالت، احترام و منافع مشترک پایبند باشند.»
وی با بیان اینکه «ما امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازاندیشی در مفهوم صلح هستیم»، گفت: «صلح نه از مسیر افزایش بودجه‌های نظامی، نه از طریق اتحادهای سخت‌افزاری و نه از طریق دیپلماسی‌های نمایشی بلکه از طریق مواجهه با ریشه‌های واقعی بی‌ثباتی یعنی نابرابری انحصار و تبعیض که به دست آمده است، محقق خواهد شد.» رئیس‌جمهوری گفت: «در بستر تبعیض‌ها و نابرابری‌های موجود، سیاست قدرت‌های بزرگ در غرب آسیا تاکنون در عمل به ایجاد نوعی حق ویژه برای رژیم صهیونیستی منجر شده که منشأ بسیاری از جنگ‌ها و بی‌عدالتی‌ها در منطقه است، این حق ویژه محصول ترکیب پیچیده‌ای از محاسبات ژئوپلیتیک اتحادهای تاریخی، منافع امنیتی غرب و بی‌تعهدی نهادهای بین‌المللی به اجرای واقعیت است.»
وی تصریح کرد: «در چنین فضایی است که این رژیم توانسته است سیاست‌های تهاجمی از جنایت‌های مکرر در غزه و گسترش غیرقانونی شهرک‌ها در کرانه باختری گرفته تا حملات مکرر به سوریه، لبنان و همچنین جمهوری اسلامی ایران و قطر را دنبال کند. این وضعیت به طور مستقیم محصول انحصار قدرت در سطح جهانی و استانداردهای دوگانه‌ای ‌است که قدرت‌های بزرگ به آن دامن زده‌اند و به نوعی استثناگرایی امنیتی را برای اسرائیل شکل دادند.»

بــــرش

سلام گرم پوتین به رهبر انقلاب

یکی از مهم‌ترین برنامه‌های رئیس‌جمهوری در ترکمنستان، دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه بود؛ دیداری که ظهر جمعه در حاشیه اجلاس بین‌المللی صلح و اعتماد برگزار شد و محتوای آن بر همکاری‌های راهبردی متمرکز بود. پزشکیان با ابراز خرسندی از سطح بسیار خوب و رو به گسترش روابط تهران-مسکو، از حمایت‌های روسیه از جمهوری اسلامی ایران در مجامع بین‌المللی قدردانی کرد و ادامه داد: «مصمم هستیم توافقی را که به امضا رسانده‌ایم، اجرایی و عملیاتی کنیم و انتظار داریم طرف روسی نیز روند اجرای توافقات فیمابین را تسریع و نهایی کند.» همچنین رئیس‌جمهوری با تأکید بر عزم تهران برای اجرای توافق جامع همکاری‌های راهبردی میان دو کشور، تصریح کرد: «‌همکاری‌های مشترک بویژه در حوزه نیروگاهی، حمل‌ونقل و راهگذرها در حال پیگیری است. در زمینه کریدوری نیز تا پایان سال زمینه‌های کامل اجرای این پروژه‌ از سوی ایران فراهم خواهد شد. انتظار داریم طرف روسی نیز روند اجرای این توافقات را تسریع و نهایی کند.» پزشکیان همچنین با اشاره به اهمیت توسعه کریدورهای شمال-جنوب و شرق-غرب، گفت: «پیگیری این مسیرها با سرعت در جریان است و قطعاً دستور شما موجب شتاب‌گیری اجرای این پروژه‌های مهم و راهبردی خواهد شد.»
در این دیدار، رئیس‌جمهوری روسیه نیز با ابراز خرسندی از ملاقات با رئیس‌جمهوری کشورمان، امضای توافق جامع همکاری‌های راهبردی میان دو کشور را نقطه عطفی در روابط دوجانبه و رویدادی بسیار مهم توصیف کرد. ولادیمیر پوتین با اشاره به روند بسیار مثبت و رو به گسترش روابط دو کشور گفت: «روابط تجاری ایران و روسیه در سال گذشته ۱۳ درصد و در ۹ ماهه امسال ۸ درصد افزایش داشته است. همکاری‌های مشترک در حوزه نیروگاهی و توسعه زیرساخت‌های کریدوری ادامه خواهد داشت و در حال بررسی همکاری در زمینه انتقال گاز و برق به ایران هستیم.» ولادیمیر پوتین همچنین در پایان سلام‌های گرم خود را به رهبر معظم انقلاب اسلامی ابلاغ کرد.

تأکید بر پیوندهای راهبردی تهران– بغداد

یکی دیگر از دیدارهای مهم پزشکیان در حاشیه اجلاس صلح و اعتماد، دیدار با «عبداللطیف رشید»، رئیس‌جمهوری عراق بود. دیداری که با توجه به نزدیکی و اهمیت روابط دو کشور، از حساسیت و اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. پزشکیان در حاشیه اجلاس بین‌المللی صلح و اعتماد در ترکمنستان با تبریک برگزاری پرشور، سالم و بدون مشکل انتخابات این کشور، ابراز امیدواری کرد که تشکیل پارلمان و دولتی قوی، به رشد و توسعه هر چه بیشتر عراق منجر شود. رئیس‌جمهوری با اشاره به سطح ممتاز روابط ایران و عراق اظهار کرد: «ما قلباً با دولت و ملت عراق احساس قوم‌وخویشی، برادری و دوستی داریم و مصمم هستیم روابط دو کشور را در تمامی زمینه‌ها تقویت کرده و توسعه دهیم.» او همچنین اتصال خطوط ریلی میان دو کشور را اقدامی ضروری دانست و تکمیل پروژه ریلی بصره-شلمچه را یکی از اولویت‌های اصلی ایران عنوان کرد. پزشکیان با اشاره به نقش مخرب رژیم صهیونیستی در منطقه به عنوان غده‌ای سرطانی تأکید کرد: «تمام تلاش این رژیم، جلوگیری از تقویت ارتباط علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و صنعتی میان کشورهای مسلمان و ایجاد جنگ‌های قومی و مذهبی در منطقه است. تنها راه خنثی‌سازی این اقدامات، توسعه همکاری‌ها، سرمایه‌گذاری مشترک و گسترش تبادلات در تمام حوزه‌هایی است که ملت‌های ما را به یکدیگر نزدیک‌تر می‌کند. تفرقه و اختلاف، نقشه دشمنان بویژه رژیم صهیونیستی است و باید از هرگونه تنش اجتناب کرد.» رئیس‌جمهوری همچنین توسعه دیپلماسی فعال را راهی برای رساندن صدای حق‌طلبی ملت‌های منطقه به مجامع بین‌المللی و گوش‌های سنگین اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها دانست. در این دیدار رئیس‌جمهوری عراق نیز با ابراز خرسندی از ملاقات با پزشکیان، گفت: «ایران را مهم‌ترین همسایه خود می‌دانیم. امنیت ما با امنیت ایران گره خورده است و کمک‌های همیشگی ایران به دولت و ملت عراق هرگز فراموش نخواهد شد.»

گروه دیپلماسی / رضا عدالتی پور  -   مقامات کشورمان در هفته گذشته سفرهای مهمی به کشورهای همسایه در منطقه قفقاز و آسیای میانه داشتند که حسن ختام آن حضور دکتر پزشکیان در نشست بین‌المللی «صلح و اعتماد» در عشق‌آباد ترکمنستان و دیدارهای مهم دوجانبه و چندجانبه او با رؤسای‌جمهوری کشورهای روسیه، ترکمنستان، ترکیه، نخست‌وزیر پاکستان و... بود. رئیس‌جمهوری همچنین روز چهارشنبه و پنجشنبه دیدارهای مهمی با رئیس‌جمهوری قزاقستان داشت. در همین رابطه محمدرضا فرقانی، سفیر اسبق ایران در ترکمنستان، در گفت‌وگو با «ایران» اهمیت حضور جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی و قفقاز را تشریح کرد. او با اشاره به عزم ایران بر بازیابی نقش خود در آسیای میانه ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی ایران، این منطقه را همواره محور مهم سیاست خارجی کشور دانست و بر نقش تهران به‌عنوان هاب انرژی و مسیر ترانزیتی استراتژیک تأکید کرد. به گفته فرقانی، روابط دوستانه و برادرانه با کشورهای منطقه باید همواره حفظ شود و ظرفیت‌های آب و انرژی آسیای مرکزی، فرصتی برای همکاری‌های همه‌جانبه ایران فراهم می‌کند.

ماهیت نشست «صلح و اعتماد» چیست و اهمیت این نشست برای ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نشست بین‌المللی صلح و اعتماد در عشق‌آباد به مناسبت سی‌امین سالگرد سیاست بی‌طرفی ترکمنستان برگزار شد. این سیاست که در سازمان ملل هم به ثبت رسیده است، نشان می‌دهد ترکمنستان در مناقشات و مسائل امنیتی منطقه و جهان کاملاً بی‌طرف است. برگزاری این کنفرانس به ابتکار دولت ترکمنستان و با حمایت سازمان ملل انجام شد و حضور گسترده کشورهای مختلف در سطح رهبران و مقامات ارشد، اهمیت و حساسیت این نشست را برجسته می‌کند.
از آن جهت که این کنفرانس در یک کشور در حال رشد برگزار شد، نشان‌دهنده این است که سازمان ملل و مقامات دبیرخانه آن به این نتیجه رسیده‌اند که چنین کنفرانسی باید در یک کشور غیرپیشرفته برگزار شود تا صدای کشورهای جدید نیز شنیده شود؛ کشورهایی که تا کنون تقریباً نظر آنها در نظام بین‌المللی لحاظ نمی‌شد.
برگزاری این نشست در همسایگی ایران، فرصت بسیار خوبی است و دعوت از رئیس‌جمهوری ایران برای شرکت در این اجلاس، نشان‌دهنده اهمیت حضور جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه دولت ترکمنستان و سازمان ملل است. پذیرش این دعوت توسط رئیس‌جمهوری نیز حاکی از اهمیت موضوع برای ایران است. رئیس‌جمهوری در سخنرانی خود، تأکید کردند که جمهوری اسلامی ایران مخالف هرگونه تبعیض در نظام بین‌المللی و خواستار صلح و امنیت برای همه جهان. این کنفرانس فرصتی بود تا ایران در بالاترین سطح دیدگاه‌ها و نقطه‌نظرهای خود را مطرح کند. همچنین، ملاقات‌ها و گفت‌و‌گوهای رئیس‌جمهوری با رهبران و مقامات ارشد کشورهای شرکت‌کننده، از جمله روسیه، ترکیه و پاکستان، فرصت مناسبی برای دیپلماسی بین‌المللی ایران فراهم کرد. کنفرانس عشق‌آباد از این نظر یک نقطه شروع و آغاز تازه‌ای برای حرکت نظام نوین بین‌المللی، با توجه به دیدگاه‌های کشورهای در حال توسعه است.

مقامات کشورمان در یک هفته گذشته دیدارهای دوجانبه و مهمی با مقامات کشورهای جمهوری آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان داشتند. تمرکز و توجه سیاست خارجی ایران در آسیای میانه و قفقاز نشانه چیست؟
 در این یک هفته، ما شاهد سفر آقای دکتر عراقچی به جمهوری آذربایجان بودیم و سفر رئیس‌جمهوری در روز چهارشنبه به قزاقستان هم موضوع مهمی بود، دیروز هم دیدار رئیس‌جمهوری با رئیس‌جمهوری ترکمنستان و دیگر مقامات منطقه آسیای میانه و همینطور روسیه رقم خورد. در رابطه با نگاه ایران به منطقه قفقاز و آسیای میانه، باید گفت که اساساً توجه جمهوری اسلامی ایران به این مناطق، موضوعی تازه نیست. از ابتدای شکل‌گیری ارتباطات با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز، ایران این منطقه را به عنوان محور مهم سیاست خارجی و دیپلماسی خود در نظر داشته است. متأسفانه برای مدتی این سیاست استراتژیک جمهوری اسلامی ایران تا حدودی نادیده گرفته شد و توجه‌ها به سمت دیگر معطوف شد. اکنون اما ما شاهد بازسازی این سیاست‌ها و بازگشت به اصول استراتژیک خود هستیم. نگاه به شرق و توجه به منطقه قفقاز و آسیای مرکزی، به عنوان دو منطقه مهم و مشترک که می‌توانند پیونددهنده ایران، روسیه و چین باشند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، بویژه به دلیل همسایگی این مناطق با سه قدرت بزرگ منطقه‌ای و جهانی حائز اهمیت است. 
از این رو، دیدار با آقای پوتین در کنفرانس دیروز و پس از سفر به قزاقستان، اهمیت توجه ایران به آسیای مرکزی و روابط با این کشورها را نشان می‌دهد. این روابط همواره باید در رأس تلاش‌های دیپلماتیک ایران قرار داشته باشند و سفرهای انجام شده و سفرهایی که در آینده نزدیک پیش‌بینی شده، نشان‌دهنده این رویکرد است. این روند باعث شده که آسیای مرکزی و قفقاز مجدداً جایگاه ویژه‌ای در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پیدا کنند و این امر مورد استقبال کشورهای منطقه و بسیاری از کشورهای دوست و همسایه ایران قرار گرفته است.

اساساً ایران چه ظرفیتی می‌تواند برای کشورهای آسیای میانه و قفقاز ایجاد کند و آنها چه پتانسیلی را برای ایران فراهم خواهند کرد؟
اهمیت جمهوری اسلامی ایران برای کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز یک موضوع کاملاً روشن و مشخص است و تمامی این کشورها از ابتدای استقلال خود تاکنون بر این اهمیت تأکید داشته و همواره به آن توجه کرده‌اند. بنابراین این موضوع تازه‌ای نیست. پس از استقلال جمهوری‌های آسیای مرکزی و کشورهای منطقه قفقاز، این کشورها همواره نگاه مثبتی به ایران داشته و خواهند داشت. آنها نمی‌توانند ایران را از معادلات دیپلماتیک و سیاست خارجی خود حذف کنند و نادیده بگیرند. ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران بسیار بالا و قابل توجه است و مورد توجه این کشورها قرار دارد. آنها انتظار دارند که ایران نقش دوستانه و مکملی در تحقق دیدگاه‌ها و برنامه‌های آنها، بویژه در زمینه اقتصادی، داشته باشد. نگاهی به حجم روابط اقتصادی ایران با این کشورها، اهمیت این موضوع را نشان می‌دهد. برای مثال، در دهه ۸۰ و ابتدای دهه 90 حجم مبادلات اقتصادی ایران با ترکمنستان به حدود پنج میلیارد دلار رسید. هرچند طی سال‌های گذشته این حجم روابط کاهش یافت اما به نظر می‌رسد دولت در صدد بازبینی و ارتقای سطح روابط است. در رابطه با قزاقستان نیز، ظرفیت روابط اقتصادی ما در حدود سه میلیارد دلار بود و توانمندی‌های ما برای توسعه بیشتر وجود دارد. جالب آنکه این ظرفیت‌ها تنها به مسائل اقتصادی محدود نمی‌شوند. در حوزه فرهنگی نیز، جمهوری اسلامی ایران ظرفیت بسیار بالایی دارد. کشورهای آسیای مرکزی بخش‌هایی از تمدن و فرهنگ ایرانی را در خود دارند و این موضوعی است که خود آنها نیز به آن اذعان دارند. زبان فارسی نیز امروز در این کشورها دارای نفوذ قابل توجهی است و جمعیت قابل توجهی از مردم این کشورها فارسی‌زبان هستند. در زمینه مسائل سیاسی و بین‌المللی نیز باید گفت که هیچ گونه مشکلی بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آسیای مرکزی وجود ندارد. این کشورها در تمامی رأی‌گیری‌ها در سازمان ملل و سایر سازمان‌های بین‌المللی، همواره از دیدگاه‌های ایران حمایت کرده و رأی مثبت خود را به آن اختصاص داده‌اند. بنابراین، ایران می‌تواند از این ظرفیت بسیار قابل توسعه بهره‌برداری کرده و همکاری‌های سیاسی، منطقه‌ای و بین‌المللی خود را بر مبنای صلح، دوستی و همچنین توسعه روابط اقتصادی و فرهنگی گسترش دهد.

نقش‌آفرینی اخیر بازیگران مخرب فرامنطقه‌ای بر روابط ایران با کشورهای آسیای میانه تأثیری داشته است؟
 در پاسخ به سؤال شما باید بگویم که در برخی موارد، اقداماتی صورت گرفته و در برخی موارد نیز، مسائل به صورت افراطی مورد توجه قرار گرفته و آن‌طور که در فضای داخلی برجسته شده، در خارج از کشور نبوده است. این روابط هرگز مزاحم روابط آنها با ایران نبوده و نیست. مثلاً قزاقستان امروز یکی از کشورهای نزدیک به روسیه است، در سازمان همکاری شانگهای نقش مهمی دارد و در اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز جایگاه مرکزی دارد. بنابراین همکاری یا داشتن روابط دیپلماتیک این کشورها با دیگر بازیگران فرامنطقه‌ای به دلایلی که عنوان کردم و پیشینه نزدیک تاریخی و تمدنی ایران با این کشورها، هرگز مانعی برای روابط خوب آنها با ایران نبوده و تأثیر منفی در روابط دوستانه آنها با ایران نداشته است و نخواهد داشت.  به عنوان نمونه، می‌توانم به ترکمنستان اشاره کنم که دروازه ورود ایران به آسیای مرکزی است. به دلیل مرز طولانی، روابط ایران با کشورهای آسیای مرکزی عمدتاً از طریق ترکمنستان انجام می‌شود. مرز ایران و ترکمنستان کاملاً امن و دوستانه است و به مرز برادری معروف شده است. این مرز، امن‌ترین مرز جمهوری اسلامی ایران است و هیچ گونه مشکل امنیتی برای ایران، ترکمنستان یا سایر کشورهای آسیای مرکزی وجود ندارد. این کشورها هیچ تهدیدی از سوی جمهوری اسلامی ایران احساس نمی‌کنند و ایران نیز هیچ مخاطره امنیتی از طرف آنها ندارد. این عامل باعث شده است که روابط ایران با کشورهای آسیای مرکزی کاملاً دوستانه و در سطح بسیار بالا برقرار باشد و ادامه یابد.

به عنوان جمع‌بندی لطفاً بفرمایید که اولویت‌های ایران در آسیای میانه به طور مشخص چیست؟
مهم‌ترین اولویت‌های جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آسیای مرکزی در درجه اول حفظ روابط دوستانه و رو به رشد است؛ روابطی که باید همواره استمرار داشته باشد و هیچ عامل خارجی یا داخلی نتواند آنها را تحت تأثیر قرار دهد. دوم اینکه، آسیای مرکزی به لحاظ دارا بودن منابع غنی نفت، گاز و انرژی، منطقه‌ای بسیار مهم و استراتژیک است. قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران در همسایگی این کشورها و داشتن ظرفیت و پتانسیل انتقال نفت و گاز، به ویژه گاز این کشورها به سایر مناطق جهان و ایفای نقش ترانزیت انرژی، اهمیت ویژه‌ای دارد. ایران می‌تواند به عنوان هاب انرژی منطقه مطرح شود. به عنوان نمونه، انتقال گاز ترکمنستان به ترکیه، پاکستان، هند و همچنین عراق، مورد توجه و خواست این کشورهاست. مسأله ترانزیت  یکی دیگر از این اولویت‌هاست. آسیای مرکزی به دلیل قرار گرفتن بین منطقه خلیج فارس در جنوب، روسیه در شمال و چین در شرق، موقعیتی استراتژیک دارد و به عنوان آسان‌ترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین مسیر ترانزیت کالا بین چین، ایران و اروپا مطرح است. به همین جهت، استفاده از ظرفیت ترانزیت و موقعیت جغرافیایی این کشورها، یک نکته مهم و قابل توجه است. نکته مهم دیگر، مسأله منابع آب شیرین است.  با توجه به تغییرات جغرافیایی و اقلیمی و کمبود منابع آب شیرین در سطح منطقه و جهان، آسیای مرکزی دارای منابع غنی و فراوان آب شیرین است. کشورهایی مانند تاجیکستان، قزاقستان و قرقیزستان دارای بزرگ‌ترین یخچال‌های طبیعی خشکی جهان هستند و رودخانه‌های بزرگی از آنها سرچشمه می‌گیرد که هم‌اکنون آب مورد نیاز کشورهای زیادی را تأمین می‌کند. این پتانسیل می‌تواند در صورت ضرورت، آب مورد نیاز سایر کشورهای منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران، افغانستان و پاکستان را تأمین کند. 

گروه زیست بوم/ در اقدامی نمادین که عمق پیوندهای تاریخی و تمدنی دیرین ایران و قزاقستان را به نمایش گذاشت، رؤسای‌جمهوری دو کشور از نمایشگاهی کم‌نظیر شامل ۲۷ سند تاریخی نفیس و ناشناخته از تاریخ قزاقستان بازدید کردند که از گنجینه آرشیو وزارت امور خارجه ایران بیرون آمده بود.  این رویداد در آستانه که با حضور مسعود پزشکیان و قاسم‌جومارت توکایف برگزار شد، نه تنها پرده از برگ‌های گمشده تاریخ قزاقستان در قرون ۱۸ و ۱۹ میلادی برداشت، بلکه تجلی‌بخش تداوم تاریخی رابطه‌ای بود که روزگاری از مسیر جاده ابریشم و در پرتو دانشمندانی چون فارابی، ابن‌سینا و خوارزمی شکل گرفت و امروز با چشم‌اندازی مشترک برای همکاری در عرصه‌های پیشرفته علمی و فناوری به آینده می‌نگرد.

 
گذشته پر افتخار، آینده روشن
مسعود پزشکیان، در دانشگاه بین‌المللی نظربایف قزاقستان گفت: «اگر هزار سال پیش ابن‌سینا، فارابی، خوارزمی و بیرونی توانستند با علم و اندیشه خود مسیر تمدن جهان را تغییر دهند، امروز نیز فرزندان ایران و قزاقستان می‌توانند در حوزه پزشکی مدرن، واکسن، سلامت دیجیتال و فناوری‌های نوین همان مسیر را ادامه دهند؛ ما نه تنها گذشته‌ای پرافتخار داریم، بلکه آینده‌ای روشن پیش روی مــــاست.»
رئیس‌جمهوری ایران با اشاره به پیشینه مشترک علمی و تمدنی ایران، قزاقستان و آسیای مرکزی گفت: «ما در منطقه‌ای زندگی می‌کنیم که تاریخ علم و پزشکی نه تنها بخشی از هویت فرهنگی ما، بلکه پایه‌گذار بسیاری از دستاوردهای پزشکی جهان بوده است. تمدنی که ایران، قزاقستان و آسیای مرکزی در آن شریک هستند، در قرون طلایی تمدن اسلامی، برجسته‌ترین دانشمندان تاریخ بشر همچون ابن‌سینا، زکریای رازی، ابوریحان بیرونی، خوارزمی و فارابی را به جهان تقدیم کرده است؛ بزرگانی که محصول یک جغرافیای فرهنگی مشترک‌اند و قزاقستان نیز به فارابی افتخار می‌کند.»
پزشکیان با تأکید بر اینکه ایران و منطقه آسیای مرکزی بیش از هزار سال است بخشی از حافظه علمی و پزشکی جهان به شمار می‌آیند، یادآور شد: «ابن‌سینا در قانون، پزشکی را نظام‌مند و علمی کرد و روشی دقیق برای تشخیص و درمان ارائه داد؛ روشی که بیش از 700 سال در دانشگاه‌های اروپا و آسیا تدریس می‌شد. فارابی نیز با بنیانگذاری ساختار منطقی و روش‌شناختی علوم، نقشی مهم در شکل‌گیری پزشکی اسلامی ایفا کرد و در احصاء العلوم، پزشکی را دانشی تجربی و مبتنی بر استدلال معرفی کرد؛ دیدگاه‌هایی که بعدها در روان‌پزشکی و موسیقی‌درمانی تأثیرگذار شد».
رئیس‌جمهوری در جمع‌بندی سخنان خود خاطرنشان کرد: «اگر هزار سال پیش ابن‌سینا، فارابی، خوارزمی و بیرونی توانستند با علم و اندیشه خود مسیر تمدن جهان را تغییر دهند، امروز نیز فرزندان ایران و قزاقستان می‌توانند در حوزه پزشکی مدرن، واکسن، سلامت دیجیتال و فناوری‌های نوین همان مسیر را ادامه دهند. ما نه تنها گذشته‌ای پرافتخار داریم، بلکه آینده‌ای روشن پیش روی ماست.»
 
هدیه ایران به همسایه
اسناد تاریخی هدیه شده به قزاقستان، حاوی اطلاعات مهمی در مورد رویدادهای اجتماعی-سیاسی است که در قرن‌های ۱۸ و ۱۹ در استپ‌های قزاقستان رخ داده است. کارشناسان قزاق در گفت‌و‌گو با خبرگزاری آستانه قزاقستان، این نسخه‌های خطی را گواهی بر پیوندهای عمیق تاریخی و فرهنگی بین دو کشور ایران و قزاقستان دانسته‌اند.
قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهوری قزاقستان از طرف ایرانی به خاطر ارائه اطلاعات ارزشمند در مورد تاریخ قزاقستان که قبلاً ناشناخته بود، تشکر کرد و گفت: «این یک هدیه بسیار ارزشمند است. ما قطعاً این نمایشگاه را به عموم معرفی و آن را از طریق رسانه‌ها به طور گسترده تبلیغ خواهیم کرد. حقایقی در مورد تاریخ قزاقستان وجود دارد که قبلاً ناشناخته بودند. من فکر می‌کنم این مطالب برای مردم ما بسیار مفید خواهد بود.»
این نمایشگاه یکی از ابتکارات مشترک با هدف تقویت همکاری‌های علمی و بشردوستانه بین دو کشور است.
آرشیوهای ایرانی داده‌های جدیدی در مورد تاریخ قزاقستان فاش می‌کنند.

روابط تاریخی و فرهنگی
خبرگزاری «Astana Times» همچنین در گزارش دیگری نوشت رئیس‌جمهوری توکایف تأکید کرد که ایران، کشوری با جایگاه مهم بین‌المللی، شریک قابل اعتماد قزاقستان در خاورمیانه است. 
او به پیوندهای عمیق تاریخی، فرهنگی و زبانی میان دو کشور اشاره کرد؛ پیوندهایی که به دوران جاده بزرگ ابریشم بازمی‌گردد و موجب انتقال فناوری‌ها، ادیان و سنت‌های فرهنگی در سرزمین‌های امروزی قزاقستان و ایران شده است.
توکایف به اسناد آرشیوی ایران اشاره کرد که در آنها از خان‌نشین قزاق نام برده شده و قزاق‌ها به عنوان مردمی شجاع توصیف شده‌اند. 
او از تعاملات دیپلماتیک میان تاوکه‌ خان و شاه سلطان حسین یاد کرد، همچنین از گزارش‌های تاریخی درباره دیدار هیأت‌های سفارتی در مسکو و سفر یک فرستاده ایرانی به استپ قزاقستان. ابوالخیر خان(یکی از برجسته‌ترین خان‌های قزاق در اوایل قرن ۱۸) نیز سفیری نزد نادرشاه فرستاده و علاقه خود را به گسترش روابط دوجانبه ابراز کرده بود.
توکایف یادآور شد که استاد ایرانی عبدالعزیز شرف‌الدین تبریزی سازنده تایکازان(نوعی سازه چوبی یا فلزی مربوط به تابوت یا سرداب مقبره‌ها) مشهور در آرامگاه خواجه احمد یسوی بوده است. او افزود بسیاری از واژه‌های با ریشه فارسی – حدود ۴ درصد از واژگان زبان قزاقی – همچنان در زندگی روزمره استفاده می‌شود.
 رئیس‌جمهوری قزاقستان به زندگی بیش از ۵۰۰۰ قزاق‌تبار در استان گلستان ایران اشاره و بر میراث فرهنگی مشترک تأکید کرد که در شاهنامه فردوسی متجلی است؛ اثری که بر سنت‌های معنوی و ادبی گسترده سرزمین توران اثر گذاشته است. همچنین به آثار آبای(شاعر و متفکر برجسته قزاق در قرن 19) اشاره کرد که با فردوسی، حافظ و سعدی آشنایی داشت.
او خاطرنشان کرد که ۲۷ نسخه خطی باستانی که هیأت ایرانی به همراه آورده، حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره تاریخ، وضعیت اجتماعی–اقتصادی و شرایط منطقه‌ای خان‌نشین قزاق در قرن هجدهم است؛ از جمله داده‌هایی درباره اکتشاف مواد معدنی و آغاز استخراج منابع در استپ قزاقستان. توکایف، ایران را وارث شایسته یک تمدن بزرگ باستانی که خاورمیانه و اوراسیا را به هم پیوند می‌دهد 
معرفی کرد.
 
ساخت یک مجموعه فرهنگی 
به افتخار فارابی
خبرگزاری قزاق هم خبر داد قزاقستان قصد دارد یک مجموعه تاریخی-فرهنگی به افتخار فیلسوف برجسته قرون وسطی، {ابو نصر محمد بن محمد} فارابی، بسازد. این موضوع توسط رئیس‌جمهوری قاسم‌جومارت توکایف در دیدار با مسعود پزشکیان اعلام شد.
وی تأکید کرد که هیأت ایرانی نسخه‌هایی از نسخ خطی ارزشمند مرتبط با تاریخ قزاقستان به همراه آورده و از طرف ایرانی عمیقاً قدردانی کرد و گفت که این اقدام عمق پیوندهای تاریخی میان دو ملت را تأیید می‌کند.  برای ترویج درک متقابل از ارزش‌های معنوی و فرهنگی خود، دو طرف توافق کردند که در سال‌های آینده «روزهای فرهنگی» برگزار کنند.

بــــرش

پزشکیان و توکایف: همکاری فوری برای حفظ دریای خزر ضروری است

گروه زیست بوم- رئیس‌جمهوری ایران و قزاقستان بر ضرورت همکاری مشترک برای حفظ دریای خزر تأکید کردند. مسعود پزشکیان در گفت‌وگوی اختصاصی با مجموعه تلویزیونی و رادیویی ریاست‌جمهوری قزاقستان، کنوانسیون وضعیت حقوقی خزر را چهارچوبی کلیدی برای حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار اقتصادی منطقه خواند و بر مدیریت شفاف منابع آبی و اکوسیستم دریای خزر تأکید کرد. همزمان، قاسم‌جومارت توکایف نیز سرنوشت خزر را مسأله‌ای فوری دانست و خواستار اقدام عاجل پنج کشور ساحلی برای حفظ این دریای حیاتی شد. 
مسعود پزشکیان، اعلام کرد که قزاقستان و ایران متعهد به تقویت همکاری‌ها در حفاظت از دریای خزر و حفظ ثبات در منطقه هستند.
رئیس‌جمهوری ایران تأکید کرد که کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر سندی کلیدی است که زمینه همکاری میان کشورهای ساحلی خزر را فراهم  و قواعد مشترکی برای تضمین ایمنی و تعادل زیست‌محیطی تعیین می‌کند. پزشکیان گفت: «کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر یک چهارچوب مشترک برای همکاری میان کشورهای ساحلی خزر است. ما، به‌عنوان دو کشور برادر در منطقه، باید برای حفظ دریای خزر همکاری کنیم: اکولوژی آن، منابع آبی و پایداری فعالیت‌های تجاری و اقتصادی.» به گفته او، پایبندی به مکانیزم‌های شفاف و قابل پیش‌بینی تعامل، به کشورها امکان می‌دهد تا منابع طبیعی و پایداری مناطق آبی را به‌طور مؤثر حفظ کنند. رئیس‌جمهوری ایران تأکید کرد: «اگر در چهارچوب‌های شفاف و قابل فهم عمل کنیم، می‌توانیم دریای خزر را هم به‌عنوان فضایی برای زندگی اکولوژیک و هم به‌عنوان یک کریدور تجاری و اقتصادی به شرق، غرب، شمال و جنوب حفظ کنیم. این اقدام همچنین به ما امکان می‌دهد تا آب‌های منطقه را از آلودگی محافظت کرده و محیط طبیعی حیاتی را حفظ کنیم.»
پزشکیان افزود که تلاش‌های مشترک قزاقستان و ایران به ثبات منطقه‌ای کمک کرده و مسیرهای حمل‌ونقل و لجستیک از طریق دریای خزر را تقویت خواهد کرد. به گزارش خبرگزاری 
Tengrinews.kz، قاسم‌جومارت توکایف نیز حفظ دریای خزر را نیازمند اقدام فوری دانست.
توکایف در سخنان خود به حفظ دریای خزر و اکوسیستم آن توجه ویژه‌ای کرد و گفت: «امروزه سرنوشت دریای خزر به یکی از مسائل فوری و حیاتی تبدیل شده که نیازمند اقدام عاجل است. کاهش سطح آب دریا هم‌اکنون تأثیر جدی بر محیط زیست و اقتصاد منطقه دارد. حل این مشکل مشترک تنها با هم‌افزایی و تلاش‌های پنج کشور امکان‌پذیر است. ضروری است سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای مالی به شکل فعال در این روند مشارکت کنند. همان‌طور که می‌دانید، در نشست توسعه‌یافته سازمان همکاری شانگهای، من ابتکار تأسیس مرکز مطالعات مسائل آبی را مطرح کردم.» رئیس‌جمهوری قزاقستان بر این باور است که لازم است برنامه‌ای میان‌دولتی برای حفظ منابع آبی دریای خزر تصویب و اقدامات مشترک عملیاتی شود.