«ایران» جزئیات و اهداف طرح کاهش سنوات تحصیلی و نگاه دانشگاهیان را بررسی میکند
آموزش عالی در آستانه تحول جدید
غزل رضاییثانی
گروه اجتماعی
طرح کاهش سنوات تحصیلی از ابتدای کار دولت چهاردهم از سوی وزیر علوم مطرح شد. طبق اعلام وزارت علوم؛ اهداف این طرح سبکسازی یا چابکسازی فضای آموزشی عالی است اما این طرح جزئیات بیشتری هم دارد. به گفته مدیرکل دفتر برنامهریزی آموزش عالی، سرعت تحول در آموزش عالی کشور ما باید با سرعت تحول در آموزشی عالی در دنیا همراه باشد، یکی از این تحولها تغییر در برنامههای درسی است. رضا نقیزاده درباره اهداف و جزئیات طرح کاهش سنوات تحصیلی به «ایران» میگوید: «آنچه که به عنوان پیشنهاد مطرح شده شامل این مختصات است؛ دوره مجاز در مقطع کارشناسی ارشد به اندازه سه نیم سال (یک سال و نیم) خواهد بود که دانشگاه میتواند در یک ترم آن انعطافپذیری داشته باشد. در این طرح دانشگاهها باید در دوره کارشناسی ارشد برنامه آموزشی خود را پیش از ارائه پایاننامه به اتمام برسانند. به همین دلیل به دانشگاه این اختیار داده شده که تعداد واحدهای غیرضروری را کاهش بدهد. در دوره دکترای تخصصی، دوره مجاز تحصیل شش سال و نیم در نظر گرفته شده که دو نیم سال با انعطافپذیری در اختیار دانشگاه است. همچنین آزمون بسندگی و ارزیابی زبان خارجی به پیش از آزمون دکترا منتقل خواهد شد. علاوه بر این آزمون جامع دکتری برای دانشجویان با معدل بالای 18 در سال تحصیلی 1405 و 1406 حذف میشود. به دانشگاهها این اختیار داده شده که دوره آموزشی دکتری را یک ساله ارائه دهند و بیشتر از این زمان آن را طولانی نکنند تا دانشجویان سریعتر وارد دوره پژوهشی شوند و کار پژوهشی خود را با قدرت بیشتری ادامه بدهند.»
او درباره جزئیات کاهش دوره کارشناسی ارشد توضیح میدهد: «ما میتوانیم برای تحصیلات تکمیلی مانند کارشناسی ارشد برنامهریزی یکساله داشته باشیم، چرا دانشجو دو سال معطل باشد تا وارد دوره پژوهشی شود. یکی از مضرات طولانی شدن دورههای تحصیلات تکمیلی این است که ما در حال حاضر در تعامل با صنعت برای بورسیه صنعتی دچار مشکل هستیم. چون صنعت معتقد است دانشجویان ما دو سال درسهایی را میخوانند که اصلاً مورد نیاز آنها نیست. همچنین در مقطع کارشناسی ما یک سری دروس غیر ضروری داریم که میتوانیم آن را مدیریت کنیم.»
نقیزاده درباره تغییر جهانی برنامههای درسی آموزشی عالی میگوید: «در دنیا ما با یک سری «کلان روند» روبهرو هستیم که اولین کلان روند بحث افزایش سرعت تغییرات علم و فناوری در دنیاست. وضعیت در برخی از رشتههای تحصیلی به گونهای است که حتی استانداردهای آموزشی را زیر سؤال برده و باید هرچه زود برنامههای درسی بازنگری و بررسی شود تا بتواند بهرهوری لازم را داشته باشند. کلان روند دوم؛ تغییر نسلهاست. ما با نسلی روبهرو هستیم که از کودکی در دنیای دیجیتال بوده. این نسل علایق و سلایق خاص خودش را دارد، پس باید متناسب با علاقهمندی آنها به نیازهایشان پاسخ داد.»
او درباره تأثیر هوش مصنوعی در نظام آموزشی دنیا توضیح میدهد: «سومین کلان روندی که این روزها در جهان مطرح است، در دسترس بودن دادههای تخصصی به واسطه ابزارهای هوشمند و هوش مصنوعی است. این دسترسی در سالهای اخیر خیلی راحتتر در اختیار عموم مردم قرار گرفته است. این موضوع میتواند تأثیرات شگرفی بر ابعاد مختلف آموزش عالی در دانشگاهها داشته باشد. البته این نکته را هم باید در نظر گرفت که دنیا تلاش میکند آموزش عالی را جذاب نگه دارد، همین مسأله سیاستگذاران علم و فناوری در دنیا را حسابی به خودش مشغول کرده است. یکی از برنامههایی که سیاستگذاران با آن روبهرو هستند؛ برنامه آموزشی است که نیازمند تحول است. دنیای امروز هم دنبال تغییر و تحول است و اگر ما این تغییرات را انجام ندهیم یا به فکر آن نباشیم، در ادامه مسیر دچار چالش و عقبافتادگی خواهیم شد؛ پس قطعاً ما نیازمند تحول در برنامه آموزشی فعلی هستیم.»
مدیرکل دفتر برنامهریزی آموزش عالی با اشاره به اینکه دانشجویان حین تحصیل خود با دروس غیرضروری مواجه هستند، میگوید: «ما با چند مسأله متعدد در سیستم آموزشی کشور روبهرو هستیم؛ این چالشها مانند گلوگاههایی هستند که منجر به طولانی شدن دوره تحصیل دانشجویان میشود. درواقع دانشجو قصد دارد درس خود را تمام کند، اما این گلوگاه به او اجازه نمیدهد تا زودتر فارغالتحصیل شود. به عنوان مثال دوره دکترای تخصصی در نظام آموزشی ما به این شکل است که ارزیابی یا بسندگی دانشجو در آزمون زبانهای خارجی پس از دوره انجام میشود، در حالی که در تمام دنیا این موضوع برعکس است، یعنی پیش از شروع دوره دکترای تخصصی، ارزیابی زبان خارجی انجام میشود. یک چالش دیگر ما آزمون جامع است که به شیوه قدیمی و سنتی برگزار میشود.»
او با تأکید بر اصلاح سنوات آموزشی میگوید: «امروزه تحول در دنیا گریزناپذیر است و ما باید در نظام آموزشی خود تحول ایجاد کنیم، باید گلوگاهها و دروس غیرضروری و آن بخش از برنامهریزی آموزشی که منجر به طولانی شدن سنوات تحصیلی میشود را اصلاح کنیم. اما یک سری ملاحظات داریم که باید به آن توجه کرد؛ اول اینکه باید اختیارات دانشگاهها را در مسیر برنامهریزی آموزشی افزایش بدهیم چون به هر حال دانشگاهها و رشتهها هر کدام شرایط متفاوتی دارند. این تنوعها از جنس جغرافیایی، مأموریتی و رشتههای دانشگاهی هستند.»
نقیزاده در پاسخ به این سؤال که این تنوع و تغییرات در مرکز آموزش عالی کنترل میشود یا به هر دانشگاه متناسب با شرایطی که دارد تفویض اختیار میشود، میگوید: «از نظر من مدیریت این تنوع آموزشی در مرکز وزارت علوم، بسیار سخت و حتی غیرممکن است، بنابراین ما باید اختیارات آموزشی دانشگاهها را افزایش بدهیم تا بتوانند دورههای لازم را برگزار کنند. شاید دانشگاه در برخی از رشتهها احساس میکند، مدیریت سنوات آموزشی نیاز به دقت بیشتری دارد، پس لازم است دانشگاه انعطاف داشته باشد. علاوه بر انعطافپذیری در برنامهریزی آموزشی، دانشگاه باید تلاش کند کیفیت آموزشی را ارتقا بدهد.»
مدیرکل دفتر برنامهریزی آموزش عالی درباره اهداف طرح کاهش سنوات آموزشی نیز توضیح میدهد: «هدف ما از این طرح تحولی، افزایش کیفیت آموزشی است. ما باید بتوانیم با افزایش بهرهوری آموزشی، مفید کردن زمانهای بلااستفاده دانشجویان و حذف محتواهای غیر ضروری، کیفیت آموزش را افزایش بدهیم. ما باید به دنیای فناوریهای نوین در آموزش عالی سلام کنیم، همچنین باید با حوزه فناوریهای نوین آموزشی در آموزش عالی پیوند عمیقی پیدا کنیم. امروزه دیگر نیازی نیست که دانشجو برای درس خواندن، کیلومترها به شهر دیگری برود، چون میتواند از بستر فناوری برای تحصیل استفاده کند. فناوریهای مکمل، آموزشهای شخصیسازی شده و خودخوان هم بخش دیگری از این طرح هستند.»
دانشجویان درباره کاهش دورههای آموزشی چه میگویند؟
یک قانون برای همه رشتهها قابل اجرا نیست
همه دانشجویان، گروه هدف طرح کاهش سنوات تحصیلی در آموزش عالی هستند، اما از آنجا که در دوره تحصیلات تکمیلی آموزشها تخصصیتر میشود، این سؤال به وجود میآید که چطور میتوان از دورههای تخصصی کم کرد و در عین حال کیفیت آموزش را بالا نگه داشت. به دلیل اینکه دانشجویان مهمترین مخاطبان طرح کاهش سنوات تحصیلی هستند پس باید حرفهای آنها هم در این زمینه شنیده شود.
دانشگاه تربیت مدرس در روزهای اوج آلودگیها مثل همیشه شلوغ نیست، همه کلاسها
غیرحضوری شده و اما بعضی از دانشجویان درکتابخانه مرکزی دانشگاه مشغول مطالعه هستند. کتابخانه دختران، دانشگاه تربیت مدرس در سکوت و آرامش میزبان دانشجویان است. هدی یاسری دانشجوی رشته نقشهبرداری در مقطع ارشد تحصیل میکند. او معتقد است کوتاه شدن دوره تحصیلی برای رشته او نه تنها بیفایده است بلکه میتواند آسیب زننده هم باشد. این دانشجو میگوید: «محتوای درسهای من واقعاً زیاد است و فکر میکنم همین دوسال هم برای گذراندن واحدهای تحصیلی کم باشد. تا زمانی که دانشجو درسهایش را به طورکامل به خصوص در رشتههای خاصی مانند نقشهبرداری تمام نکرده باشد، وارد شدن به بازار کار برایش خیلی سخت میشود.»
به گفته این دانشجو، بهتر است کارشناسی ارشد همان دوسال بماند و تغییری نکند: «واقعا نمیتوان کارشناسی ارشد را با این حجم از متون درسی یک ساله تمام کرد.»
یلدا چزگی دانشجوی ارشد بیوفیزیک هم معتقد است کاهش سنوات کاملاً به رشته تحصیلی بستگی دارد و این موضوع را نمیتوان برای همه رشتهها اجرا کرد. او میگوید: «خیلی مهم است که دانشجو در چه رشتهای تحصیل میکند، مثلاً من بیوفیزیک میخوانم و واحدهای آزمایشگاهی و کارگاهی دارم، بنابراین برای تحقیقات دانشجویی باید وقت زیادی داشته باشم تا نتیجه کار تحقیقاتی و آزمایشگاهی خود را ببینیم. البته گرایشهای دیگر زیست شناسی هم داریم که میتوانند درسهایشان را زودتر تمام کنند. شاید برای آنها مفید باشد اما برای رشته من نه. به نظرم یک قانون برای همه رشتههای دانشگاهی قابل اجرا نیست.»
این دانشجو که سال دوم مقطع ارشد در رشته بیوفیزیک است، میگوید: «تمام کردن ارشد در چهار ترم ممکن نیست. چون ما اینجا اساتیدی داریم که دوره تحصیلی را تا پنج ترم هم میکشانند. به نظر من کوتاه شدن یا طولانی شدن دوره تحصیلی به استاد هم خیلی بستگی دارد، یعنی ممکن است یک استاد با پایان نامه موافقت نکند و دوره دانشجو را طولانی کند، یا استاد دیگری ممکن است سختگیری چندانی نداشته باشد و دانشجو زودتر فارغ التحصیل شود. به هر حال کسی که وارد این رشته میشود خوب میداند که بیوفیزیک یک رشته زمانبر است و پروژههای تحقیقاتی زیادی دارد.»
او درباره ورود به بازار کار با کوتاه شدن سنوات تحصیلی توضیح میدهد: «حتی اگر بعد از ارشد هم بخواهیم وارد بازار کار شویم باید بگوییم در پایان نامه خود با چه دستگاهها و ابزارهایی کار کردهایم که همین نشان دهنده توانمندی دانشجوست. ولی اگر بخواهیم یک ساله درسمان را تمام کنیم ممکن است فرصت کار با دستگاههای تخصصی مرتبط با رشته خود را نداشته باشیم. به نظرم نباید در این مورد خودمان را با کشورهای دیگر مقایسه کنیم به این دلیل که شرایط در هر کشور به تناسب هر رشته و حتی بازار کار متفاوت است. مثلاً یکی از دوستان من در آلمان درس میخواند، او میگوید مقطع ارشد در آلمان سه سال زمان میبرد و دکتری هم به سه سال زمان نیاز دارد. یعنی این دو مقطع نیازمند دورههای برابر باهم هستند ولی رشته و مقطع دکتری باید ادامه دهنده رشته در مقطع ارشد باشد.»
واحدهای تئوری در بستر صنعت ارائه شوند
در مجاورت کتابخانه دختران، کتابخانه پسران قرار دارد، یکی از دانشجویان که در مقطع ارشد عمران تحصیل میکند مدافع طرح کاهش سنوات تحصیلی است. امیرحسین طاهری دانشجوی رشته عمران مقطع کارشناسی ارشد است، او میگوید: «من موافق طرح کاهش سنوات هستم، چون سالهای تحصیلی زیادی را صرف دروس تئوری میکنیم. با وجود چهار سال کارشناسی، دو سال ارشد و چهار سال دکتری که مجموعاً ده سال میشود، ما نمیتوانیم منتظر یک آینده شغلی مناسب باشیم، البته این برای دانشجویی است که قصد ادامه تحصیل داشته باشد. به هر حال در هر مقطع تحصیلی بحث اشتغال و وارد شدن به بازار کار مطرح میشود و اگر تحصیل را ادامه بدهیم، همین موقعیتهای شغلی هم که داریم تا چند سالی به تعویق میافتد.»
به گفته این دانشجو، در کنار کاهش سال تحصیلی باید ارتباط واحدهای آموزشی دانشگاهها با صنایع بیشتر باشد تا دانشجویان در محیط کار و صنعت روی پروژههای واقعیتری کار کنند. طاهری درباره توسعه دروس تئوری در بستر صنعت میگوید: «به نظر من بهتر است که دروس تئوری وارد بستر صنعت شده و در آنجا به دانشجویان آموزش داده شود تا این دروس کارآمدتر باشد. دانش تئوریک ما در بحثهای صنعتی میتواند کاربرد مستقیمی داشته باشد. از طرفی اساتید میتوانند شیوههای آموزشی خود در زمینه دروس تئوری را بهینهتر کنند، چون مطالب تئوری زیاد است و اگر بخواهیم مفصل و با شیوه تئوری پیش برویم زمان خیلی زیادی از دانشجو و استاد میگیرد.»
کاهش سنوات هزینههای دانشگاه را کم نمیکند
یکی دیگر از دانشجویان که در مقطع دکتری و در رشته معماری منظر دانشگاه تربیت مدرس درس میخواند، مخالف این طرح است و میگوید: «عواقب کاهش دورههای تحصیلی در آینده خودش را نشان میدهد. خیلی مهم است که طرح کاهش سنوات تحصیل چگونه اجرایی شود، شاید این طرح برای مقطع کارشناسی اجرایی باشد که آن هم به نوع دروس عمومی بستگی دارد. ممکن است سیاست طرح این باشد که دروس عمومی که تأثیرگذاری کمتری دارند حذف شوند، اما برای مقطع ارشد و دکتری، به یک مسأله پیچیده تبدیل خواهد شد. در مقاطع تحصیلات تکمیلی به واسطه امتیازاتی که به دانشگاهها از حیث رتبه بندیها و رنکینگها داده میشود، اساتید سعی میکنند دانشجویان را به سمت تهیه مقالات و پژوهشهای بینالمللی ببرند. خیلی از دانشگاهها یک شرط برای دفاع رساله دانشجویان میگذارند و آن هم این است که دانشجو باید یک مقاله ISI داشته باشد. با این رویه دوره هشت تا ده ترم دکتری جوابگو نیست، چه برسد به اینکه دانشجو بخواهد مقالهای بنویسد که در مجلههای بینالمللی استاندارد چاپ بشود.»
او با انتقاد از اینکه دانشگاهها ظرفیت پذیرش را بالا بردهاند، میگوید: «در این مدت دانشگاهها ظرفیت پذیرشها را بالا بردهاند، وقتی ظرفیتها بالا میرود، افرادی که حداقلهای لازم و تواناییهای علمی کافی ندارند به مقطع ارشد و دکتری میآیند. وقتی ظرفیت زیاد میشود توان اساتید برای هدایت کارها پایین میآید، چون به همان اندازه که تعداد دانشجویان زیاد میشود، افراد هیأت علمی را افزایش نمیدهند. یعنی اگر قبلاً چهار دانشجوی دکتری با چهار هیأت علمی همکاری میکردند، در حال حاضر هشت دانشجو با همان چهار هیأت علمی کار میکنند. این رویه پروسه پژوهش دکتری را طولانیتر و سختتر میکند.»
او با اشاره به اینکه دانشجو با این طرح مجبور است پول سنوات اضافه را به دانشگاه بدهد، میگوید: «از طرف دیگر اگر قرار باشد مقالهها و خروجیها با کیفیتتر باشد کار دانشجو نیز به مراتب سختتر میشود، اما کم کردن زمان دانشجو جوابگو نیست. اگر این کار برای کاهش هزینههای دانشجوی دولتی است باز هم جوابگو نیست و باید برای هزینهها فکر دیگری کرد. اتفاقی که با این طرح میافتد این است که دانشجو به جای هشت ترم، باید شش ترم سنوات تحصیلی داشته باشد و اگر طول تحصیل او بیشتر از شش ترم شد، تبدیل به دانشجوی شهریهپرداز سنواتی میشود و مجبور است مبلغی را به دانشگاه پرداخت کند. از طرفی اساتید هم اجازه نمیدهند که دانشجویان کار ضعیف ارائه بدهند، چون قرار است نام یک دانشگاه شناخته شده در مدرک تحصیلی درج شود، به همین دلیل اجازه دفاع به دانشجویان داده نمیشود. در نهایت سنوات دانشجو تمام میشود و او مجبور است جریمه پژوهشی و سنواتی خود را پرداخت کند، اگر مسئولان به این ابعاد هم توجه کرده باشند، قابل قبول است در غیراینصورت همه چیز به ضرر دانشجو و دانشگاه است.»
او درباره حذف آزمون جامع نیز میگوید: «وضعیت آزمون جامع دکتری در گروههای مختلف با هم فرق میکند. نمیتوان در مورد آن کلی گفت خوب است یا بد، چون برخی از دانشکدهها آزمون جامع را به شکل اصولی برگزار نمیکنند. ولی یک سری دانشکدهها هم با اصول و قواعد دقیقی این آزمون را برگزار میکنند، بنابراین درمورد آزمون جامع هم نمیتوان یک نسخه کلی داد. البته قبلاً بحث حذف آزمون جامع مطرح شده بود، اما دانشگاه تربیت مدرس و دانشکده ما با آن مخالفت کرد.»
این دانشجوی دکتری درباره اهداف طرح کاهش سنوات تحصیلی میگوید: «من فکر میکنم شاید این داستانها برای کم کردن هزینه دانشگاههای دولتی است، درحالی که نیروی انسانی در دانشگاهها بسیار زیاد است و اگر این نیروها سبکسازی شوند، هزینههای دانشگاهها هم کمتر از قبل خواهد شد.»
موافقت دو عضو کمیسیون آموزش مجلس با کاهش سنوات تحصیلی
بعضی از واحدهای غیرضروری باید حذف شوند
طرح کاهش سنوات تحصیلی آموزش عالی هنوز به مجلس نرسیده است اما طبق آنچه که از صحبتهای نمایندگان مجلس برآورد میشود، بیشتر آنها نظر مخالفی نسبت به این طرح ندارند و رویکردشان مثبت است. از دیدگاه نمایندگان مجلس به ویژه دو نفر از اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات، کاهش سنوات تحصیلی در صورتی که به بدنه آموزش آسیبی وارد نکند، طرح خوبی است، چون دانشجویان زمان زیادی از وقت خود را در دانشگاهها برای گذراندن واحدهای تئوری غیرضروری سپری میکنند.
محمدانور بجار زهی، نماینده مردم چابهار و نیکشهر در مجلس درباره این طرح به «ایران» میگوید: «من به عنوان عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی کاملاً موافق طرح کاهش سنوات تحصیلی آموزش عالی هستم، چون به نظر من برخی از واحدهای تحصیلی ضرورتی ندارد. من تا دکتری تحصیل کردهام و تمام این مراحل را گذراندهام، ولی موافقم دورههای تحصیلی و واحدهای آموزشی کمتر شوند.»
او با تأکید بر اینکه محتوای آموزشی تئوریک فقط عمر دانشجویان را هدر میدهد، میگوید: «به نظرم نیازی به این حجم از محتوا، مطالب تئوری و خواندن کتابهای درسی نیست، چون فقط عمر و جوانی دانشجویان با خواندن این حجم از مطالب تئوری حیف میشود. مقطع کارشناسی ارشد میتواند به یک سال و دکتری هم میتواند به سه سال یا حتی دو و نیم سال تقلیل یابد.»
بسیاری از دانشجویان و اساتید دانشگاهی معتقدند متون آموزشی در مقطع کارشناسی ارشد یک ساله به اتمام نمیرسد و به زمان بیشتری نیاز دارند. این عضو کمیسیون آموزش در پاسخ به این سؤال که چطور میتوان مقطع ارشد را یک ساله تمام کرد، میگوید: «امکان اتمام کارشناسی ارشد در یک سال وجود دارد، البته اگر واحدهای اضافی حذف شوند، مقطع ارشد هم یک ساله تمام میشود. به عنوان مثال طول زمان تحصیل در رشته پزشکی عمومی در کشور ما 7 تا 8 سال است، اما در کشوری مثل چین 5 سال است، پسر من آنجا درس خوانده و امسال بعد از پنج سال درسش را تمام میکند.»
بجارزهی درباره جزئیات و سایر اهداف این طرح میگوید: «این طرح برای کاهش هزینهها، حذف اطلاعات غیر کاربردی و جلوگیری از هدررفت وقت و زمان دانشجویان در دانشگاه در نظر گرفته شده. در مقطع لیسانس و ارشد خیلی از واحدها اضافی هستند، البته شاید در مقطع دکتری برخی واحدها تخصصیتر باشند، اما حذف واحدهای غیرضروری منجر به کاهش کیفیت علمی دانشجویان نمیشود. همان طور که خیلی از واحدهایی که من در دانشگاه پاس کردم، هرگز به کارم نیامد.»
او درباره واکنش اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به طرح جدید وزارت علوم و کاهش سنوات تحصیلی میگوید: «من با اعضای کمیسیون درباره این طرح صحبت کردهام، از حرفهایی که زده شد، میتوانم حدس بزنم که اعضای کمیسیون با این طرح موافق هستند.»
برخی از واحدهای درسی، غیرضروری هستند
این موضوع که حذف دروس نباید آسیبی به بدنه آموزش عالی کشور بزند، نظری مشترک بین اساتید و نمایندگانی است که با طرح کاهش سنوات تحصیلی موافق هستند. عبدالوحید فیاضی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس و نماینده مردم نور و محمودآباد معتقد است حذف دروس زائد لطمهای به کیفیت آموزشی دانشجویان نمیزند. او در این باره میگوید: «طرح کاهش سنوات تحصیلی، طرح مفیدی است، اما اینکه میزان کاهش دروس چقدر باشد جای بحث دارد. به اعتقاد من، برخی از واحدهای درسی در دورهها و مقاطع مختلف تحصیلی اضافی و غیر ضروری به نظر میرسد و اگر نباشد به جایی لطمهای نمیخورد و فقط وقت دانشجویان را میگیرد. البته کاهش دروس به این معنا نیست که بخواهیم وضعیت را به هم بریزیم، بلکه میخواهیم دروسی که در جریان کسب و کار و زندگی فرد فایدهای ندارند را کم کنیم. البته ممکن است یک سری دروس برای بعضی رشتهها الزامی باشد، ولی همان دروس برای یک رشته دیگر مفید نباشند. کاهش سنوات تحصیلی با این شرایط چیز بدی نیست. حتی میتوان از دوره متوسطه دوم در مدرسه هم یک سال کم کرد. این یک سال هم در زندگی فردی آن شخص تأثیرگذار است هم از نظر اقتصادی به سیستم کمک میکند.»
عضو کمیسیون آموزش مجلس تأکید میکند حذف بعضی از دروس و واحدها نباید آسیب زننده باشد، او میگوید: «اگر در دوره کارشناسی برای رشتههایی مانند ادبیات، تربیت بدنی یا زمینشناسی و رشتههایی از این قبیل، واحدهایی را حذف کنیم، مجموعاً عدد قابل توجهی خواهد بود و اثرگذاری زیادی خواهد داشت. البته کاهش دوره کارشناسی ارشد تا یک سال کمی کپسولی میشود ولی هنوز این طرح به مجلس ارجاع داده نشده است که بخواهیم درباره آن اظهار نظر کنیم. به نظر من وزارت علوم و شورای عالی عتف ( علوم، تحقیقات و فناوری) باید این موضوع را به طور دقیق بررسی کنند تا طرح کاهش سنوات تحصیلی آسیب زیادی به جریان یادگیری، آموزش و مهارت آموزی دانشجویان نزند. از طرفی نگه داشتن دورههای تحصیلی به این میزان هم درست نبوده و نیازمند بازنگری و اصلاح است.»
فیاضی در پاسخ به این سؤال که هدف اصلی این طرح چیست، می گوید: «در حال حاضر ما اصطلاحی به نام کوچک کردن دولت یا چابکسازی دولت داریم؛ این طرح هم میتواند از مصادیق کوچکسازی و چابکسازی در حوزه آموزش و دانشگاهها باشد.»
استاد دانشگاه امیر کبیر: نباید علم را فدای اقتصاد کرد
مسعود شفیعی استاد تمام دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی امیرکبیر و رئیس انجمن علوم مهندسی برق ایران مخالف این طرح است. او میگوید: «من با این طرح موافق نیستم. در جلسهای با معاون آموزشی وزیر علوم و 10 نفر از اساتید بنام رشته مهندسی برق طرح کاهش سنوات تحصیلی را از زوایای مختلف بررسی کردیم و گفتیم این کار به صلاح نیست. ما در آن جلسه و حتی قبل از آن بارها با مسئولان مربوطه صحبت کردیم که اصلاً دلیل این کار چیست؟ اگر به این دلیل که تجربه کشورهای دیگر هم همین است، کشورهای مختلف نظامهای آموزشی گوناگونی دارند؛ مثلاً در دانشگاههای آمریکای شمالی که بیشترین دانشگاهها و نظام آموزشی قبل از انقلاب هم از آنها الگوبرداری شده است مانند استنفورد، برکلی و... دورههای کارشناسی را چهارساله، ارشد را دوساله و دکترا را چهارساله برگزار میکنند.»
او با تأکید بر اینکه نباید علم را فدای اقتصاد کرد توضیح میدهد: «این موضوع هم مطرح شد که برخی دانشجویان بیش از سنوات مجاز خود در خوابگاهها میمانند و اسکان آنها خیلی طولانی میشود. این یک مسأله کاملاً فرعی است و باید راههای دیگری برای آن پیدا کرد. ما که نمیتوانیم به این دلیل علم را فدای اقتصاد کنیم. من و اساتید دیگر حاضر در این جلسه برای اجرای این طرح قانع نشدهایم، به نظرم این کار نظم نظام آموزش عالی را به هم میزند.»
استاد تمام رشته مهندسی برق دانشگاه امیرکبیر با اشاره به آسیب این طرح در آینده میگوید: «این طرح حتی برای آینده دانشجویان هم مناسب نیست. فرض کنید یک دانشجو در ایران مقطع ارشد را یکساله خوانده و بعد میخواهد برای ادامه تحصیل به اروپا، استرالیا یا هر کشور دیگری برود؛ نگاه سایر کشورها به مدرک یکساله او چیست؟ ما در جلسهای که با معاون آموزشی وزیر علوم داشتیم، پرسیدیم که اگر ابعاد کارشناسی شده در این طرح لحاظ شده پس باید بگویید بر چه اساسی آن را مطرح کردهاید، ما از آقای پزشکیان و معاون او که هر دو استاد تمام هستند میخواهیم این طرح را جدیتر بررسی کنند. من شنیدهام که میگویند مخالفان طرح کاهش سنوات آموزشی، از دانشگاه آزاد هستند، اصلاً اینطور نیست. تمام اساتیدی که در جلسه معاون آموزشی وزیر علوم حضورداشتند همگی از دانشگاههای شریف، تهران، علم و صنعت، امیرکبیر، صنعتی اصفهان و سایر دانشگاههای برتر کشور بودند. من خواهشم از آقای پزشکیان و عارف این است که این برنامه را بررسی کنند.»
رئیس انجمن علوم مهندسی برق ایران میگوید: «ممکن است مسئولان مربوطه بتوانند این طرح را برای علوم انسانی اجرا کنند، بنابراین وزارت علوم باید تأکید کند که این طرح برای علوم انسانی است نه فنی و مهندسی. نکته دوم این است که آیا میشود در دانشگاهی مانند تهران، رشته حقوق را با یک نوع نظام آموزشی و سپس رشتههای فنی و مهندسی را با شیوههای دیگری از نظام آموزشی ارائه داد؟ یا چطور ممکن است دانشجوی حقوق یکساله ارشد بگیرد ولی دانشجوی فنی و مهندسی دوساله مدرک ارشد بگیرد؟»
شفیعی با تأکید بر اینکه نظام آموزش عالی توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب کرده مقطع لیسانس چهار ساله، فوق لیسانس دوساله و دکترا چهارساله باشد، میگوید: «یک سری حرفهایی که برخی از دوستان میزنند این است که دانشجوی دکترا یک روز به دانشگاه میآید و روزهای دیگر سراغ کارهای خودش میرود، نباید به دلیل این موارد کل دوره تحصیلی را تغییر داد بلکه باید مقابل همان یک مورد خاص ایستاد. وقتی میگوییم دانشجوی دکترا باید چهارساله فارغ التحصیل شود، اما او درس خود را تا شش سال طول میدهد باید فقط جلوی آن شخص را گرفت نه اینکه کل دوره را کوتاه کرد.»
به گفته استاد دانشگاه امیرکبیر برخی اعضای هیأت علمی معتقدند با اجرای طرح کاهش سنوات تحصیلی با مشکل مواجه خواهیم شد. او دراین باره میگوید: «دانشجویان ما از دانشگاههای خوبی از جمله دانشگاه شریف، امیرکبیر، تهران و… فارغ التحصیل میشوند و اگر روند کار آنها به هم بخورد نظام آموزش عالی هم دچار مشکل میشود. بنابراین افراد تصمیم گیرنده باید بیشتر طرح را بررسی کنند و بگویند دقیقاً هدفشان چیست؟ اگر هدفشان صرفهجویی برای پول غذا و خوابگاه دانشجویان است این راهش نیست. هر موقع در این زمینه کمک خواستند میتوان به آنها کمک کرد.»
آسمان بقیه کشورها چه رنگی است؟
هر کشور ساختار آموزشی متفاوتی دارد که میتواند مسیر تحصیلی و برنامهریزی آینده دانشجویان را تحتتأثیر قرار بدهد، از کارشناسیهای سهساله اروپا تا دورههای بلندتر در کشورهای آسیایی و آمریکا.
دوره کارشناسی
ترکیه: مدت زمان تحصیل در مقطع کارشناسی در ترکیه ۳ تا ۴ سال طول میکشد.
مالزی: طول مدت تحصیل دوره کارشناسی در کشور مالزی مثل ایران ۳ تا ۴ سال است؛ با این تفاوت که یک سال آن مربوط به گذراندن دوره پیش دانشگاهی است.
هند: مدرک کارشناسی در رشتههای مهندسی، پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی بین ۴ تا ۵ و نیم سال به دست میآید.
چین: طول دوره تحصیل در مقطع کارشناسی در چین ۴ سال است.
ژاپن: مقطع کارشناسی در ژاپن معمولاً چهار سال طول میکشد و شامل ۱۲۴ واحد درسی است.
ایتالیا: مقطع کارشناسی در ایتالیا یک دوره سهساله است که دانشجویان طی آن ۱۸۰ واحد را میگذرانند. دانشجویان در هر سال تحصیلی باید ۶۰ واحد پاس کنند تا بعد از ۳ سال در مقطع کارشناسی فارغ التحصیل شوند.
آمریکا: سیستم آموزشی انعطافپذیرتری دارد و به دانشآموزان امکان تغییر رشته در دوره کارشناسی را میدهد. دوره کارشناسی اغلب ۴ساله و شامل دروس عمومی و تخصصی است.
کانادا: طول دوره کارشناسی ۳ تا ۴ سال است.
اتریش: کارشناسی در این کشور معمولاً ۳ تا ۴ سال طول میکشد (۱۸۰ تا ۲۴۰ واحد).
سوئد: طول دوره تحصیل کارشناسی در سوئد ۳ سال است.
فنلاند: دورههای کارشناسی در فنلاند معمولاً ۳.۵ تا ۴ساله هستند.
انگلستان: در این کشور، دانشآموزان در دوره دبیرستان بر اساس رشته انتخابی خود (علوم، هنر و غیره) به دروس خاصی میپردازند و دوره کارشناسی معمولاً ۳ساله است.
آلمان: کارشناسی در آلمان یک دوره چهارساله است.
هلند: دورههای کارشناسی در هلند به طور معمول سه سال است، اما برنامه کارشناسی ارائه شده توسط دانشگاههای علمی کاربردی به ۴ سال تحصیل نیاز دارد.
اسپانیا: تحصیل در مقطع کارشناسی در اسپانیا گزینهای ایدهآل برای دانشجویان بینالمللی است. این دوره معمولاً ۳ تا ۴ سال طول میکشد.
دوره دکتری
ترکیه: دکترا در ترکیه ۴ سال به طول میانجامد.
مالزی: مدت تحصیل دوره دکترا در مالزی بین ۳ تا ۵ سال است.
هند: مدت زمان دکترا در هند حدود سه سال است، هرچند امکان ادامه تحصیل برای مدت طولانیتر وجود دارد، اما برخی دانشگاهها حداکثر دوره ثبتنام را برای دانشجویان دکترا حدود پنج سال تعیین میکنند.
چین: دوره تحصیل دکترا در چین ۳ تا ۴ سال است و سال تحصیلی از ماه مارس شروع شده و تا ژانویه ادامه دارد.
ژاپن: دانشجویان دکترا در کشور ژاپن باید بین سه تا پنج سال درس بخوانند.
ایتالیا: طول دوره دکترا در ایتالیا ۳ تا ۴ سال است.
آمریکا: دوره دکترای دانشگاههای آمریکا ۶ سال است.
کانادا: در کشور کانادا گرفتن مدرک دکترا بین ۴ تا ۶ سال طول میکشد.
اتریش: مقطع تحصیلی دکترا در این کشور حدود ۳ سال است.
سوئد: مقطع دکترا در کشور سوئد شامل ۲۴۰ واحد درسی است که حدود ۴ سال طول میکشد.
فنلاند: مقطع دکترا در کشور فنلاند حدود ۴ سال است.
انگلستان: مدتزمان تحصیل دکترا در انگلستان برای دوره تحصیلی تماموقت ۳ تا ۴ سال و برای دورههای پارهوقت ۶ سال است.
آلمان: در آلمان، دوره دکترا ۳ تا ۵ سال طول میکشد.
هلند: در هلند دوره دکترا ۴ سال است.
اسپانیا: در اسپانیا گذراندن دوره دکترا ۳ تا ۴ سال زمان نیاز دارد.
