تغییر ژنتیکی، رمز بقا در بیابانهای کنیا
برسام جنتی
گروه علم و فناوری
سالهاست که قبیله «تورکانا» با زندگی در یکی از کمآبترین و خشکترین زیستبومهای جهان مورد توجه دانشمندان قرار گرفتهاند. مردم این قبیله در دشتهای نیمهخشک و خشک شمال کنیا زندگی میکنند؛ جایی که سایه کمیاب است و آب کمیابتر. دوام آوردن اعضای قبیله در این محیط خشک و بیآب، ذهن یک تیم بینالمللی از دانشمندان را به سمت سازگاری ژنتیکی افراد این قبیله با آبوهوای خشک سوق داد.
تیم بینالمللی محققان با همکاری جامعه محلی «تورکانا» در کنیا، موفق به شناسایی سازگاریهای ژنتیکی منحصربهفردی شدند که به این مردم کمک کرده است در یکی از خشکترین و سختترین زیستبومهای جهان دوام آورند. این یافتهها نشان میدهد که انتخاب طبیعی چگونه برخی جمعیتهای بومی را برای بقا در اقلیمهای خشک و سوزان تجهیز کرده است. پژوهشگران دانشگاه ایالتی آریزونا (ASU) از سال ۲۰۱۷ در کنار جوامع تورکانا فعالیت میکنند تا دریابند، چگونه افراد این قبیله با ارتباط فرهنگ و ژنتیک، با محیطزیست خود سازگار شدهاند.
«سارا متیو»، یکی از این پژوهشگران میگوید: «نمونههای بزاق اعضای این جامعه، سرنخهای حیاتی را آشکار کرده است. متخصصان ژنتیک ASU با توالییابی کامل ژنوم، توانستند بخشهایی از DNA تورکاناها را تحلیل کنند که نشانههای آشکار انتخاب طبیعی را در خود داشت.»
در این تجزیه و تحلیلها، یکی از ژنها بیش از همه توجه دانشمندان را به خود جلب کرد؛ ژن STC1 که در کلیهها فعالیت میکند و با هورمون کنترلکننده حجم ادرار، به بدن کمک میکند تا آب بیشتری نگه دارد. این بدان معناست که STC1 توانایی مردم قبیله «تورکانا» را برای تغلیظ ادرار و ذخیره آب افزایش داده است؛ قابلیتی که میتواند به سازگاری با محیطزیست ایننژاد در اقلیم بسیار خشک کمک کند.
علاوه بر این، با وجودی که رژیم غذایی تورکاناها سرشار از گوشت قرمز است ولی در میان آنها بیماری نقرس به ندرت دیده میشود. بنابراین دانشمندان نتیجه گرفتند که STC1 میتواند نقشی محافظتی در برابر مشکلات ناشی از مصرف گوشت قرمز ایفا کند. در رژیم سرشار از گوشت قرمز، «پورین» بسیاری دیده میشود؛ مادهای که میتواند به تولید اسید اوریک و درنهایت بروز نقرس منجر شود. با این حال، چنین مشکلاتی در میان تورکاناها بسیار نادر است.
دانشمندان معتقدند، زمان تقریبی بروز این سازگاریهای ژنتیکی با تغییرات اقلیمی شمال آفریقا همزمان است. یعنی حدود پنج هزار سال پیش، زمانی که این منطقه خشکتر میشد، انتخاب طبیعی به نفع ژنهایی عمل کرد که به انسانها کمک میکردند هم در کمآبی و هم در رژیمهای پرپروتئین حیوانی دوام آورند. این یافتهها پنجرهای تازه به سازگاریهای انسانی و تغییر ژنتیک در شرایط سخت میگشاید؛ موضوعی که نقشی کلیدی در داستان بقا و تکامل بشر ایفا میکند.
