نگاهی به کارنامه یکساله معاونت اجرایی رئیسجمهوری
جایی برای پایش و پیگیری
مهراوه خوارزمی
گروه سیاسی
معاون اجرایی رئیس جمهوری در دولتهای مختلف معانی و جایگاه متفاوتی دارد. این تفاوت به چند دلیل بستگی دارد: نوع نگاه رئیس جمهوری به معاونت اجرایی، نوع نگاه رئیس جمهوری به ساختار دولت، تناسب توان اجرایی دولت با مأموریتهایی که رئیس جمهوری تعریف کرده است، و در نهایت موازنه دیگر نهادها و وزارتخانه با یکدیگر درون دولت. به دیگر سخن، درست است که جایگاه معاونت اجرایی رئیس جمهوری، اساساً تعریف شده است تا هدایت کننده، پیش برنده و درنهایت مجری طرحهای خاصی باشد که رئیس جمهوری به دنبال آن است اما برحسب اینکه در هر دولتی، رئیس جمهوری چنین مأموریتهایی را تعریف کرده باشد یا نکرده باشد، یا اینکه موازنه دیگر اعضا و وزرا به گونهای باشد که نیازی به تقویت جایگاه معاونت اجرایی رئیس جمهوری نباشد، در همه این حالتها، جایگاه و نقش معاونت اجرایی رئیس جمهوری در دولتها نیز متفاوت است. با توجه به این ویژگیهاست که میتوان از «جایگاه متفاوت معاون اجرایی رئیس جمهوری در دولت چهاردهم» سخن گفت. به این معنی که در دولت مسعود پزشکیان معاونت اجرایی مأموریتها، حضورها و تأثیرهای بیشتری نسبت به بسیاری از معاونتهای اجرایی در دولتهای گذشته دارد. بخشی از این مدخلیت بیشتر معاونت اجرایی، ناشی از طرحهایی است که خود رئیس جمهوری پزشکیان مبدع و پیشبرنده آن است. بخشی هم ناشی از ویژگیهای شخصی معاون اجرایی رئیس جمهور در دولت چهاردهم، یعنی شخص جعفر قائم پناه است.
طرحهای رئیس جمهوری و مأموریتهای معاون اجرایی
در دولت چهاردهم، تعداد جلسات، سفرها و پیگیریهای معاون اجرایی رئیس جمهور به طور آشکاری بیش از گذشته شده است. دلیل این اتفاق، مأموریتها و راهبردهایی است که شخص رئیس جمهوری تعیین کرده است. این مأموریتها یا راهبردها متنوع و متکثر است. اول از همه، مصوبات سفرهای استانی است. پیش از هر سفر جلساتی با حضور مقامات استانها و دولت در نهاد ریاست جمهوری تشکیل میشود تا طرحهای مورد نیاز استان بررسی و در همان استان تصمیمات لازم درباره آنها اتخاذ شود. مسئولیت پیگیری این امور با معاون اجرایی مسعود پزشکیان است. اما قصه مصوبات سفرهای استانی به همین جا ختم نمیشود. پس از انجام هر سفر، مرحله دیگری از آنچه مربوط به مصوبات است، آغاز میشود و این مرحله «پیگیری اجرای مصوبات سفرهای استانی» نام دارد. در یک سال گذشته، جلسات متعددی با عنوان «پیگیری سفرهای استانی رئیس جمهوری» در نهاد ریاست جمهوری و در ساختمان کوثر که محل دفتر معاون اجرایی رئیس جمهور است، برگزار شده است. به عنوان مثال 30 تیرماه امسال، در نهاد ریاست جمهوری و با حضور محمدجعفر قائم پناه و مسئولان استان، نشست «بررسی روند اجرای مصوبات سفر رئیسجمهوری به سیستان و بلوچستان» برگزار شد. اما فقط به برگزاری جلسه اکتفا نشد. حدود یک ماه بعد، یعنی در 6 شهریورماه، معاون اجرایی رئیس جمهوری پس از پایان جلسه هیأت دولت، راهی سیستان و بلوچستان شد. قائم پناه در این سفر از پروژههای عمرانی استانی و ملی بازدید کرد و 919 واحد مسکن در طرح نهضت ملی مسکن نیز در این سفر افتتاح شد.
غیر از سفرهای استانی که قائم پناه به عنوان معاون اجرایی رئیس جمهور پیگیری میکند، طرحهای دیگری هم هست که به نظر میرسد مأموریت پیگیری آنها به طور ویژه برعهده قائم پناه است. از جمله این طرحها، میتوان به طرحهای «محله محوری»، «طرحهای محیط زیستی که مقابله با انواع آلودگیهای زیستی را دنبال میکند» و درنهایت «رفع ناترازی برق با تولید برق از طریق انرژی خورشیدی» اشاره کرد که قائم پناه به صورت جدی در آنها حضور دارد و تلاش خود را صرف پیادهسازی و اجرای ایدههای رئیس جمهوری در این باره میکند.
مسأله محیطزیست
سال گذشته دولت اولین گامها را برای صیانت از محیطزیست از طریق توقف مازوتسوزی در نیروگاهها برداشت. مطابق گزارشهای رسمیو غیررسمی، ایده اصلی این رویکرد از سوی رئیسجمهوری بوده است و هنگامیکه در جلسات، برخی بر ادامه مازوتسوزی تأکید داشتند، این محمدجعفر قائمپناه به عنوان معاون اجرایی و نماینده رئیسجمهور بود که جلوی مازوتسوزی را گرفت. البته در نهایت به دلیل خالی بودن مخازن برای تأمین سوخت جایگزین نیروگاهها، دولت ناچار شد برای تأمین برق نیروگاهها، اجازه دهد به طور محدود از مازوت به عنوان سوخت استفاده کنند. اما بابت همین مسأله هم معاون اجرایی رئیسجمهور از مردم عذرخواهی کرد. قائمپناه 16 آبانماه سال گذشته در توضیحاتی به مردم گفت:«امروز پس از بررسیها و بعد از دستور آقای پزشکیان به دلیل آلودگی خاص در مناطق اراک، کرج و اصفهان ناشی از مازوتسوزی (حدود ۱۶ میلیون تن مازوتسوزی) که باعث آلودگی هوا و بیماری میشود، مازوتسوزی متوقف خواهد شد.» وی ادامه داد:« با وجود کمبود برق، انرژی و گاز، برای اینکه به بخشهایی از جامعه آسیب وارد نشود، ناچاریم سوخت مازوت را در این نیروگاهها متوقف کنیم. در دولت مقرر شده وزارت نیرو ساعتهایی را در طول سال تنظیم و مدتی که نیاز است، خاموشی اعلام کند. از همه مردم به خاطر این مسأله عذرخواهی میکنم، واقعاً چارهای نداریم. ما راضی نیستیم این سم در شهرهایی مثل اصفهان، کرج، اراک و شهرهای دیگر تولید شود و ترجیح دادیم خاموشی مختصری به طور منظم و با اطلاع قبلی در طول شبانهروز اتفاق بیفتد. امیدواریم با برنامهریزیهای دولت وفاق ملی، سال دیگر تولید برق و گاز اصلاح شود.» در بیان اهمیت ویژهای که دولت به مسأله محیطزیست میدهد، همین بس که نشستهای «کارگروه ملی مدیریت پسماند» یا «کارگروه ملی آلودگی هوا» با حضور و ریاست معاون اجرایی رئیسجمهور برگزار میشود؛ همچنان که در تلاش برای ارتقای وضعیت شاخصهای محیطزیستی در شهرهای کشور، معاون اجرایی رئیسجمهور ارتقای وضعیت سامانههای حملونقل عمومیاز جمله تجهیز این سامانهها به اتوبوسهای نو و دارای کمترین میزان آلودگی را در دستور کار قرار داده است.
مسأله گزینش
یکی از مأموریتهای ویژهای که محمدجعفر قائمپناه در مقام معاون اجرایی رئیسجمهور توانست به سرانجام برساند، مسأله گزینشها بود که در اولین روزهای فعالیت دولت چهاردهم مطرح شد. هزاران نفر از ایرانیان بر پایه داوریها یا شاخصهایی که در قانون نیامده است، از حق استخدام محروم شدند؛ عمده این افراد مربوط به سمت معلمیبودند که به دلایلی مانند تصاویر منتشر شده در شبکههای اجتماعی یا لباس و مانند اینها، در مراحل گزینش رد شدند. در عرصه عمومی، حل این مسأله به منزله یک شاخص سیاسی و اجتماعی بود، به این معنا که آیا دولت خواهد توانست حقوق این افراد را استیفا کند و آیا رئیسجمهوری در اولین گام فعالیت دولت خود میتواند به صورت عملی نشان دهد پایبند به وفاق است، آنهم وفاقی که به سود مردم باشد؟ چند ماه بعد نهتنها حدود 9 هزار نفر از این رد شدهها در مرحله گزینش به استخدام وزارت آموزش و پرورش درآمدند، بلکه اساساً شاخصهای گزینش هم اصلاح شد، به این معنا که بررسی صلاحیت افراد با قضاوتهای شخصی جای خود را به شاخصهای قانونی داد. گذشته از این، رد صلاحیتهای گزینشی این افراد در شرایطی صورت گرفت که وزارت آموزش و پرورش با کمبود شدید نیرو مواجه بود، اما مسأله مهمتر شاید این باشد که این مأموریت مهم رئیسجمهوری برای دولت چهاردهم، با مدیریت و هدایت معاون اجرایی رئیسجمهور، یعنی شخص محمدجعفر قائمپناه دنبال شد. اگر دولت چهاردهم در شهریورماه کار خود را شروع کرده باشد، 6 ماه بعد، یعنی در بهمنماه 1403 نتیجه بازبینی در شاخصهای گزینش به این صورت، از سوی خود قائمپناه اعلام شد:«تا به حال ۸۰۰۰ نفر از کسانی که از گزینش رد شدند، بازگشتند. مهمترین دغدغه دولت چهاردهم برای احیای شعارهای انقلاب اسلامی، کمک به محرومان است.»
رفقای قدیمی
احتمالاً افکارعمومیمحمدجعفر قائم پناه را بیشتر نه به خاطر مأموریتهای اجرایی و خطیر رئیسجمهوری و دولت، بلکه به خاطر ویدیوی معروفی به یاد بیاورد که رئیسجمهوری او را مخاطب قرار داد. داستان یا ماجرای آن ویدیو از این قرار بود که در سفر استانی رئیسجمهوری به استان زنجان، برخی از حاضران نسبت به تحقق وعدههای دولت ابراز تردید کردند. قائم پناه خواست در مقام دفاع از دولت و رئیسجمهوری برخی از ویژگیهای فردی مسعود پزشکیان را مطرح کند که در میانه این صحبت، رئیسجمهوری با این جمله که «جعفر ول کن!» خواست که توصیف یا تعریف از او را متوقف کند. این اظهارنظر رئیسجمهوری به معنای تخطئه قائم پناه نبود، بلکه به منزله میزان آشنایی، نزدیکی و رفاقت پزشکیان و قائم پناه بود که حالا معاون اجرایی اوست. شواهد نشان میدهد که دوستی و آشنایی رئیسجمهوری و معاون اجراییاش به سالهای دور باز میگردد. به نظر میرسد همین آشنایی و نزدیکی باعث شده است که رئیسجمهوری برخی از مهمترین و راهبردیترین مأموریتها را به قائم پناه بسپارد و اساساً به دلیل همین اعتماد بوده است که قائم پناه را به سمت معاون اجرایی و سرپرست نهاد ریاست جمهوری منصوب کرده است.
مأموریتهای چندگانه
اما همین «محمدجعفر» نشان داده است که پیشبرنده مهمترین پروژههای رئیسجمهوری است و در این زمینه هیچ تخطی یا کوتاهی را برنمیتابد. به عنوان مثال در 20 روز گذشته، قائم پناه به عنوان معاون اجرایی رئیسجمهوری به حدود 5 استان سفر کرده و وضع پروژههای کلان و ملی آنان را بررسی کرده است. این درحالی است که براساس شواهد، مسئولیت پیگیری پروژههای ریلی مرتبط با کریدورهای بینالمللی نیز به معاونت اجرایی رئیسجمهوری سپرده شده است یعنی به محمدجعفر قائم پناه. اما اگر همه اینها برای بیان نقش و مسئولیت معاون اجرایی رئیسجمهوری در دولت چهاردهم کافی نیست، میتوان به حضورهای گاه به گاه اما مؤثر قائم پناه در حوزه عمومیاشاره کرد که نه تنها از رئیسجمهوری دفاع کرده است، بلکه نشان داده که دولت پزشکیان در راهبرد خود یعنی وفاق با مردم تا چه اندازه مصر است.
به عنوان مثال پس از لغو کنسرت همایون شجریان در میدان آزادی، قائم پناه در کنسرت علیرضا قربانی در وزرشگاه آزادی حضور یافت و پس از آن اعلام کرد «باید بکوشیم زمینه اجرا برای همه هنرمندان نامآشنای کشور فراهم شود.» اما نقطه اوج این رفتار یا رویه، در اجرای لغو قانون عفاف و حجاب دیده شد، آنجا که برخی فشارها برای عدول شورای عالی امنیت ملی از مصوبه خود افزایش یافته و برخی بر اجرای این قانون اصرار میکردند. در این هنگام، قائم پناه در شبکه اجتماعی «ایکس» اعلام کرد: «رئیسجمهوری پزشکیان امروز تأکید کردند قانون عفاف و حجاب را نمیتوانم اجرا کنم، چون برای مردم مشکل ایجاد میکند و من در مقابل مردم نخواهم ایستاد.» این اظهارنظر که از محتوای جلسه شورای عالی امنیت ملی با حضور رئیسجمهوری خبر میداد، به مردم اطمینان داد که دولت برعهد وفاق با آنان استوار است.
متناسبسازی
حقوق و عملکرد کارکنان دولت
معاونت اجرایی ریاست جمهوری نقش کلیدی در فرآیند متناسبسازی حقوق و عملکرد کارکنان دولت ایفا کرد. این معاونت در کنار معاونت اداری و استخدامیریاست جمهوری و با همکاری سازمانهای دولتی و هیأتهای تخصصی، مسئولیت هماهنگی، پیگیری و اجرای سیاستهای مربوط به اصلاح نظام پرداخت کارکنان را بر عهده گرفت. چنانکه اولین جلسه کارگروه نظام پرداخت مبتنی بر عملکرد به ریاست محمدجعفر قائمپناه معاون اجرایی رئیسجمهوری و با حضور علاءالدین رفیعزاده رئیس سازمان اداری و استخدامی، سید حمید پورمحمدی رئیس سازمان برنامه و بودجه، سید احمدرضا دستغیب رئیس دیوان محاسبات، سید رحمتالله اکرمیخزانهدار کل کشور و غلامرضا تاجگردون رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامیدر محل نهاد ریاست جمهوری برگزار شد. از جمله وظایف اصلی این کارگروه تدوین دستورالعملها، نظارت بر اجرای قانون بودجه و دستورالعملهای مصوب در زمینه افزایش حقوق و دستمزد است؛ دستورالعملهایی که هدفشان اعمال ضریبهای افزایش حقوق، اصلاح مزایا و حقها و تضمین همسانسازی حقوق بازنشستگان با شاغلان است تا همچنان که عدالت، انگیزه کاری و رفاه کارکنان دولت حفظ میشود، بهرهوری دستگاههای اجرایی هم افزایش پیدا کند.
پیگیری و پایش
روند اجرای مصوبات سفرهای استانی
پیگیری روند اجرای مصوبهها و تصمیمهای گرفته شده در سفرهای استانی رئیسجمهوری بر عهده معاونت اجرایی ریاست جمهوری است. هدف اصلی این پیگیریها تضمین اجرای کامل و مؤثر مصوبات و تحقق وعدههای داده شده به مردم در استانهاست.
بر همین اساس، نشستهای پیگیری مصوبات سفرهای استانی برای بررسی و نظارت بر اجرای مصوبات با حضور مقامات عالیرتبه از جمله جعفر حق پناه معاون اجرایی رئیسجمهوری، استانداران استانهای مربوطه و مدیران سازمانها و نهادهای مرتبط برگزار میشود. در این نشستها گزارشهای پیشرفت واقعی و شفاف انجام مصوبات ارائه میشود تا روند پیشرفت طرحها و پروژههای مصوب رصد شده، موانع احتمالی برطرف شود و تأمین منابع مالی مورد نیاز پروژهها از محل اعتبارات ملی و استانی انجام گیرد. علاوه بر برگزاری این نشستها چنان که در جلسه 31 تیر پیگیری و پایش مصوبات سفر استانی به سیستان و بلوچستان از سوی معاون اجرایی رئیسجمهوری اعلام شد سامانه برخط
«مه پیما» سامانهای است که برای بررسی و رصد برخط مصوبات سفرهای استانی توسط معاونت هماهنگی و پیگیری معاونت اجرایی طراحی شده است.
پیگیری وعدههای دولت
در حوزه محیط زیست و کاستن از آلودگی هوا
یکی از مأموریتهای ویژهای که در ذیل اقدامات معاون اجرایی رئیسجمهور انجام شده پیگیری وعدههای مهم رئیسجمهوری در حوزه محیط زیستی از جمله شکل دادن به کارگروه ملی آلودگی هوا و کارگروه مدیریت پسماند است.
محمدجعفر قائمپناه روز دوشنبه در همایش ملی هوای پاک اول بهمن 1403 در همایش ملی هوای پاک، آلودگی هوا را یکی از جدیترین تهدیدهای حیات انسانی، اجتماعی و طبیعی کشور دانست و بر لزوم شکلگیری عزم ملی برای مقابله با این چالش تأکید کرد. وی در همان جلسه بود که با تأکید بر مسئولیت تمامیارکان در قبال آلودگی هوا فراخوانی ملی را برای ایجاد وفاق و اجماع حول اولویتهای زیستمحیطی کشور مطرح کرد.
در ماههای گذشته کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا جلسات متعددی را با حضور محمدجعفر قائمپناه معاون اجرایی رئیسجمهور و شینا انصاری معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برگزار کرده است؛ کارگروهی که ماحصل آن سیاستگذاری و چارهاندیشی برای افزایش سهم تجدیدپذیرها از سبد تأمین انرژی در کشور، کاهش مصرف انرژیهای فسیلی، نوسازی صنعت برق و رواج فرهنگ صیانت از محیط زیست است. همچنان که در نتیجه برگزاری این جلسات رکورد اسقاط وسایل نقلیه فرسوده در سال 1403 از عدد 350 هزار دستگاه عبور کرد و تفاهمنامه جایگزینی 20 هزار موتور سیکلت برقی و نیز استفاده از سوخت کم سولفور در نیروگاه شازند که یکی از منابع تولید آلودگی هوا در اراک بود، منعقد شد.
تغییر جهت گزینش به سمت شایستهگزینی
یک سال پیش در 30 مرداد 1403 مسعود پزشکیان رئیسجمهوری با صدور حکمیمسئولیت اداره امور گزینش کشور را به محمدجعفر قائم پناه معاون اجراییاش تفویض کرد. مأموریت قائم پناه بر اساس این حکم اجرای ماده (6) قانون گزینش معلمان و کارکنان آموزش و پرورش مصوب 14 شهریور 1374 و قانون تسری آن به سایر وزارتخانهها، سازمانها، مؤسسات و شرکتهای دولتی مصوب 9 اردیبهشت 1375 مجلس شورای اسلامیبود. با این حال رویکرد او در این مسئولیت مقید ساختن عملکرد هیأتهای گزینش به قانون و جلوگیری از گزینش بر اساس اعمال سلیقههای شخصی بود. چه اینکه این اعتقاد مشترک میان رئیسجمهوری و معاون اجراییاش وجود داشت که باید با شایستهگزینی از سرمایه نیروی انسانی متخصص کشور صیانت کرد. در عمل هم با بازنگری در ضوابط و معیارهای گزینش، افزودن ویژگیهای ممتاز اخلاقی به معیارهای بررسی داوطلبان و بررسی بیش از 10 هزار پرونده شکایت استخدامی؛ بیش از ۸هزار نفر از افرادی که در مرحله گزینش رد شده بودند به جایگاه خدمت بازگشتند.
بررسی پیشرفت پروژههای کلان
در بازدیدهای میدانی
بازدیدهای میدانی معاونت اجرایی رئیسجمهور در سفر به استانهای مختلف یکی از اقداماتی است که با هدف پیگیری و پایش مصوبات سفرهای استانی و نیز بررسی پیشرفت پروژههای کلان دولت انجام میشود.
هدف اصلی معاونت اجرایی از این بازدیدهای میدانی رصد دقیق وضعیت پروژههای زیرساختی، عمرانی، اقتصادی و خدماتی و شناسایی موانع و مشکلات اجرایی برای تسریع در پیشرفت آنهاست.
همچنین این بازدیدها موجب افزایش شفافیت، بهبود نظارت و افزایش انگیزه برای تحقق کامل مصوبات دولت شده است و معاونت اجرایی با تمرکز بر پیگیری میدانی، مدیریت منابع مالی و هماهنگی دستگاههای اجرایی، نقش کلیدی در پیشبرد توسعه پایدار و ایجاد رونق اقتصادی ایفا میکند. در یک سال اخیر، محمدجعفر قائمپناه معاون اجرایی رئیسجمهور برای بازدید میدانی به 9 استان از جمله استانهای سیستان و بلوچستان، خوزستان، بوشهر، خراسان شمالی، کرمانشاه، ایلام، قم و همچنین شهرستانهای استانهای تهران و زنجان سفر کرده است.
بازدید از پروژههای کریدور شمال-جنوب، مجتمع فولاد مکران، پتروشیمیمکران و پروژههای مسکن و آموزشی در سیستان و بلوچستان، پروژههای عمرانی نظیر کنارگذر آزادراه شمالی کرج و قطار شهری کرج در البرز و بررسی پیشرفت پروژههای کلان کرمانشاه از جمله بازدیدهایی بوده که انجام شده است.
