وحید کیانی
گروه بین الملل

 
همه چیز با نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند و ولادیمیر پوتین، رئیس‌ جمهوری روسیه آغاز شد که دست در دست هم به سوی سالن ملاقاتی پر از دیگر رهبران جهان گام برمی‌داشتند. آنها مستقیماً به سوی شی جین‌پینگ، رئیس‌ جمهوری چین رفته، با او دست دادند و به گپ‌وگفت پرداختند. چند کلمه‌ای رد و بدل شد و سپس مترجمان به جمع آنها پیوستند. پوتین لبخند بزرگی زد و مودی خنده‌ای بلند سر داد. در یک لحظه، مودی دست‌های هر دو رهبر را گرفت. این دیدار برای مخاطبانی در آن سوی جهان طراحی شده بود؛ رهبران سه قدرت بزرگ هسته‌ای و غیرمتعهد به غرب با یکدیگر ملاقات کرده، مانند دوستان صمیمی لبخند می‌زدند و می‌خندیدند.
اجلاس سازمان همکاری شانگهای (اس‌سی‌او) متشکل از کشورهای آسیایی و اوراسیایی در شهر تیانجین چین آغاز شد. پکن قصد دارد از نمایش بزرگ‌ترین گردهمایی تاریخ این سازمان حداکثر بهره را ببرد. بیش از ۲۰ رهبر جهانی، از جمله رهبران کره شمالی، هند، ایران، کشورهای آسیای مرکزی، ترکیه و شریک نزدیک چین، یعنی روسیه میهمان شی جین‌پینگ هستند. دبیران کل سازمان ملل متحد و آسه‌آن نیز در این اجلاس حضور دارند.
 
نظم جهانی جدید
تحلیلگران گفتند که این نشست پیام‌های متعددی داشت. صمیمیت بین شی و پوتین برای نشان‌دادن پیوند نزدیک آنها به عنوان رهبران نظم جهانی جایگزین که ایالات متحده را به چالش می‌کشد، طراحی شده بود. مودی به دنبال آن بود که نشان دهد اگر دولت ترامپ تصمیم بگیرد با اعمال تعرفه‌ها به منزوی کردن دهلی‌نو ادامه دهد، هند دوستان مهم دیگری، از جمله چین نیز دارد.مانوج کوالرامانی، رئیس مطالعات هندو-پسیفیک مؤسسه تاکشاشیلای بنگلور هند گفت: «تصویرسازی بخش کلیدی این اجلاس است و کاخ سفید باید درک کند که سیاست‌هایش باعث می‌شود کشورهای دیگر به دنبال جایگزین‌هایی برای تأمین منافع خود باشند.»
این اجلاس نشان داده که چگونه اخلال‌های ژئوپلیتیکی ترامپ به چین و روسیه بستری داده تا شرکایی مانند ایران، قزاقستان، قرقیزستان، بلاروس و پاکستان را گرد هم آورند. چین می‌خواهد از آزاردهنده بودن سیاست‌های تجاری آشوبناک آمریکا برای ایجاد شکاف بین واشنگتن و بقیه جهان بهره برده و ثابت کند که می‌تواند رهبری باثبات‌تر برای جهان باشد.
شی جین‌پینگ در سخنرانی افتتاحیه نشست اس‌سی‌او که یک گروه امنیتی اوراسیایی است، با کنایه‌هایی غیرمستقیم به ایالات متحده، از اعضای این گروه خواست تا با «ذهنیت جنگ سرد، تقابل بلوکی و زورگویی» مقابله کنند. او گفت که این سازمان باید در میان «تلاطم جهانی» به پیش برود. رهبر چین در حالی که تلاش می‌کرد رهبران حاضر در نشست را با نارضایتی‌های مشترکشان از نظم جهانی تحت رهبری آمریکا و سیاست‌های دونالد ترامپ متحد کند، از آنها خواست تا اقتصاد کشورهای خود را یکپارچه ساخته و «جهانی چندقطبی منظم» بیافرینند. او از ۲۰ رهبر خارجی حاضر در این نشست خواست تا «به دنبال یکپارچگی باشند، نه جدایی» و «قاطعانه با سیاست‌های قدرت‌طلبانه مخالفت کنند.» شی همچنین پیشنهاد داد تا روابط اقتصادی برای بهره‌برداری از «بازار عظیم‌الجثه» این گروه را عمیق‌تر کند؛ از جمله با تأسیس بانک توسعه سازمان همکاری شانگهای.
کارلا فریمن، مدیر مؤسسه سیاست خارجی در دانشکده مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز خاطرنشان کرد که این گروه ۲۶کشوری بیشتر در مخالفت با آمریکا متحد بود. 
او افزود: «این‌ها کشورهای بزرگی با برنامه‌های خاص خودشان هستند.»
کلاوس سونگ، تحلیلگر مؤسسه مرکاتور برای مطالعات چین گفت که با وجود اختلافات میان اعضا، سیاست‌های غیرقابل‌پیش‌بینی ترامپ به ایجاد «ائتلافی از کشورهای هم‌فکر علیه ایالات متحده» کمک کرده است. او افزود که سازمان همکاری شانگهای در کنار گروه اقتصادی بریکس به محور پیام پکن تبدیل شده مبنی بر اینکه «غرب نه قدرت غالب بوده و نه تنها راه‌حل». او خاطرنشان کرد: «این پیامی بسیار سیاسی است.»
 
نزدیکی قدرت‌های بزرگ
پوتین نیز در سخنرانی خود غرب را مقصر جنگ اوکراین خواند. او همچنین تلاش‌های چین و هند را برای تسهیل حل بحران تمجید کرد و تفاهم حاصل‌شده با ترامپ در دیدار آلاسکا را «گشودن راه برای صلح در اوکراین» خواند. او گفت که قبلاً جزئیات آن گفت‌و‌گو را مفصلاً با شی در میان گذاشته است؛ اظهاراتی که به نظر می‌رسد نقش مرکزی چین در محاسبات دیپلماتیک روسیه را نشان می‌دهد. او همچنین دوباره تأکید کرد که بایستی ریشه‌های این بحران حذف شود؛ به این معنا ناتو از گسترش به سمت شرق و مرزهای روسیه دست بردارد.
ناظران گفتند که رهبر روسیه از این گردهمایی برای نشان دادن این موضوع استفاده کرده است که در صحنه جهانی تنها نیست. لی مینگ‌جیانگ، دانشیار دانشکده مطالعات بین‌المللی اس. راجاراتنام سنگاپور پیش از این گردهمایی گفت: «پوتین تلاش خواهد کرد تا تاب‌آوری روسیه و حمایت چین را شاهدی بر بی‌اثری تحریم‌ها و انزوای غرب نشان دهد.» او افزود: «در عین حال، او تلاش خواهد کرد تا هماهنگی استراتژیک با پکن، خصوصاً برای اطمینان از تأمین کالاها و تجهیزات از چین به روسیه و نشان‌دادن اینکه مسکو حتی با فشارهای فزاینده واشنگتن برای پایان‌دادن به جنگ، شرکای قدرتمندی دارد را تعمیق بخشد.»
مودی نیز به نوبه خود درباره «ترویج چندجانبه‌گرایی و نظم جهانی فراگیر» سخن گفت؛ نظم و سیستمی که در آن، کشورهایی مانند هند نقش بیشتری در امور جهانی داشته باشند. دست‌دادن سه‌جانبه مودی، پوتین و شی تجلی مثلثی بود که مسکو امیدوار است آن را احیا کند. کمی بعد، مودی و پوتین سوار یک خودرو شده و با هم به جلسه‌ای در حاشیه نشست رفتند. پس از رسیدن به محل و پیش از شروع رسمی جلسه، دو رهبر ۵۰ دقیقه در خودرو به گفت‌و‌گو پرداختند.
در گذشته، بوروکراسی محتاط دهلی‌نو تلاش زیادی می‌کرد تا از نمایش صمیمیت با پکن و مسکو اجتناب ورزد؛ راهکاری که امکان گسترش همزمان روابط با واشنگتن و حفظ جایگاه هند در مجامع تحت رهبری دیگر قدرت‌های بزرگ را فراهم می‌ساخت. اما موج تعرفه‌های ترامپ بر دهلی‌نو که پس از جریمه اخیر هند به دلیل خرید نفت روسیه به ۵۰ درصد رسیده، انگیزه کمی برای این کشور باقی گذاشته تا به خویشتنداری‌اش ادامه دهد.
ژو یونگ‌بیائو، پژوهشگر روابط بین‌الملل دانشگاه لانژو گفت که این نشست برای مخالفت با واشنگتن تأسیس نشده، اما سیاست‌های تجاری و خارجی ترامپ به بی‌ثباتی جهانی کمک کرده که این گروه را به هم نزدیک‌تر ساخته است. ژو توضیح داد: «بی‌ثباتی قابل‌توجهی در منطقه و در سطح بین‌المللی وجود دارد؛ چه درگیری روسیه و اوکراین باشد و چه وضعیت خاورمیانه. اکنون تقریباً همه کشورها نگرانی‌های امنیتی بیشتری دارند». این بار، مودی حتی تصاویر را بلافاصله پس از آغاز جلسه در حساب‌های رسانه اجتماعی خود منتشر کرد که نشان می‌دهد این بازی تعادل تا چه حد و با چه سرعتی به هم خورده است. بعداً در این دیدار، مودی حتی با شور بیشتری به پوتین گفت که «۱.۴ میلیارد هندی با اشتیاق منتظر استقبال از او در دهلی‌نو هستند.» او افزود: «این گواهی بر عمق و گستردگی مشارکت استراتژیک ویژه و ممتاز ماست که حتی در دشوارترین زمان‌ها، هند و روسیه شانه به شانه هم ایستاده‌اند.»

برش

پیشقراول نظم جهانی جدید
این اجلاس که روز دوشنبه به پایان رسید، اولین بخش از نمایش دیپلماتیک است که شی این هفته ترتیب داده است. در آستانه این دیدار، او با بسیاری از رهبران میهمان، از جمله مودی گفت‌و‌گوهایی داشته و طی آن گفته که دو کشور باید یکدیگر را به عنوان شریک ببینند، نه رقیب. انتظار می‌رود او همچنین با پوتین گفت‌و‌گو داشته باشد. اما برجسته‌ترین رویداد، رژه نظامی روز چهارشنبه در پکن است که برای گرامیداشت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم برگزار می‌شود و پوتین و کیم جونگ‌اون، رهبر کره شمالی در آن حضور خواهند داشت. صاحب‌نظران گفته‌اند که شی تلاش کرده نقش حزب کمونیست در جنگ را پررنگ کرده و ادعاهای پکن بر تایوان و دریای چین جنوبی را تقویت کند. شی در سخنرانی روز دوشنبه خود از کشورها خواست تا درک درستی از تاریخ جنگ جهانی دوم را ترویج کنند. آلفرد وو، استاد دانشکده سیاست عمومی لی کوان یو در دانشگاه ملی سنگاپور، گفت: «شی جین‌پینگ می‌خواهد نظم جهانی پس از جنگ جهانی دوم که تحت سلطه ایالات متحده است را به چالش کشیده و نشان دهد که چین جایگزینی قابل اعتماد و مشروع است.»