هرسال با نزدیک شدن به ایام اربعین حسینی، مرزهای غربی ایران، بویژه پایانه‌های مرزی مهران، شلمچه و چذابه، به کانون توجه زائران ایرانی و خارجی تبدیل می‌شوند که برای زیارت عتبات عالیات راهی عراق می‌شوند. این رویداد عظیم مذهبی که یکی از بزرگ‌ترین تجمعات انسانی جهان محسوب می‌شود، چالش‌های متعددی را از منظر امنیتی، لجستیکی و مدیریتی به همراه دارد. وزارت کشور به‌عنوان متولی اصلی مراسم، با هماهنگی دستگاه‌های مختلف، مسئولیت سنگینی در تأمین امنیت، مدیریت تردد و ارائه خدمات به میلیون‌ها زائر بر عهده دارد. در این میان، امنیت زائران به‌عنوان اولویت اصلی، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، هماهنگی بین‌المللی و استفاده از فناوری‌های نوین است.

نظارت میدانی و نقش کلیدی وزیر کشور
اسکندر مؤمنی، وزیر کشور، با درک اهمیت این رویداد، روز گذشته با حضور میدانی در مرزهای ایلام و خوزستان، نظارت مستقیمی بر روند اجرای برنامه‌ها داشت. این حضور نه‌ تنها نشان‌دهنده تعهد وزارت کشور به مدیریت مؤثر مراسم اربعین است، بلکه فرصتی برای ارزیابی دقیق زیرساخت‌ها و هماهنگی با مقامات محلی و دستگاه‌های اجرایی فراهم کرده است. در بازدید از پایانه مرزی مهران، مؤمنی در جلسه ستاد اربعین استان ایلام، بر لزوم تقویت تمهیدات امنیتی تأکید کرد. وی اظهارکرد: «نیروهای اطلاعاتی، امنیتی، نظامی و انتظامی باید با هوشیاری کامل عمل کنند تا هیچ‌گونه خلل امنیتی در مسیر زائران ایجاد نشود. کوچک‌ترین غفلت می‌تواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد.» این اظهارات نشان‌دهنده حساسیت بالای وزارت کشور نسبت به تهدیدات احتمالی و ضرورت حفظ هوشیاری در تمامی سطوح است.

 تأمین امنیت زائران: اولویت اصلی
امنیت زائران در مراسم اربعین، به دلیل حجم بالای تردد، تنوع ملیتی زائران و حساسیت‌هایی که وجود دارد، از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است. وزارت کشور با همکاری نهادهای نظامی، انتظامی و اطلاعاتی، برنامه‌ریزی جامعی برای تأمین امنیت زائران انجام داده است. برگزاری نشست‌های سه‌جانبه با وزرای کشور عراق و پاکستان، یکی از اقدامات برجسته در حوزه امنیت بود. این نشست‌ها به هماهنگی در زمینه تبادل اطلاعات امنیتی، کنترل مرزها و جلوگیری از ورود افراد غیرمجاز منجر شده است. به‌عنوان مثال، توافقنامه‌های امنیتی با عراق شامل گشت‌های مشترک مرزی و تبادل اطلاعات در مورد گروه‌های مشکوک است که به کاهش ریسک‌های امنیتی کمک کرده است. از سوی دیگر، نیروهای نظامی و امنیتی ایران و عراق با همکاری یکدیگر، برنامه‌های پیشگیرانه‌ای برای مقابله با تهدیدات احتمالی تدوین کرده‌اند. این اقدامات شامل استقرار یگان‌های نظامی در مسیرهای منتهی به عتبات عالیات و افزایش تعداد ایست‌های بازرسی است.
 
مدیریت تردد زائران خارجی
یکی از جنبه‌های مهم مراسم اربعین، حضور زائران خارجی از کشورهایی مانند پاکستان، هند و افغانستان است که از مرزهای شرقی ایران وارد شده و به‌صورت زمینی، از مرزهای غربی ایران به عراق سفر می‌کنند. تأمین امنیت این زائران نیازمند هماهنگی‌های دیپلماتیک و امنیتی گسترده است. وزارت کشور با همکاری وزارت امور خارجه، پروتکل‌هایی برای شناسایی و تأیید هویت زائران خارجی تدوین کرده است. همچنین، استقرار نیروهای مرزبانی در مرزهای شرقی، بویژه میرجاوه، برای جلوگیری از ورود غیرقانونی و تأمین امنیت زائران خارجی تقویت شده است. این اقدامات نشان‌دهنده نگاه جامع وزارت کشور به مدیریت زائران، چه داخلی و چه خارجی و تلاش برای ارائه خدمات یکپارچه به تمامی شرکت‌کنندگان در مراسم عظیم اربعین است.
 
هماهنگی بین‌دستگاهی 
و بهره‌گیری از زیرساخت‌ها
وزارت کشور با ایجاد ستاد مرکزی اربعین، توانسته هماهنگی مؤثری بین دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت راه و شهرسازی، وزارت بهداشت، نیروی انتظامی و سازمان هلال‌احمر ایجاد کند. مثلاً برای پاسخگویی سریع به حوادث احتمالی، بیمارستان‌های صحرایی و تیم‌های امداد و نجات متعددی چه در نزدیکی پایانه‌های مرزی کشورمان و چه در شهرهای زیارتی عراق مستقر شده‌اند. این امکانات برای مدیریت بحران‌های امنیتی یا حوادث غیرمترقبه مانند ازدحام یا حوادث طبیعی آماده هستند.
در شرایطی که ازدحام در پایانه‌های مرزی می‌تواند زمینه‌ساز حوادث امنیتی یا انسانی باشد، برای جلوگیری از این مشکل، وزارت کشور با استفاده از داده‌های سامانه سماح، جریان تردد زائران را به‌صورت لحظه‌ای رصد می‌کند تا مدیریت تردد زائران از مرزها در سطح خوبی تداوم داشته باشد.
سامانه «سماح» نقش مهمی در کاهش توقف‌های مرزی و تسهیل تردد زائران ایفا کرده است. این سامانه‌ها با هماهنگی بین ایران و عراق، امکان ثبت و تأیید سریع گذرنامه‌ها را فراهم کرده و به روان‌سازی تردد کمک کرده‌اند. از طرفی دیگر، وزیر کشور بر لزوم مدیریت زمان سفر توسط زائران تأکید کرده و از آنها خواسته است تا سفر خود را به روزهای پایانی اربعین موکول نکنند.

 آسیب‌شناسی و برنامه‌ریزی برای آینده
دستور وزیر کشور به استاندار ایلام و قائم‌مقام خود برای انجام آسیب‌شناسی پس از مراسم اربعین، نشان‌دهنده رویکرد پیشگیرانه و آینده‌نگرانه وزارت کشور است. این آسیب‌شناسی شامل بررسی نقاط ضعف امنیتی، مانند کمبود تجهیزات نظارتی در برخی مناطق یا تأخیر در پاسخگویی به حوادث احتمالی و تقویت نقاط قوت، مانند هماهنگی موفق با طرف عراقی، خواهد بود. مشخصاً این فرآیند به بهبود عملکرد در سال‌های آینده کمک خواهد کرد.