در روزهایی که تغییرات اقلیمی و بحران‌های محیط زیستی، همکاری گسترده بین‌المللی را ضروری ساخته است؛ دیپلماسی منطقه‌ای شاهد تحرکی از جنس پویایی و توسعه روابط راهبردی دو کشوری بود که از پیوندهای تمدنی – تاریخی مستحکمی برخوردارند.
محمد رضا عارف معاون اول رئیس‌جمهور که پنجشنبه گذشته در صدر هیأتی بلند پایه و به دعوت رسمی نخست‌وزیر تاجیکستان به «دوشنبه» سفر کرده بود، علاوه بر سخنرانی در «کنفرانس بین‌المللی حفاظت از یخچال‌های طبیعی»، در دیدارهای دو جانبه و بازدیدهای از پیش برنامه‌ریزی شده این سفر، همکاری‌های مشترک تهران و دوشنبه و تحکیم جایگاه ایران در نهاد منطقه‌ای «اکو» را پیگیری کرد.
عارف پیش از عزیمت به تاجیکستان اعلام کرده بود که «توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران با تاجیکستان در زمره اولویت‌های اول روابط سیاست خارجی ایران قرار دارد و در دولت روند رو به رشدی را طی کرده است.»
سفر دو روزه مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری به تاجیکستان در اواخر دی ماه سال گذشته و برگزاری هفدهمین اجلاس کمیسیون همکاری‌های مشترک نقطه عطفی در روند توسعه روابط دو کشور بود. در این سفر در غالب کمیسیون مشترک همکاری‌های دو کشور ۱۳ سند همکاری بالغ بر ۴۵۰ میلیون دلار بین ایران و تاجیکستان به امضا رسیده بود.
تبادل ۴ سند همکاری
میان ایران – تاجیکستان
عارف که در بدو ورود به پایتخت تاجیکستان از سوی نخست‌وزیر و دیگر مقامات ارشد این کشور مورد استقبال قرار گرفت، در اولین برنامه کاری به گفت‌و‌گو و رایزنی با «قاهره رسول‌زاده» نخست‌وزیر تاجیکستان نشست. در پی این دیدار و در حضور مقامات عالی دو کشور، ۴ سند و یادداشت تفاهم همکاری مشترک در حوزه‌های اقتصادی، تجاری، علم و فناوری و گردشگری امضا و تبادل شد. همکاری میان مؤسسات کار و تأمین اجتماعی ایران و تاجیکستان، تأسیس مرکز فناوری مشترک، همکاری راه‌آهن ایران و تاجیکستان و تسویه مطالبات شرکت فراب از وزارت انرژی تاجیکستان تفاهمنامه‌هایی بود که به امضا رسید.
معاون اول رئیس‌جمهوری کشورمان و نخست‌وزیر تاجیکستان همچنین بیانیه مشترکی را امضا کردند که نقشه راهی برای پیگیری اجرای توافقات قبلی و جدید محسوب می‌شود.
مقامات عالی دو کشور در نشستی خبری اعلام کردند، دو کشور از نظر روابط سیاسی در بهترین شرایط هستند.
عارف در سخنانی طی این نشست، مواضع مشترک ایران و تاجیکستان در عرصه منطقه‌ای و جهانی و همچنین همکاری‌هایشان در اتحادیه‌های منطقه‌ای را نویدبخش توسعه روابط فی‌مابین در همه زمینه‌ها دانست و بر لزوم رسیدن به تراز تجاری متعادل و انتقال تجارب علمی ایران به تاجیکستان تأکید کرد.
وی با تأکید بر اهمیت پیوندهای عمیق فرهنگی، تاریخی و زبانی ایران و تاجیکستان تصریح کرد: «کمیته عالی مشترک زبان، ادبیات، فرهنگ و تمدن پارسی با حضور اندیشمندان نهادهای فرهنگی و مجامع علمی دو کشور تشکیل شود تا با مقابله با روند هویت‌زدایی، ظرفیت‌های مردمان ایران و تاجیکستان و سایر علاقه‌مندان به فرهنگ پارسی در سراسر جهان را در این مسیر ساماندهی و تقویت کند.» معاون اول رئیس‌جمهوری تأکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران اعتقاد به روابط متعادل و نه یک‌سویه دارد و باید با شناخت ظرفیت‌های یکدیگر، به تراز تجاری متعادل برسیم.»

افزایش گردشگران ایرانی در تاجیکستان
معاون اول رئیس‌جمهوری کشورمان، ابتکار تاجیکستان برای میزبانی نشست بین‌المللی حفاظت از یخچال‌ها را نشانگر توجه این کشور به موضوع توسعه پایدار عنوان کرد و با اشاره به اجرای مصوبه لغو روادید میان دو کشور، تأکید کرد: «پس از اجرای این مصوبه، حجم سفرهای گردشگری بین دو کشور افزایش قابل توجهی داشته است.»
قاهره رسول‌زاده نیز متقابلاً با اشاره به نقش مهم ایران در توسعه زیرساخت‌های صنعتی، دارویی، معدنی و علمی، خواستار ارتقای روابط تجاری دو کشور تا سال ۲۰۳۰ و بهره‌گیری از ظرفیت لغو روادید برای تقویت گردشگری شد.
پس از آن عارف با «امام علی رحمان» رئیس‌جمهوری تاجیکستان دیدار داشت، دیداری که در آن دو طرف بر توسعه روابط در همه ابعاد، تقویت فرهنگ مشترک و بهره‌گیری از ظرفیت لغو روادید برای رونق گردشگری و همکاری علمی تأکید کردند.

بازدید از مجموعه صنعتی و سخنرانی در کنفرانس بین‌المللی
معاون اول رئیس‌جمهور سپس از کارخانه «تالکو کابل» که تجهیزات آن از سوی شرکت‌های ایرانی تأمین شده است بازدید و بر ضرورت گسترش همکاری‌های صنعتی و حمایت دولت از حضور فعال‌تر بخش خصوصی ایران در تاجیکستان تأکید کرد. محمدرضا عارف همچنین در کنفرانس بین‌المللی حفاظت از یخچال‌های طبیعی که با حضور مقاماتی از کشورهای مختلف برگزار شد، به نقش ایران در مدیریت منابع آبی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تلفیق دانش سنتی و مدرن در مقابله با تغییرات اقلیمی پرداخت. وی تأکید کرد: «ایران با بهره‌گیری از فناوری‌های بومی مانند قنات و توسعه زیرساخت‌های نوین چون سامانه‌های بازچرخانی آب و آب‌شیرین‌کن‌ها، تجربه‌ای موفق از مدیریت پایدار منابع آبی در اقلیم خشک ارائه داده است.»
معاون اول رئیس‌جمهور همچنین با اشاره به وضعیت غزه و سکوت نهادهای بین‌المللی در برابر جنایات رژیم صهیونیستی، استفاده ابزاری از موضوعات زیست‌محیطی بدون توجه به حقوق انسانی را نقد کرد.

رایزنی‌های عارف در دوشنبه
عارف در جریان سفر دو روزه‌اش به تاجیکستان، علاوه بر دیدار با نخست‌وزیر و رئیس‌جمهوری این کشور، با مقامات نهادهای بین‌المللی و دیگر کشورهای میهمان نیز دیدار و گفت‌و‌گو کرد. در دیدار معاون اول رئیس‌جمهوری با «اسد مجید خان» دبیرکل اکو، درباره تقویت نقش ایران در سازمان، تدوین سند چشم‌انداز اکو ۲۰۳۵، امنیت سایبری، مقررات تجارت آزاد و دسترسی کشورهای محصور به دریا رایزنی شد. محمدرضا عارف در جریان این رایزنی بر آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای انتقال تجربیات در حوزه امنیت سایبری، فناوری‌های پیشرفته، تجارت و انرژی به سایر اعضا تأکید کرد. وی همچنین در حاشیه کنفرانس بین‌المللی با «شهباز شریف» نخست‌وزیر پاکستان دیدار کرد. طرفین با مرور همکاری‌های اخیر، بر توسعه روابط دوجانبه بر پایه اشتراکات تاریخی و فرهنگی و هماهنگی منطقه‌ای تأکید کردند. به این ترتیب سفر دو روزه عارف به تاجیکستان، با محوریت توسعه روابط راهبردی، تقویت پیوندهای تمدنی، پیگیری اسناد همکاری، حضور فعال در اجلاس بین‌المللی زیست‌محیطی، و تحکیم جایگاه ایران در نهادهای منطقه‌ای مانند اکو، گامی مهم در جهت دیپلماسی فعال جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی بود. سفری که در آن یک بار دیگر اراده سیاسی مشترک ایران و تاجیکستان برای توسعه روابط و تبدیل آن به مدل موفقی از پیوند دیپلماسی، علم، فرهنگ و اقتصاد میان کشورهای هم‌زبان مورد تأکید قرار گرفت.