روایت نیویورک تایمز از تلاش ویتکاف برای تداوم مذاکرات
چرخش آمریکا به سوی توافق موقت؟
طبق گفته مقاماتی که در جریان امور قرار دارند در حالی که دولت ترامپ در تلاش است تا درباره یک توافق هستهای با ایران مذاکره کند، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، تهدید کرده که با اقدام علیه تأسیسات اصلی غنیسازی اورانیوم ایران، این مذاکرات را به شکست بکشاند.
اختلاف بر سر ایران، دستکم به یک تماس تلفنی پرتنش بین ترامپ و نتانیاهو و سلسلهای از دیدارها در روزهای اخیر میان مقامهای ارشد دولت امریکا و مقامهای بلندپایه اسرائیلی منجر شده است.
رئیس جمهوری آمریکا، روز یکشنبه گفت که ممکن است ظرف روزهای آینده «چیزی خوب» درباره مذاکرات با ایران اتفاق بیفتد. برخی از افراد آشنا با روند مذاکرات گفتهاند که در بهترین حالت ممکن است اعلام اصول مشترکی میان دو طرف حاصل شود. جزئیات مورد بحث همچنان بشدت محرمانه باقی مانده و احتمالاً تنها زمینه را برای مذاکرات بیشتر فراهم خواهد کرد.
نیویورکتایمز در ماه آوریل گزارش داده بود که اسرائیل قصد داشته در همین ماه علیه تأسیسات هستهای ایران اقدام کند، اما با مخالفت ترامپ مواجه شده که خواهان ادامه مذاکرات با تهران بود.
اسرائیل در مذاکرات میان ایالات متحده و ایران نقشی ندارد. در قلب تنش میان نتانیاهو و ترامپ، اختلافنظر آنها درباره وضعیت کنونی ایران قرار دارد. دفتر نتانیاهو نیز پس از انتشار این مقاله واکنش نشان داد و با ارسال بیانیهای دوکلمهای آن را چنین توصیف کرد: «اخبار جعلی»
مقامهای اسرائیلی نگرانند که ترامپ اکنون آنقدر مشتاق دستیابی به توافقی مختص به خود است- توافقی که بتواند آن را قویتر از توافق حاصلشده در دوران دولت اوباما در سال ۲۰۱۵ جلوه دهد- که ممکن است به ایران اجازه دهد تأسیسات و برنامه غنیسازی اورانیوم خود را حفظ کند.
این روایت از تنش میان رهبران آمریکا و اسرائیل، بر پایه گفتوگو با مقامهایی در ایالات متحده، اروپا و اسرائیل است، افرادی که درگیر روند دیپلماتیک و مباحثات میان دولتهای آمریکا و اسرائیل بودهاند. این منابع خواستند نامشان فاش نشود، زیرا مجاز به گفتوگو درباره امور حساس دیپلماتیک نبودهاند.
ران درمر، وزیر امور راهبردی اسرائیل و دیوید بارنیا، رئیس موساد، روز جمعه در رم با استیو ویتکاف، مذاکرهکننده ارشد دولت ترامپ دیدار کردند.
این دو مقام سپس به واشنگتن سفر کردند و روز دوشنبه با جان رتکلیف، رئیس سیا دیدار داشتند. درمر روز سهشنبه دوباره با ویتکاف دیدار کرد، هرچند موضوع این جلسه مشخص نشد.
شکاف اصلی در مذاکرات ایران و ایالات متحده، این موضع دولت ترامپ است که خواستار توقف کامل غنیسازی مواد هستهای در خاک ایران است. عراقچی بارها این شرط را رد کرده و روز سهشنبه در پستی در شبکههای اجتماعی تکرار کرد: اگر قدرتهای غربی بر «غنیسازی صفر در ایران» اصرار بورزند، دیگر موضوعی برای گفتوگو در مورد مسأله هستهای باقی نمیماند.
برای جلوگیری از فروپاشی مذاکرات، ویتکاف و عمان-که بهعنوان میانجی عمل میکند- در حال بررسی گزینههایی خلاقانه هستند. از جمله آنها طرح ایجاد یک مشارکت منطقهای برای تولید سوخت راکتورهای هستهای با حضور ایران، عربستان سعودی و دیگر قدرتهای عربی و نیز با مشارکت امریکا است. اما محل انجام غنیسازی در این طرح هنوز مشخص نشده است.
براساس گفته افراد حاضر در مذاکرات، ویتکاف همچنین از مخالفت اولیهاش با یک تفاهم موقت که اصول توافق نهایی را مشخص میکند، عقبنشینی کرده است. اما این احتمالاً نه اسرائیل و نه تندروهای کنگره آمریکا را راضی میکند.
این رویکرد یادآور عملکرد دولت اوباما در سال ۲۰۱۳ است، هرچند 2سال دیگر طول کشید تا توافق نهایی حاصل شود. در چهار سال گذشته، ایران نهتنها تأسیسات هستهای خود را احیا و بهبود بخشیده، بلکه اورانیومی با خلوص ۶۰درصد تولید کرده است.
ماه گذشته، جان رتکلیف برای گفتوگو درباره اقدامات مخفیانه احتمالی علیه ایران به اسرائیل سفر کرد و با نتانیاهو و مقامهای اطلاعاتی این کشور دیدار داشت. دو کشور در گذشته نیز در عملیاتهای محرمانه- از جمله تلاشهایی در دولتهای بوش و اوباما برای حمله به تأسیسات ایران از طریق یک عملیات سایبری پیچیده- برای مختلکردن توانایی هستهای ایران همکاری داشتهاند.
نتانیاهو در طول دههها حضورش در عرصه سیاسی همواره نسبت به رویکردهای دیپلماتیک در قبال تهران بدبین بوده است. او با توافق ۲۰۱۵ مخالفت کرد و برای کارشکنی در آن، حتی در جلسه مشترک کنگره آمریکا سخنرانی کرد.
اینبار نیز مقامهای اسرائیلی همان راهبرد قدیمی را از کشو بیرون کشیدهاند؛ تهدید به اقدام علیه ایران، حتی بدون کمک آمریکا. آنها هرچند در طول 20سال گذشته بارها تهدید کرده و عقبنشینی کردهاند اما ادعا میکنند که این بار بلوف نمیزنند.
اسرائیلیها نسبت به هرگونه توافق موقت که ممکن است تأسیسات هستهای ایران را برای چند ماه یا حتی چند سال حفظ کند تا زمانی که توافق نهایی حاصل شود، بدگمان هستند. دستکم در ابتدا، دولت ترامپ نیز در قبال چنین توافقی محتاط بود. اکنون به نظر میرسد دولت ترامپ آمادگی بیشتری برای پذیرش نوعی اعلامیه موقت اصول مشترک از خود نشان میدهد، چراکه چنین توافقی میتواند مانع از مانعتراشی اسرائیل شود.
به گفته کارشناسان، برای آنکه چنین توافق موقتی، رضایت اسرائیل و تندروهای ضدایران در کنگره را جلب کند، حتماً باید شامل شرطی باشد که ایران را موظف به خروج ذخایر اورانیوم با خلوص نزدیک به سطح تسلیحاتی از کشور یا «رقیقسازی» آن به سطحی بسیار پایینتر کند.
یکی از نگرانیهای مقامهای آمریکایی این است که اسرائیل ممکن است بدون هشدار قبلی دست به اقدام بزند. برآورد اطلاعاتی ایالات متحده همچنین این پرسش را مطرح میکند که اقدام یکجانبه اسرائیل، بدون حمایت ایالات متحده،احتمالا موثر نخواهد بود. مقامهای اسرائیلی به همتایان آمریکایی خود گفتهاند که نتانیاهو حتی در صورت دستیابی به توافق دیپلماتیک نیز ممکن است ماجراجویی کند.
منبع: The New York Times