«ایرا ن» تجربه برکناری وزرای پیشین اقتصاد را مورد بررسی قرار داد
اقتصاد، استیضاح نمیشناسد
پزشکیان نماینده وقت مجلس در مخالفت با استیضاح کرباسیان(۵ شهریور ۱۳۹۷): نمیگویم نقدی بر وزیر نیست ولی مشکل اصلی اقتصادکشور وزیر اقتصاد نیست با عوض کردن آدمها نمیتوان مشکل را حل کرد
از سال 1375 تاکنون، دو وزیر امور اقتصادی و دارایی برای استیضاح به مجلس رفتهاند. اولی شمسالدین حسینی وزیر اقتصاد دولت محمود احمدینژاد و دومی هم مسعود کرباسیان وزیر امور اقتصاد و دارایی دولت دوم حسن روحانی. در استیضاح اولی که به بهانه فساد 3 هزار میلیارد تومانی در پرونده صادرات نفت توسط بابک زنجانی، دهم آبان 1390 انجام شد، حسینی توانست نمایندگان را قانع کند و به کار خود ادامه دهد. در مورد دوم، عمده تکیه نمایندگان امضاکننده استیضاح بر «تورم افسارگسیخته» و «افزایش نرخ ارز» در زمان مدیریت یکساله کرباسیان در وزارت اقتصاد بود که به برکناری وی انجامید. اما آنچه در تمام این استیضاحها قابل تأمل به نظر میرسد، اینکه بعد از استیضاح و برکناری صورت گرفته، همان مشکلات اقتصادی به قوت خود باقی ماند و حتی بزرگتر شد.
5 شهریورماه 1397، مسعود کرباسیان وزیر وقت امور اقتصادی و دارایی با رأی نمایندگان مجلس استیضاح و برکنار شد. او در نطق دفاعیه خود که در غیاب رئیس جمهوری وقت انجام شد؛ جملهای کلیدی گفت: «مشکلات به وجود آمده ناشی از ضعف ساختارهای درونی نیست، آثار تحریمها در کشورهای همسایه بسیار مخربتر از کشور ما بود.» او همچنین گفت: «دشمن تمام خاکریزهای اجتماعی و اقتصادی را مورد هدف قرار داده است. آمریکا با تحریم سیستم بانکی درصدد مسدود کردن سیستم اقتصادی کشور است. باید باور کنیم وارد جنگ اقتصادی تمامعیار شدهایم تا ناآرامیهای اجتماعی در ایران را بیشتر کنند. دشمنان ملت ایران بهخصوص آمریکا با صرف میلیاردها دلار علیه ایران اقدام میکنند. آنان در تلاش هستند تور تحریم را بر سر ایران بگسترانند.»
آرامشی که گرفته شد
نکته جالب توجه در جلسه استیضاح، نطق مسعود پزشکیان، نماینده وقت تبریز در مجلس بود که عنوان کرد: «بنده نمیگویم نقدی بر عملکرد وزیر اقتصاد وجود ندارد ولی به پیر و پیغمبر مشکل اصلی اقتصاد کشور وزیر اقتصاد نیست. آیا تصور میکنید با این کار اشتغال درست میشود؟ ...با عوض کردن آدمها نمیتوان مشکل کشور را حل کرد...»
در آن زمان حتی یکی از نمایندگان مجلس در نطق مخالفت خود با کرباسیان عنوان کرد که «رأی اعتماد به آقای کرباسیان یعنی از وضعیت اقتصادی کشور راضی هستیم!» اما فارغ از آنچه در جلسه استیضاح کرباسیان گذشت، آیا برکناری وزیر وقت اقتصاد به نفع کشور تمام شد؟ آیا نتیجهای که نمایندگان مجلس از استیضاح وزیر اقتصاد به دنبالش بودند، حاصل شد؟
واکنش فوری بازارها به برکناری وزیر اقتصاد، «التهاب» و «سردرگمی» دوباره بود. در آن زمان، سکه امامی در 24 ساعت 600 هزار تومان افزایش قیمت خورد و ارزش ریال در برابر دلار نیز بیش از هزار تومان در یک روز افت کرد.
روزی که کرباسیان برای دفاع از خود به مجلس رفت، دلار در کانال 10 هزار تومانی فروخته میشد. فقط 20 روز بعد، نرخ فروش دلار در کانال 14هزار تومانی قرار گرفت. نرخ دلار در مهرماه 1397 نیز در همان کانال حرکت کرد. یک ماه بعد به کانال 12 هزار تومانی آمد. بهترین عملکرد را در آذرماه ثبت کرد و به کانال 10 هزار تومانی بازگشت. اما این پایان ماجرای دلار بود. از آن زمان نرخ دلار رو به بالا حرکت کرد و دیگر هم ریزشی نداشت. آن هم در شرایطی که بعدها در دولت سیزدهم عنوان میشد در یک هفته میتوان قیمت ارز را تا به نصف رقمهای آن زمان رساند!
تورمی که به رشد خود ادامه داد
شاخص دیگر، نرخ تورم است که این شاخص نیز اتفاقاً مورد تأکید مخالفان کرباسیان در مجلس بود. در زمانی که کرباسیان برای دفاع از خود به مجلس رفت، نرخ تورم نقطه به نقطه (شهریور 97 نسبت به شهریور 96) در کانال 25 درصدی بود. این درست است که تورم نقطه به نقطه شهریورماه نسبت به مردادماه بالاتر رفته بود؛ اما این روندی بود که از ابتدای سال و با تغییر و تحولات ناشی از تشدید تحریمها شروع شد. اما سؤال این است که آیا تغییری در روند تورم پس از برکناری کرباسیان رخ داد؟
پاسخ منفی است. پس ازبرکناری آقای کرباسیان، به دلیل مشکلات ساختاری ناشی از تشدید تحریمها، موتورهای پیشران شتاب افزایش قیمتها روشن شد و حتی تا همین الان هم روشن مانده است. پایان سال 97، تورم نقطه به نقطه تا 47 درصد رشد کرد و در واقع از سال 97 به بعد، اقتصاد ایران درگیر یک «تورم مزمن» چند ساله شده و حتی حالا در کانال بالای 30 درصد جا خوش کرده است.
لزوم درک مفهوم جنگ اقتصادی
مسعود کرباسیان بعدها در یادداشتی که پس از برکناری نوشته بود، نسبت به «تعطیلات نهاد قانونگذاری کشور در جنگ اقتصادی» که ترامپ به راه انداخته بود انتقاد کرد و نوشت که «هنوز مفهوم جنگ اقتصادی را درک نکردهایم... و چهرههای سیاسی به دلایل مختلف از جمله موضوعات جناحی هر کدام به شکلی برالتهاب مردم اضافه میکنند... غم کشور باید در دل همه باشد. این نگرانی و اضطراب از آینده است که موتور محرک برای مسئولان میشود تا وقت استراحت را کم و به زمان کاریشان اضافه کنند.»
روزی که استیضاح آقای کرباسیان انجام شد حجم نقدینگی به هزار و 530 هزار میلیارد تومان رسیده بود و الان که این مطلب را میخوانید، 9000 هزار میلیارد تومان را نیز رد کرده است! در این 6 سال چه اتفاقی افتاد که چنین رکورد بزرگی ثبت شد و آیا آنها که شهریور 97 دست به برکناری وزیر اقتصاد زدند، چنین چیزی را هم پیشبینی میکردند؟