چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر از امروز آغاز به کار می‌کند
جشن آشتی‌کنان با سینما در برج میلاد
نرگس عاشوری
روزنامه‌نگار
قاب به یادماندنی سر نهادن ماه منیر (فریماه فرجامی) بر زانوان ترنجبین بانو (رقیه چهره‌آزاد) در ماندگارترین «مادر» سینمای ایران، همخوانی عجیبی با صحبت‌های مطرح شده در نشست دارد. نمایندگان برخی رسانه‌ها آمده‌اند تا از تضاد منافع و اختلاف سلیقه شکل گرفته در دروه‌های مختلف بگویند اما جانمایه صحبت‌های دبیر جشنواره دعوت بر آشتی و کنار هم قرار گرفتن سلایق است. برخی حتی به تعبیر خود خواهان تلافی بی‌مهری‌ها نسبت به تحریم‌کنندگان دوره‌های اخیر جشنواره هستند، پاسخ منوچهر شاهسواری اما قدردانی فرصت‌ها برای یک بار دیگر کنار هم بودن است که «جشنواره نه جای جدل‌های سابق است و نه محل تنبیه کسی». در فاصله یک روز مانده به آغاز رسمی جشنواره فیلم فجر، صحبت‌های منوچهر شاهسواری در سالن همایش‌های برج میلاد و البته عملکردش تا همین نشست، بر مبنای همان مؤلفه تکرار شونده‌ای است که به عنوان مانیفست برگزارکنندگان این دوره جشنواره، روی پوسترهای بخش‌های مختلف آن نشسته است؛ ادای احترام به مام‌وطن و همان‌طور که خود در آیین رونمایی از پوسترها گفته: «رویداد جشنواره فجر در سرزمین عزیز ما، مادر ماست، وطن مادر و مادر وطن. این چیزی است که در جزء به جزء زیست تاریخی فرهنگی ما وجود دارد، اگر به یاد بیاوریم همدیگر را و گاهی اوقات به بهانه جشنواره فرصتی باشد تا دل‌هایمان کمی صاف شود و گاهی اوقات حتی چشمانمان برای همدیگر تر شود. تر شدن چشمان ما در این سرزمین برای همدیگر باعث و بانی حیات و قوام فرهنگی این سرزمین است.» آثار راه یافته به بخش مسابقه این دوره از جشنواره نیز به نوعی همچون قطعه‌های یک پازل، تصویرکننده همین مادرانگی و تر شدن چشم‌هاست؛ با دیدن تلاش‌های علی هاشمی در شناسایی و طرح‌ریزی عملیات خیبر (اسفند)، مادرانه‌ای برای زکیه اهوازیان مادر علی هاشمی (اشک هور) یا غربت علی صیاد شیرازی در آغاز دوران جنگ (صیاد) و رشادت‌های شهید حسن طهرانی مقدم در دوران جنگ (خدای جنگ) و همچنین قدرشناسی از نگاه دلسوزانه و نگران فیلمسازان جوان نسبت به جامعه امروز.
«نه» به فیلم سفارشی و جایزه مصلحتی
ساعت 18:30 شامگاه امشب سی‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر با برگزاری افتتاحیه در تالار وحدت به صورت رسمی آغاز می‌شود و منوچهر شاهسواری یک روز پیش از آغاز رسمی این رویداد در سالن همایش‌های برج میلاد در گفت‌وگویی صمیمانه به ابهامات و سؤال اهالی رسانه درباره این رویداد پاسخ داد. طبق گفته او در مراسم امشب افتتاحیه قرار است علاوه بر بزرگداشت منوچهر والی‌زاده، رضا بابک و سیروس الوند، سیدعباس صالحی سخنرانی کند؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی البته پیش از این مراسم از برگزارکنندگان جشنواره ضمانت گرفته است که مراسم اختتامیه بدون هیچ سخنرانی و صرفاً مبتنی بر معرفی و تقدیر از برگزیدگان باشد؛ تصمیمی که با تشویق حاضران در این نشست مورد تأیید اهالی رسانه قرار می‌گیرد.
شاهسواری در عین حال که بر وفاق و همدلی در جشنواره تأکید دارد، تعهد می‌دهد که پایبندی بر این اصل نه در راهیابی آثار به فهرست منتخبان تأثیر داشته و نه قرار است بر استقلال تصمیم هیأت داوران تأثیر بگذارد: «تکذیب می‌کنم که فیلمی با فشار نهادی به جشنواره آمده باشد. برخی دوست دارند، بگویند که زورشان آنقدر زیاد بود که فیلم را به جشنواره فرستادند ولی تمام فیلم‌ها با امضای اعضای هیأت انتخاب است.» او همچنین تأکید می‌کند که در جشنواره امسال از جایزه‌های مصلحتی هم خبری نیست: «در اهدای جوایز پیرو فراخوان هستیم و تمرکز ما بر کیفیت و وجه تکنیکال و هنری آثار است.» دبیر جشنواره فیلم فجر که سابقه چند ساله مدیریت خانه سینما را هم دارد، در بخش دیگری از صحبت‌هایش حفاظت از رأی مردم را شرافت ذاتی ستاد جشنواره می‌داند و تضمین می‌دهد با تکیه بر تمام شیوه‌های فنی، سیمرغ این بخش به فیلم منتخب واقعی تماشاگران برسد.
بخت‌یاری اجتماعی برای کنار هم بودن
دبیر جشنواره فیلم فجر در پاسخ به سؤالی از استقبال هنرمندان از حضور در جشنواره می‌گوید: «وقتی که به ستاد جشنواره آمدیم، نگران بودیم که هنرمندان از ما استقبال می‌کنند یا نه. حقیقتاً از روز اول شرایط اجتماعی، نحوه گفت‌و‌گوی ستاد با هنرمندان و میل هنرمندان به حضور در جشنواره را تا این حد پیش‌بینی نمی‌کردم. من مدیون کسانی هستم که اصرار داشتند در این جشنواره حضور داشته باشند و من این مسأله را یک بخت‌یاری اجتماعی می‌دانم. یک بار دیگر احساس کردیم که باید کنار هم باشیم و تن به اصطکاک جدل ندهیم و به امروز و فردای این سرزمین فکر کنیم.»
«جشنواره نباید محل تنبیه باشد» این عبارات، پاسخ شاهسواری به خبرنگاری است که معتقد است رفتار آنهایی که بعد از اتفاقات اجتماعی و سیاسی در سال‌های اخیر نسبت به جشنواره بی‌مهری کرده‌اند، نباید بی‌پاسخ بماند. دبیر جشنواره فیلم فجر اما می‌گوید: «اگر فرض بی‌مهری را بپذیریم آیا پاسخ بی‌مهری، بی‌مهری است؟ هر کسی در این کشور شهروند است، ممکن است در برخی امور اختلاف سلیقه یا تضاد و تعارض منافع داشته باشیم ولی اینکه فرصت‌ها را نگیریم و مهربانی کنیم با شیوه فرهنگی ما هم‌سوتر است. جشنواره ذاتاً مشوق هنرمندان است و خدای ناکرده نباید محل تنبیه باشد.» او همچنین در واکنش به سؤالی با محور اینکه جشنواره امسال محصول و کارنامه دولت قبل است و حداقل چه تفاوتی در اجرا و سیاست‌گذاری‌ها داشته است، پاسخ می‌دهد: «معتقدم هر امر خیری که در طول هزاران سال این سرزمین صورت گرفته، تمام ما در آن سهیم بوده‌ایم. امسال با سلیقه دیگری به جشنواره نگاه شده است. جشنواره محل جدل‌های سابق نیست بلکه محل افق‌گشایی‌های آینده است. اگر درباره گذشته جدل کنیم انگار در یک مرداب گیر افتاده‌ایم. جشنواره خودش نمی‌تواند منتقد سال گذشته خودش باشد و نباید دائم ایرادات را به دیگران نسبت و حسن‌ها را به خودمان نسبت دهیم. فیلم‌ها را خواهید دید و متوجه می‌شوید که جامعه سینمایی ایران و به خصوص نسل جوان فارغ از این تقسیم‌بندی‌های دولتی و جدل‌ها راه خودش را ادامه می‌دهد.»
بخش ویژه؛ آینه‌ای تمام نما از سینمای ایران
بخش ویژه جشنواره فیلم فجر یکی از ابهامات اهالی رسانه است که شاهسواری برای آن پاسخ روشن و شفافی ارائه نمی‌دهد. او درباره اعلام نشدن آثار این لیست کنجکاوی‌برانگیز با طنز ضمنی اینکه «بگذارید جشنواره هیجانی باشد» اعلام اسامی فیلم‌ها را روزانه عنوان می‌کند و همچنین در بخش دیگر این نشست، بخش ویژه را آینه تمام نمای سینمای ایران عنوان می‌کند: «بخش اکران ویژه مخصوص فیلم‌هایی است که به دلایل مختلف در قالب جشنواره نمی‌گنجند مانند سال تولید فیلم، نقص فنی، ممیزی و … نمایش این دسته از فیلم‌ها که تنوع موضوعی و ساختاری دارد، می‌تواند آینه تمام‌نمایی از سینمای ایران را در منظر شما اهالی رسانه قرار دهد.»
شجاعت، سر به دیوار کوبیدن نیست
شاهسواری در پاسخ به این پرسش که چرا دبیران جشنواره فیلم فجر در سال‌های اخیر محافظه‌کار شده و جسارتشان را از دست داده‌اند، بیان می‌کند: «من آدم شجاعی نیستم و شجاعت را در رعایت عقل، تدبیر و درایت هم می‌دانم. هر شجاعتی الزاماً به معنای سر به دیوار کوبیدن نیست.» او در عین حال می‌افزاید: «این مسأله وجه اجتماعی هم دارد و دختران و پسران جوان از ما توقعاتی دارند که نتوانستیم به آنها پاسخ دهیم نه به دلیل عدم‌شجاعت بلکه به دلیل نادانی‌مان. اینکه هنرمندی از رئیس جمهورش برای اکران فیلمش تقاضا می‌کند به نظر من ایرادی ندارد بلکه حق شهروندی ایشان است که درخواست کند. اگر به فرض مثال رئیس جمهوری فیلمی را وارد جشنواره کنند از نظر افکار عمومی ظلم به آن فیلم است یا حمایت از آن فیلم؟» دبیر جشنواره با اشاره به تمایز جشنواره فیلم فجر با دیگر جشنواره‌های سینمایی می‌گوید: «این خاص بودن اقتضائات خودش را دارد و البته قواعد جشنواره نیاز به بازنگری جدی دارد.»
از استقبال مخاطبان تا خبرهای خوش جزیره بوموسی
همزمان با برگزاری این نشست، فروش بلیت در سینماهای مردمی هم آغاز شده است. شاهسواری خبری از میزان هجوم تقاضای خرید و ایجاد اختلال در سیستم فروش را می‌خواند و آن را نشانه تسری حال خوب اجتماعی به مخاطبان سینمای ایران ارزیابی می‌کند و در نهایت از نیم بها شدن بلیت جشنواره برای دانشجویان خبر می‌دهد. طبق اطلاعات ارائه شده در این نشست فرزاد حسنی، منصور ضابطیان، محمدرضا مقدسیان و اکبر نبوی مسئولیت اجرای جلسات مطبوعاتی فیلم‌های جشنواره را برعهده دارند. در بخشی از نشست هم نمایش فیلم‌هایی در فضای باز جزیره بوموسی از شامگاه 9 بهمن ماه اعلام شد و سینمای راه‌اندازی شده در جزیره بوموسی از ۲۷ بهمن آغاز به کار می‌کند.
