جامعه شناسان مطرح کردند
تقویت همبستگی اجتماعی با پویش دو درجه کمتر
مهسا قوی قلب
خبرنگار
حمزه نوذری، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در این رابطه به «ایران» می‌گوید:مردم وقتی در مواجهه با اعلام مسأله قرار می‌گیرند، در قبال پذیرش آن، نکات و شروطی خواهند داشت. ابتدا اینکه می‌خواهند بدانند چه شد به اینجا رسیدیم؛ به زبان ساده‌تر، وقتی پالایشگاه‌های استخراج گاز موفق نشدند کار خود را به درستی انجام دهند و گاز نیروگاه‌ها برای تولید برق تأمین نشده، این موارد باید توضیح داده شود تا من به عنوان یک شهروند بدانم دلیل چه بوده است.
این روزها خانه‌ها و آپارتمان‌های مدرن دارای پکیج هستند و از طریق نمایشگر می‌توان فهمید دما به چه میزان است و به راحتی هم میشود دما را کاهش داد اما همه جا این‌گونه نیست، به عنوان مثال در برخی دانشگاه‌ها و ادارات گرما بیداد می‌کند چراکه درجه‌ای برای سیستم‌های گرمایشی وجود ندارد و فقط با یک کلید، خاموش و روشن میشود؛ یعنی سیستم یا خاموش است یا روشن و نمی‌توان میزان درجه حرارت را پایین آورد و تنظیم و کاهش به میزان دو درجه برای آن سیستم‌ها امکان‌پذیر نیست.
نوذری در ادامه توضیحات خود به مسأله باغ‌ویلاهایی اشاره می‌کند که اتفاقاً دارای استخر هستند، استخرهای آب‌گرمی که برای گرم شدن، میزان بالایی گاز مصرف می‌کنند. این قبیل باغ‌ویلاها مخازن بزرگی با ذخیره‌های گازی دارند و کل زمستان، استخرهای خود را با کمک آن مخازن گرم نگه می‌دارند؛ در خصوص این اماکن نیز درجه‌ای وجود ندارد و هر روزه حجم بالایی از انرژی توسط آنان هدر می‌رود و عجیب‌تر اینکه وقتی کشور با کمبود انرژی مواجه میشود، صاحبان این باغ‌ویلاها طمع بیشتری پیدا کرده و کپسول‌ها و مخازن بسیار بزرگی را برای ذخیره در نظر
می‌گیرند.
به اعتقاد او، در میانه این کمبود انرژی که با آن مواجه هستیم، بخشی از جامعه چندین برابر برق، آب و گاز استفاده می‌کنند، این اماکن که خیلی از آنها کنتور هم ندارند، نظارتی هم نمی‌شوند. مورد دیگر کارخانجات هستند، آیا در همه کارخانجات موضوع دو درجه کمتر جدی گرفته میشود و نظارتی روی میزان مصرف آنها صورت می‌گیرد؟ باید فرمان‌های اجرایی به همراه نظارت جدی روی کارخانجات هم وجود داشته باشد. از طرفی در بسیاری از خانه‌ها ساخت پنجره‌ها هیچ قانون و استانداردی ندارد و با رد و بدل انرژی از درزها، مصرف هم بالاتر می‌رود. پس اینجاست که باید پای مهندسان و سازمان نظام مهندسی وسط کشیده شود تا بتوان در صرفه‌جویی موفق‌تر عمل کرد.
لزوم به‌کارگیری جامعه‌شناسی
در برنامه‌ریزی‌ها
به گفته گیتی خزاعی، جامعه‌شناس، پویش دو درجه کمتر، گرچه مبتنی بر ایده ارزشمندی مطرح شده، اما باید شناخت دقیقی از شرایط فرهنگی جامعه داشت و مثل سال‌های گذشته زیبا بودن شعار پویش به عملی بودن پویش و همچنین درهم‌آمیختگی و پیوند این شعار با جامعه ترجیح داده نشود، از این رو علاوه بر مردم، ارزیابی پویش مطرح شده باید برای افراد متخصص و کارشناسان آن نیز امکان‌پذیر باشد.
این روزها در میان پخش سریال پربیننده تلویزیونی از مردم خواسته میشود تا دو درجه دمای خانه خود را کمتر کرده و به این وسیله به مسئولیت اجتماعی خود درخصوص کاهش استفاده از سوخت عمل کنند و ناترازی انرژی را که نتیجه بدمدیریتی انرژی در سال‌های گذشته، تحریم‌ها، شکست مذاکرات، کمبود منابع مالی، ناتوانی از تقویت و به‌روزرسانی زیرساخت‌های انرژی کشور، نبود ارائه الگوی مناسب مصرف در سال‌های گذشته، کم‌کاری در حوزه فرهنگ و عدم ارائه الگوی فرهنگی مناسب مصرف است، جبران کنند.
حذف دماسنج از خانه‌ها
او در ادامه این سؤال را مطرح می‌کند که کاهش دو درجه‌ای، نسبت به چه دمایی طراحی شده و اساساً مگر دمای استانداردی برای خانه‌ها تعریف شده است که برای مدیریت مصرف سوخت بتوان دو درجه آن را کاهش داد؟ بسیاری از مردم در حال حاضر از دمای خانه‌هایشان اطلاع ندارند تا برای مدیریت مصرف سوخت بتوانند آن را دو درجه کاهش دهند. باید توجه داشته باشیم، در شرایطی که دماسنج در سال‌های اخیر به دلایل مختلفی از خانه‌ها حذف شده است، چطور می‌توان برای کاهش هدفمند و دقیق دو درجه‌ای دمای خانه‌ها برنامه‌ریزی کرد؟
قدیمی‌ترها به یاد دارند که در گذشته بسیاری از خانوارهای متوسط شهری در اتاق‌های منازل مسکونی خود دماسنجی نصب کرده بودند که با استفاده از آن امکان کنترل دمای خانه وجود داشت، حالا اما متأسفانه در سال‌ها و دهه‌های اخیر با بی‌ارزش دانستن و لوکس و تجملی شمردن چنین اقداماتی عملاً دماسنج محیطی از خانه‌ها حذف شده است.
در پویش کاهش دو درجه دما، وضعیت سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی مستقیماً بر موفقیت این پویش و همراهی مردم با پویش تأثیر می‌گذارد. علت اصلی ناتوانی در تأمین انرژی در زمستان و تابستان که شامل گاز، برق و آب میشود، ناترازی بین تولید و مصرف در این حوزه‌هاست که عمدتاً ناشی از فرسودگی زیرساخت‌های تأمین انرژی و گسستگی روابط تکنولوژیک ایران با جهان است که به‌سامان کردن و به‌روزرسانی این سیستم‌ها را دشوار و گاه ناممکن کرده است.
مردم به‌خوبی این را می‌دانند و خود را محق می‌دانند. با این همه طی سال‌های اخیر آگاهی‌های تخصصی مردم بسیار افزایش یافته است و بخش زیادی از مردم به‌خوبی از ضرورت‌های کاهش مصرف و مدیریت انرژی آگاهند.
خزاعی به لزوم مشخص شدن سهم نهادها و مردم در کاهش مصرف انرژی اشاره کرده و ادامه می‌دهد: دولت باید تلاش کند در این ناترازی‌ها به طور دقیق به سهمی که هر یک از افراد و گروه‌های مؤثر بر ناترازی، شامل دولت، قدرت‌های بین‌المللی (تحریم) و مردم در ایجاد این ناترازی دارند، اشاره کند و از این طریق بین خود، ملت و جامعه پیوندی مبتنی بر اعتماد ایجاد کند. بهبود مدیریت مصرف توسط مردم مستلزم ترکیبی از اقدامات بلندمدت و دیربازده است. دولت‌ها باید به نقش خود در ایجاد این ناترازی اذعان و باور داشته باشند و الگوهای فرهنگ برای مصرف مناسب، مبتنی بر شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه ارائه کنند؛ در راستای افزایش اعتماد عمومی و تقویت سرمایه اجتماعی اقدامات لازم صورت گیرد و از همه مهم‌تر، برای بهبود زیرساخت‌های انرژی کشور اقدام کنند و موانع اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی در این خصوص را مرتفع کرده و به جامعه نشان دهند که به سهم خود در کاهش و رفع ناترازی در حوزه انرژی به‌خوبی واقفند و با تمام توان سیاسی، راهبردی، اقتصادی، مدیریتی و بین‌المللی
خود می‌کوشند.
توصیه‌های جامعه‌شناسی به دولت:
- سازمان‌های دولتی باید تنظیم درجه دما داشته باشند.
- سازمان نظام مهندسی و استاندارد باید موظف شوند موارد مربوط به هدررفت ایمنی را لحاظ کنند.
- بخش تکنیسین‌ها و تأسیسات اقدام عاجل داشته باشند تا برای رفع مشکلات ناشی از هدررفت انرژی در ادارات و خانه‌های مسکونی همکاری‌های لازم را داشته باشند.
بدون شک پوشیدن لباس گرم و احساس کردن زمستان مانند سال‌های قدیم که خیلی از بزرگ‌ترها آن روزها را به یاد دارند، در کنار کاهش مصرف انرژی، زمستانی شیرین‌تر و دلنشین‌تر برای همه به همراه خواهد داشت.
