محمد
زینالی اُناری
 جامعه شناس

شب‌های طولانی زمستان در گذشته که امکانات این‌ روزگار نبود، محدود بودند به استراحت و خاموشی. ما رفیق خورشید در روشنایی روز بودیم و پیوندمان با ماه و ستاره‌ها به دریچه‌های کوچک بام‌های خانه محدود می‌شد که آن هم در شب‌های طولانی سردسیری بسته بود. در چنین زمانه‌ای، ما بودیم، شب‌های طولانی زمستان و کرسی‌ای که همراز قصه‌ها و روایت‌های به یاد ماندنی بزرگان بود.
شب یلدا، میراث این قصه‌ها است. بازمانده‌ای غریب از شب‌های گرم و صمیمی خانواده‌ها و قصه‌ای محدود به رسم و رسوم خوردنی و خندیدنی. اما به سبب گسترش ساعت کار تا پاسی از شب‌ها، شب یلدا به تنهایی، بار همه شب‌نشینی‌ها را برای ما به دوش می‌کشد. روزها و شب‌هایی چنین که به میراثی معنوی تقلیل یافته‌اند، تنها زمان‌هایی‌اند که خانواده‌های امروزی، دورهم نشسته و برای لحظه‌ای از دست ساعت‌های مدرج و آلارم‌های قرار دوری می‌جویند. خانه‌هایی که روزها فقط پانزده دقیقه گفت‌و‌گوی خانوادگی به چشم می‌بینند، در این شب به خصوص شاهد یک همنشینی دلبرانه از زندگی‌های امروزی است.
ما اینک حتی در ساعت هم زندگی نمی‌کنیم، سعی می‌کنیم، از آن فراتر رفته و همزمان به چندین کار برسیم، اضطراب زمان و دلهره‌های ناشی از آن، ما را فرو ریخته است. ساعت کار ما ایرانی‌ها زیاد است و دروغ نگوییم که اگر اعضای خانواده با هم سخن نمی‌گویند تقصیر اتصالات و ارتباطات جدید است، بلکه این کارزیاد و درآمد کم برای تأمین مصارف سنگین زندگی است که ما را از هم جدا و غریبه کرده است.
در این میان شب یلدا، مانند معجزه و هشداری الهی ما را به بازگشتن به لحظه‌های دوستانه و انسانی فرا می‌خواند و ما به امید روزی که بتوانیم از این نشانه‌ها و بهانه‌های طبیعت الهام بگیریم و مانند گذشتگان به دنیای انسانی خود باز گردیم، چنین شب‌هایی را در کنار هم می‌نشینیم تا این راز را در دل شب بجوییم و برملا کنیم. شاید همین یک شب باعث شد هزاران قهر به آشتی تبدیل شده و برنامه‌ای دیگر برای دوستی و آرامش در کنار عزیزانمان تدارک ببینیم.
شب یلدا، گردهمایی غریبه‌هایی است که بجویند و ببینند در کیسه قلب خود چند کلمه گم شده دارند تا در چنین شبی به لطف انار و هندوانه و کشمش و گردو و جشن و پایکوبی‌های خاصی که این روزگار رسم شده است، آنها را بیابند و به هم هدیه کنند. به فروشنده‌های هدیه‌های رنگی باید گفت که زیاد تلاش و اصرار نکنید، هدیه شب یلدا، سخن و کلمه است. هدیه شب یلدا، گفت‌و‌گو است. هدیه شب یلدا قصه است.