نگاه جامعه شناسانه به طولانی‌ترین دورهمی ایرانیان
مهسا قوی قلب
خبرنگار
طولانی‌ترین شب سال برای ما ایرانی‌ها معنا و مفهومی خاص دارد. با شنیدن نام شب یلدا، خاطرات روزهای دور کودکی و جمع شدن اعضای خانواده از نزدیک و دور یادآوری می‌شود. هنوز هم این شب برای همه ایرانی‌ها با شب‌های دیگر فرق دارد. حتی از چند روز قبل‌تر همه به تکاپوی تدارک دورهمی شب یلدا هستند. خرید هندوانه، آجیل شیرین مخصوص شب یلدا، انار، خرمالو و خوراکی‌های دیگر هرچند در این ایام با قیمت‌های بالا همراه شده اما همچنان فراموش نمی‌شوند. ممکن است میزان خرید کم شده باشد اما در سفره‌های یلدایی خیلی از ایرانی‌ها وجود دارند. شب یلدا را می‌توانیم نمونه‌ای کوچک از همدلی و وفاق مردم بدانیم، چرا که همه خانواده‌ها سعی می‌کنند به ترتیبی در آن شب گرد هم جمع شوند، خاطره بگویند، با حافظ همراه شوند و شب چله این آیین دیرین ایرانی را پاس بدارند.
دکتر فهیمه نظری، مدرس، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی درباره واژه یلدا و مفاهیم اجتماعی آن به «ایران» می‌گوید: واژه یلدا به معنای میلاد یا زایش مخصوص آخرین شب پاییز و آغاز زمستان است. شب یلدا را با نام‌هایی همچون شب چله، خورشید شکست‌ناپذیر و میلاد مهر می‌شناسند. یلدا نزد ما ایرانیان، به عنوان یک آیین قدیمی و باستانی دارای اهمیت ویژه‌ای است. شب یلدا را از قدیم به دلیل اهمیتی که دارد جشن می‌گرفتند و برگزاری جشن یلدا قدمتی بالغ بر هفت هزار سال دارد که از زمان باستان در میان ایرانیان مرسوم بوده است. این جشن به عنوان نماد پیروزی نور بر تاریکی و آغاز دوباره روزها و روشنایی‌ها برگزار می‌شود.
یلدا هنوز زنده است
این جامعه‌شناس در ادامه با اشاره به اینکه این آیین کهن هنوز زنده است، ادامه می‌دهد: مناسبت یلدا به حفظ و تقویت روابط خانوادگی کمک می‌کند. برگزاری شب یلدا به زنان این امکان را می‌دهد که خانواده‌ها را دور هم جمع کنند و با ایجاد فضایی گرم و صمیمی، روابط عاطفی را تقویت نمایند. این دورهمی‌ها به ایجاد حس تعلق و امنیت عاطفی در خانواده‌ها کمک می‌کند. زنان در شب یلدا به عنوان محور اصلی برگزاری مراسم و آماده‌سازی سفره یلدا شناخته می‌شوند. این نقش به آنها فرصت می‌دهد تا مهارت‌های خود را در آشپزی و تزئینات نمایش دهند و از این طریق به حفظ و انتقال آداب و رسوم فرهنگی کمک کنند. یلدا را باید بهانه‌ای بدانیم برای جمع شدن، دیدار و گپ و گفت با عزیزانمان. درواقع پاسداشت شب یلدا از چند جهت نزد ما ایرانیان مهم جلوه می‌کند، از جمله اینکه یلدا، فرصتی برای صله رحم است. به‌طور معمول خانواده‌ها با دعوت از یکدیگر، روابط خود را تقویت می‌کنند. این شب دلیلی است برای برقراری صلح و صفا میان خانواده‌ها، بویژه اگر در گذشته اختلافاتی وجود داشته باشد. شام محبت که برای آشتی بین خانواده‌ها تهیه می‌شود، نماد این سنت زیبای ایرانی است.
به گفته نظری، یلدا یادآور توجه به ارزش‌های فرهنگی ما ایرانیان است. برگزاری جشن یلدا نه تنها فرصتی برای دورهمی‌های خانوادگی است، بلکه ارزش‌های فرهنگی مانند احترام به بزرگترها و توجه به جایگاه زنان و کودکان را نیز ترویج می‌دهد. این ارزش‌ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند و به هویت فرهنگی جامعه کمک می‌کنند. در یلدا ما ایرانیان در هر قوم و آیینی به منظور شادی و جشن شادمانی گرد هم می‌آییم.
به اعتقاد او، این شب فرصتی برای دور هم بودن و لذت بردن از حضور یکدیگر است. این شادی جمعی به تقویت روحیه افراد خانواده کمک می‌کند و احساس تنهایی را کاهش می‌دهد. همنشینی در این شب بلند، خاطرات شیرینی را برای نسل‌های جدید ایجاد می‌کند که در حافظه تاریخی آنها باقی خواهد ماند.
آیین یلدا را باید پاسداشت، چراکه هدف از برپایی آن، حفظ و تقویت انسجام اجتماعی است و بس! برگزاری این جشن در میان اقوام مختلف ایرانی، موجب احساس تعلق به یک هویت فرهنگی مشترک را تقویت می‌کند. یلدا از این جهت زیباست که حتی تفاوت‌ها هم در آن زیباست. این شب بهانه‌ای است برای افرادی که در زندگی ما اهمیت ویژه‌ای دارند و می‌توانند در این شب خاص مورد توجه قرار گیرند، این شب فرصتی است برای ابراز محبت و قدردانی از عزیزان خانواده و سپری کردن اوقاتمان با پدر و مادر، دوستان نزدیک و قدیمی، کودکان و سالمندان در خانواده و تازه عروس‌ها و دامادها!
یلدا جذاب است، چراکه در آن دورهمی هست، حافظ هست، محبت هست، میهمان هست، شعر هست، رسم هست، نور هست، گرمی هست و انارهم هست،... پس بیاییم این فرصت گرانقدر را با عزیزانمان به اشتراک بگذاریم و میزبان دوستانی باشیم که مدت‌هاست از آنها بی‌خبریم.
نیک است تا یلدای امسال را بسیار ساده و بسیار گرم برگزار کنیم و آن را بسیار قدر و مغتنم بدانیم.
60 غرفه مشاغل خانگی
در «یلدای تهران» میزبان شهروندان
در آستانه شب یلدا، دست آفریدههای زنان سرپرست خانوار در نمایشگاه «یلدای تهران» عرضه شده است. با عنایت به منویات مقام معظم رهبری در نامگذاری سال ۱۴۰۳به نام سال «جهش تولید با مشارکت مردم» معاونت توانمندسازی اداره کل امور زنان و خانواده شهرداری تهران برای حمایت از معیشت پایدار زنان سرپرست خانوار، «نمایشگاه یلدای تهران» را با حضور زنان سرپرست خانوار صاحب مشاغل خانگی در محوطه باغ موزه قصر برپا کرده است.
حدود ۱۲۰ کسب و کار خانگی در نمایشگاه «یلدای تهران» محصولاتی از جمله موادغذایی، خشکبار، اکسسوری‌های یلدایی، زیورآلات و ظروف سرامیکی ویژه یلدا را عرضه کرده‌اند که علاقه‌مندان می‌توانند تا ۳۰ آذرماه هر روز از ساعت ۱۱ صبح تا ۲۱ از آن بازدید و خرید کنند. گفتنی است که حدود ۶۰ غرفه برای صاحبان مشاغل خانگی برپا شده است. همچنین نمایشگاه محصولات ویژه شب یلدا و سوغات استان‌ها به مناسبت فرارسیدن بلندترین شب سال تا ۳۰ آذر در شبستان شرقی مصلای تهران نیز برپا شده است.
