ایران زمین- استان البرز به لحاظ پدیده‌های جمعیتی که با آن مواجه بوده شاید خاص‌ترین استان کشور باشد. بر اساس میانگین کشوری، جمعیت ایران هر 50 سال 4 برابر شده است اما جمعیت البرز در 50 سال گذشته 22 برابر شده است که این افزایش متأثر از مهاجر‌پذیر بودن البرز است. استان البرز به دلیل همجواری با استان تهران و تنیدگی کار و کسب، مشاغل و سکونت البرزی‌ها با تهران با یک ابهام حل نشدنی در میزان آمار جمعیت رسمی هم مواجه است. هر چند برآورد مرکز آمار ایران از جمعیت البرز با توجه به رویدادهای ثبتی در سال 1403، سه میلیون نفر است اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که جمعیت ساکن در البرز از چهار‌ونیم میلیون نفر هم فراتر می‌رود! بخشی از دلایل این تفاوت فاحش در جمعیت رسمی وغیر رسمی را شما می‌توانید در وضعیت ترافیکی صبح و شب آزاد راه تهران - کرج، جاده مخصوص و سایر محورهای ارتباطی تهران و البرز مشاهده کنید. صبح بار ترافیکی این محورها به سمت تهران است و از عصر به بعد این بار ترافیکی به سمت البرز تغییر جهت می‌دهد. به گفته مسئولان البرزی در حال حاضر با اینکه سکونت بسیاری از شهروندان در تهران ثبت رسمی شده است اما به‌صورت استیجاری یا مالکیتی در البرز زندگی می‌کنند. موضوع بعدی که بر زیر ساخت‌های این استان و شبکه خدمات عمومی فشار وارد می‌کند، مهاجرت اتباع بیگانه به این استان است که بخش عمده‌ای از مهاجرت‌ها غیر قانونی است. بر اساس برآوردها میزان مهاجرت سالانه اتباع به البرز در سال‌هایی به  300 تا 400 هزار نفررسیده است که با میزان مهاجرت سالانه به کشور پهناور استرالیا برابری می‌کند. با این تفاوت که اغلب اتباعی که به البرز وارد می‌شوند، غیر متخصص، بدون سرمایه و ورودشان به‌صورت غیر قانونی است.

ثبت نشدن تولدها
البرز با یک پدیده خاص جمعیتی دیگر هم مواجه شده است که موجب تناقض در رشد سالانه جمعیت و میزان ثبت موالید در این استان شده است. بر اساس آمار ثبت شده هر چند این استان همچنان با رشد جمعیت مواجه است اما میزان ثبت موالید در البرز در حال کاهش است. اما دلیل این ابهام آماری چیست؟
طبق گفته مدیر‌کل بانوان استانداری البرز، مهم‌ترین دلیل عدم ثبت تولد در البرز به‌خاطر مهاجر‌پذیر بودن استان است. بخش اعظمی از جمعیت استان البرز مهاجر بوده و تمایل دارند که ثبت تولد فرزندانشان یا در شهر و زادگاه خودشان انجام داده و یا اینکه تولد فرزند خود را در تهران ثبت کنند. این در حالی است که براساس اعلام دانشگاه علوم پزشکی استان البرز، والدین مراقبت‌های پیش از زایمان را در استان انجام داده و به محض نزدیک شدن به زمان زایمان، به محل هدف خود بازگشته و ثبت تولد را در استانی دیگر انجام می‌دهند. با این وجود، بسیاری از والدین پس از بازگشت به البرز مراقبت‌های نوزادشان را در البرز انجام داده و دانشگاه علوم پزشکی استان به این عزیزان خدمات‌دهی می‌کند. مجموعه این عوامل نیز باعث شده که با وجود کاهش ثبت آمار تولد فرزند در استان البرز نسبت به سایر استان‌ها، خدمات‌دهی به نوزادان و یا مادران باردار نیز بیشتر از سایر استان‌ها انجام شود.

بحران جمعیتی در البرز
«معصومه آقایی» مدیر‌کل بانوان استانداری البرز می‌گوید: مجموعه موارد ذکر شده، البرز را در آمار، به عنوان استانی بحرانی معرفی می‌کند؛ در حالی‌که در واقعیت با خدمات‌دهی‌ که به مادران باردار و نوزادان انجام می‌شود، تفاوت فاحشی دارد. مدیرکل بانوان استانداری البرز با اشاره به عوامل فرهنگی در کاهش جمعیت در استان گفت: اگر از تناقض بین این آمار بگذریم، جمعیت استان البرز نیز همچون سایر کشور، نرخ پیری سریعی را طی می‌کند که باعث نگرانی‌های بسیاری است. وی افزود: متوسط خانوار در البرز براساس سرشماری سال 1395 در کشور به 3.2 درصد می‌رسد که این میزان در البرز نیز همین 3.2 نفر است. یعنی یک خانواده در البرز تنها یک یا دو فرزند دارد. مدیر‌کل بانوان استانداری البرز افزود: مشکلات اقتصادی، اشتغال و افزایش سن ازدواج نقش مهمی در کاهش نرخ باروری در البرز داشته است که امید است با رفع مشکلات و موانع ازدواج و فرزند‌آوری شاهد افزایش جمعیت در البرز باشیم.

جمعیت 4 برابر ظرفیت
استان البرز در شرایطی با بحران جمعیتی دست و پنجه نرم می‌کند که بارگذاری جمعیتی این استان نسبت به وسعتش بیش از چهار برابر میانگین کشوری بوده است. استانی که تنها 15 سال از عمر تشکیل آن نگذشته و با وجود ظرفیت زندگی برای 700 هزار نفر، اکنون بیش از چهار میلیون نفر را در خود جای داده است. بر اساس برآوردهای جمعیتی در سال‌های اخیر  58 درصد از کل مهاجران داخل سرزمین، به سمت استان تهران و البرز هدایت شده‌اند.
«عبدالرضا بازدار» رئیس سازمان جهاد کشاورزی البرز نیز چندی پیش اعلام کرده که براساس برآورد ظرفیت‌ها، جمعیت استان باید ۷۰۰ هزار نفر باشد ولی امروزه نزدیک به چهار میلیون نفر در البرز زندگی می‌کنند. حتی در برخی مناطق ظرفیت زیستی ۱۹ برابر ظرفیتی است که برای آن تعریف شده و در این بین فردیس پرتراکم‌ترین منطقه در کشور به لحاظ جمعیتی است. این شرایط ضریب خودکفایی استان را کاهش داده؛ چرا که در سال‌های اخیر بسیاری از واحدهای تولیدی و کشاورزی تعطیل و به باغ و ویلا تبدیل شده‌اند. بنابراین یکی از مشکلاتی که در استان البرز وجود دارد تراکم جمعیتی است که متأسفانه ضرورت تأمین آب مورد نیاز این جمعیت، به بخش کشاورزی آسیب زده و منابع آبی را در معرض تهدید قرار داده است.
علاوه بر مشکلات ذکر شده، نرخ بیکاری در استان البرز نیز بالاتر از متوسط کشوری است. نرخ بیکاری این استان، هم در زمستان 1402 و هم در بهار 1403، نسبت به فصل قبل از آن، افزایشی بوده است. در عین حال، نرخ بیکاری البرز در سال 1402 در مقایسه با سال 1401، روند کاهشی را تجربه کرده و حتی اندکی کمتر از میانگین کشوری ثبت شده است.‌