آرزو کیهان
خبر نگار

 شکاف جنسیتی در مشاغل فناوری
 بنا بر گزارش مجله فوربس و مرکز ملی زنان و فناوری اطلاعات اروپا، آمارها نشان می‌دهد زنان تنها ۲۵ درصد از کل موقعیت‌های کاری فنی دنیا را در اختیار دارند و در گزارش مؤسسه مشاوره و تحقیقاتی مکنزی هم پیش‌بینی‌ شده است تا سال ۲۰۲۷ میزان حضور زنان اروپا در دنیای فناوری تنها ۲۱ درصد خواهد بود که آماری نگران‌کننده است. این آمار همچنین نشان می‌دهد سهم زنان در نقش‌های جدی فناوری بسیار کمرنگ است و این وضعیت در حوزه‌هایی مانند رایانش ابری و توسعه نرم‌افزار و فناوری اطلاعات بسیار نگران‌کننده‌تر به نظر می‌رسد.
 این شکاف جنسیتی در سطوح بالاتر همچون رهبری امور و سطح اجرایی بیشتر دیده می‌شود که البته بخشی از آن به کم بودن میزان تقاضای زنان برای چنین مشاغل فناوری مربوط می‌شود. نابرابری جنسیتی مشاغل فناوری در سال‌های گذشته هم وجود داشته است به طوری که گزارش منتشر شده در سال ۲۰۲۱ در فرانسه با نظرسنجی از ۷۸۰ شرکت‌کننده، نشان می‌دهد زنان تنها ۱۲درصد از بنیانگذاران استارتاپ‌های دیجیتال را تشکیل می‌دهند و فقط ۱۱ درصد از پست‌های مدیرعاملی را در اختیار دارند. گزارش دیگری نشان می‌دهد در کشورهای فرانسه، بریتانیا، اسپانیا، آلمان و سوئد، ۱۰ درصد از استارتاپ‌های ایجاد شده در سال ۲۰۲۲ توسط تیم‌های زنانه راه‌اندازی شده‌اند. سال 2023 هم وضعیت فعالیت زنان در حوزه‌های فناوری چندان بهتر نبوده و این قشر تنها ۱۴ درصد از مدیران فناوری را تشکیل ‌داده‌اند که نشان‌دهنده شکاف مداوم جنسیتی در بالاترین سطوح در صنعت فناوری است.

 تهدیدی برای شکل‌گیری شرکت‌های نوپا
 حال باید دید چه عواملی در بروز این نابرابری تأثیر دارد. در مطالعات مؤسسه مکنزی آمده است: نخست می‌توان گفت شکاف جنسیتی زیادی در میزان فارغ‌التحصیلی دختران در زمینه‌های فناوری، مهندسی و ریاضیات دیده می‌شود و پسران بیشتر از دختران در چنین رشته‌هایی به تحصیل می‌پردازند. این شکاف جنسیتی گسترده در شکل‌گیری شرکت‌های نوپا و کارآفرین فناوری در آینده نقش دارد و با وجود علاقه و توانمندی مشابه دختران و پسران در درس ریاضی در دوره ابتدایی و متوسطه، عوامل مختلفی سبب می‌شوند که در دوره جوانی، این میزان علاقه در دختران حدود 18 درصد کاهش ‌یابد. از سوی دیگر دختران به دلیل تشویق و حمایت کم والدین و نزدیکان خود تمایل کمتری به انتخاب چنین رشته‌هایی دارند چراکه این عدم حمایت بر میزان اعتمادبه‌نفس و در نهایت تصمیم‌گیری آنها تأثیر می‌گذارد. دومین دلیل شناسایی شده در مطالعه مؤسسه مکنزی، مربوط به مشکلات ورود دانشجویان حوزه فناوری به بازار کار است. ارزیابی‌ها در این گزارش نشان می‌دهد تنها ۲۳ درصد از دختران فارغ‌التحصیل در رشته‌های دانشگاهی STEM (علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) وارد بازار کار می‌شوند در حالی که این رقم برای پسران به ۴۴ درصد می‌رسد. همچنین زنان بیش از دو برابر جمعیت مردان، در دوران حرفه‌ای خود صنعت فناوری را ترک می‌کنند چراکه امیدی به رسیدن به رده‌های مدیریتی بالا را در این صنایع ندارند. این موضوع هم می‌تواند به عنوان یکی از عواملی در نظر گرفته شود که زمینه‌ساز کاهش تعداد زنان شاغل در صنعت فناوری می‌شود.

 راه دشوار زنان در جذب سرمایه
جذب سرمایه یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های هر کارآفرینی است و البته این موضوع برای زنان اهمیت بیشتری دارد چراکه استارتاپ‌های زنانه برای جذب سرمایه با چالش‌های بیشتری مواجه هستند. آمارها حاکی است تنها ۱۱ درصد از استارتاپ‌های نوآور متقاضی جذب سرمایه‌ خطرپذیر، توسط زنان تأسیس شده است. در مطالعه مکنزی روی 25 هزار استارتاپ فعال در کشورهای مختلف هم نشان می‌دهد استارتاپ‌هایی که حداقل یک مؤسس زن دارند کمتر از استارتاپ‌های مردانه موفق به جذب سرمایه می‌شوند.
از سوی دیگر بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری، مدیریت مردانه دارند و توانایی‌های استارتاپ‌هایی با مدیریت زنانه را برای سودآوری زیر سؤال می‌برند که این نگاه، مانع شکوفایی این استارتاپ‌ها با تبلیغات مناسب در فضای مجازی خواهد شد. فرهنگ و محیط کار از دیگر عواملی است که گاه باعث حضور کمرنگ زنان در صنعت فناوری می‌شود. چنین موضوعی حتی در «سیلیکون‌ولی» و در مجموعه غول‌های فناوری هم دیده می‌شود. این محیط‌‌های کاری اغلب تحت کنترل مدیران مرد قرار دارند و برخی از آنها، هم از لحاظ حجم کار و هم از لحاظ دستمزد، عدم توازن شغلی را بین زنان و مردان پدید می‌آورند. از سوی دیگر در مجموعه فناوری اطلاعات «سیلیکون‌ولی»، بارها شکایت‌های حقوقی مربوط به آزار جنسی زنان شاغل دیده شده است و چنین شرایطی گاه سبب می‌شود زنان از باقی‌ ماندن در شغل‌های خود در چنین شرکت‌های مطرحی انصراف دهند.

افزایش تولید ناخالص داخلی با حضور زنان
اما مشکل نبود توازن جنسیتی در حوزه فناوری و علوم دیگر چه تأثیری بر این اکوسیستم در جهان دارد. محققان معتقدند یکی از مهم‌ترین تأثیرات چنین شکاف جنسیتی، بر اقتصاد است. داده‌ها نشان می‌دهد از بین‌ بردن یا کاهش شکاف جنسیتی در حوزه فناوری، می‌تواند منجر به افزایش قابل‌توجه تولید ناخالص داخلی شود.
 بررسی داده‌های سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) که 30 کشور از جمله اتریش، ایتالیا، آلمان و کره‌جنوبی عضو آن هستند، تخمین می‌زند شکاف جنسیتی مداوم در حوزه کارآفرینی، فرصت‌های شغلی را از بین برده و مانع رشد اقتصادی می‌شود. این در حالی است که از بین بردن شکاف جنسیتی می‌تواند منجر به افزایش قابل توجه میزان تولید ناخالص داخلی شود. کاهش شکاف جنسیتی و دو برابر شدن میزان حضور زنان در حوزه فناوری و دیجیتال نسبت به رقم کنونی، می‌تواند تا سال 2027 میزان تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو OECD را به ۶۰۰ میلیارد یورو افزایش دهد. این داده‌ها همچنین نشان می‌دهد تنوع مناسب جنسیتی، می‌تواند منجر به بهبود عملکرد شرکت‌های فناوری شود. شرکت‌هایی که از چنین تنوعی استقبال می‌کنند، موفق‌تر و سودآورتر عمل می‌کنند. ماهیت تصمیم‌گیری‌های کاری، با تنوع جنسیتی، قومی و نژادی بهبود می‌یابد و با گسترش دامنه تصمیم‌گیری‌ها، مقابله با چالش‌های موجود کاری راحت‌تر خواهد بود.محققان معتقدند توانمندسازی کارآفرینان زن می‌تواند به توسعه اقتصاد کمک شایان توجهی کند. حتی افزایش جزئی حضور زنان در مشارکت‌های کاری می‌تواند بازار استارتاپ‌ها را بهبود بخشد؛ شرکت‌هایی که از استعدادهای زنان و مردان به شکل یکسان استفاده می‌کنند، در تصمیم‌گیری‌ها موفق‌ترند و در نتیجه موفقیت چنین شرکت‌هایی افزایش خواهد یافت. تلاش‌های مستمر برای ترویج برابری جنسیتی در صنعت فناوری، بویژه میان کارآفرینان و شرکت‌های نوپا، برای ایجاد صنعتی فراگیر و شکوفاتر و همچنین کمک به آینده‌ای متنوع و نوآورانه بسیار مهم است.

بــــرش

سهم زنان فناور در ایران

در ایران هم بررسی میزان حضور زنان نخبه و فناور در زیست بوم دانشگاهی، نوآوری و فناوری کشور نشان می‌دهد زنان ۳۱ درصد از کل اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها، ۱۹درصد کل اعضای هیات مدیره شرکت‌های دانش‌بنیان و ۲۵ درصد نخبگان و استعدادهای برتر مشمول حمایت‌های بنیاد ملی نخبگان را تشکیل می‌دهند.
همچنین با توجه به آمار ارائه شده توسط مرکز توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در حال حاضر تعداد ۲۷ هزار و ۲۳۷ نفر در هیأت مدیره شرکت‌های دانش‌بنیان عضو هستند که پنج هزار و  ۱۵۴ نفر، معادل ۱۹ درصد کل اعضا به بانوان تعلق دارد. با توجه به گزارش بنیاد ملی نخبگان، از ۶۲ هزار و ۵۰۰ نفر که تحت حمایت این بنیاد هستند، ۱۵ هزار و ۷۷۲ نفر (۲۵ درصد) سهم بانوان است.