چندی پیش یکی از رسانه‌های معاند مدعی شد که ابراهیم رئیسی خرداد پارسال طی سفری به کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا، ۳۵ سند همکاری برای توسعه روابط تجاری امضا کرد، اما آمارهای اتاق بازرگانی نشان می‌دهد پارسال صادرات ایران به کوبا و نیکاراگوئه «صفر» بوده و صادرات ایران به ونزوئلا نیز با افت ۶۴ درصدی به ۴۲ میلیون دلار سقوط کرده است. همچنین برخی از این رسانه‌های معاند ادعا کرده اند که آمارهای اتاق بازرگانی نشان می‌دهد در سال گذشته خورشیدی کل صادرات ایران به زیمبابوه کمتر از ۵‌هزار دلار، به اوگاندا یک میلیون دلار و به کنیا صفر بوده است.  به نظر می‌رسد برخی از منابع خبری از اینکه ایران در تجارت و بخصوص حضور در بازارهای صادراتی جدید به موفقیت رسیده است،‌ عصبانی هستند و می‌خواهند با بازی با اعداد،‌عملکرد تجاری کشور را زیر سؤال ببرند. اما واقعیت این نیست که آنها با تزریق اعداد دروغین به دنبال تخریب عملکرد دولت سیزدهم هستند. در این خصوص با سید روح الله لطیفی،‌ سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت ایران گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن می‌آید.
 
روند صادرات ایران به کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین چگونه بوده است؟ برخی از منابع خبری چون اتاق بازرگانی عنوان کردند که صادرات ایران به کشورهای آفریقایی و حتی امریکای لاتین کاهشی بوده است؟ به عنوان مثال گفته شده ایران به کنیا هیچ صادراتی نداشته است. آیا این ادعاها درست است؟
نوسان اعداد تجاری برای کشورهای تحریم شده از سوی کشورهای متخاصم بسیار طبیعی است. بخشی از صادرات کالا به صورت مستقیم نیست و بعضاً با واسطه است. از آنجا که روند تجاری با کشورها محرمانه است،‌ نمی‌توان بر این اساس قضاوت کرد. لذا برای آنکه بازارهای هدف صادراتی آسیب نبینند،‌ بخشی از کالاها به صورت مستقیم صادر نمی‌شود و اول کالا به کشور دیگری ارسال و سپس از آنجا به کشور مورد نظر ما صادر می‌شود. در حوزه واردات و صادرات،‌ کنیا جزو 5کشور اول مقصد و مبدأ ما در تجارت با قاره آفریقا بوده است. اگر کسی با قاره آفریقا آشنا باشد،‌ قطعاً کشور به کشور تجارت‌مان را قیاس نمی‌کند. در قاره آفریقا،‌ اتحادیه همکاری آفریقا داریم که بر این اساس معافیت‌هایی برای برخی از کشورهای آفریقایی تعریف شده است. اگر کالایی از کشورهای غنا و سنگال وارد غرب آفریقا شود،‌ همان جا ثبت و خیلی راحت به سایر کشورها انتقال پیدا می‌کند و عملاً این کشور کریدورهای ورود هستند و ممکن است برای اسنادی که صادر می‌شود،‌ صرفاً برای کشور غنا،‌ کنیا و... باشد. لذا نمی‌توان آماری داد که تجارت با یک کشور آفریقایی کمتر یا بیشتر شده است. مضاف بر اینکه تأکید می‌کنم برخی از منابع خبری در اعلام اعداد تجاری کشور، اشتباهات بزرگی دارند و خطا می‌روند. تجارت ایران به کشورهای قاره آفریقا یا مستقیم اتفاق افتاده است یا به صورت غیرمستقیم (از امارات،‌ترکیه،‌عمان،‌ هند و ...) بوده است. بدین جهت همکاری تجاری با کشورهای آفریقایی صفر نبوده است.

در دولت سیزدهم چه موفقیت‌هایی در همکاری تجاری با کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین داشتیم؟
در دولت سیزدهم تعداد مراکز تجاری کشورمان افزایش یافته است. اکنون در آفریقا 10 مرکز تجاری داریم و تعداد رایزنان بازرگانی از صفر به سه رسیده است. نمایندگی وزارت امور خارجه در کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین فعال‌تر شده است. همچنین اجلاس ایران و آفریقا و بعد از آن ایران اکسپو 2024 نشان داد که دولت رئیسی در حوزه بین‌الملل کارهای بزرگ و ماندگاری  انجام داده است. همان‌طور که رئیس جمهور مطرح کردند، تجارت ایران و آفریقا به 10 میلیارد دلار می‌رسد و اکنون شرایط برای تحقق این عدد مهیا است. در حمل و نقل و جابه‌جایی پول مشکلاتی داریم که اکنون بخش اعظمی از آن از طریق تهاتر کالا و واردات طلا قابل حل است. سال گذشته،‌ شاهد این بودیم که بیش از 18 میلیون تن طلا  ( بخش زیادی از کشورهای آفریقایی و با واسطه سایر کشورها) وارد شد. طلا، ضمن آنکه ذخایر کشور را تقویت کرد، بلکه توانست به پشتوانه نظام اقتصادی کشور نیز کمک قابل توجهی کند. حتی رسانه‌های غربی هم به این موضوع اذعان داشتند که در دولت ابراهیم رئیسی مسیرهای جدیدی برای صادرات ایران و همکاری‌های تجاری باز شده است.
واقعیت دیگری که در این بخش باید بدهم این است که در آمار اعلامی اتاق مشترک ایران و برزیل،‌ تجارت با برزیل بیش از 6.5 میلیارد دلار ثبت شده است. اما آمار رسمی گمرک که تجارت مستقیم را محاسبه می‌کند (اتاق بازرگانی مشترک ایران و برزیل با احتساب تجارت غیرمستقیم عدد یاد شده را بیان کرده است؛‌ برای اینکه خود از قراردادهای امضا شده مطلع است) عدد تجاری کمتر از 150 میلیون دلار است.
در دولت های گذشته روند تجارت با کشورهای آفریقایی و امریکای لاتین چگونه بوده است؟
رکورد روابط تجاری با کشورهای آفریقایی در دولت رئیسی شکسته شده است. اگر حجم تجارت با کشورهای آفریقایی را با دولت گذشته قیاس کنید،‌ غلط است چرا که دولت سیزدهم با تصمیماتی که اتخاذ کرد،‌ توانست حجم تجارت به کشورهای آفریقایی را دوبرابر کند.در بازار امریکای لاتین نیز وضعیت بسیار خوبی داریم. البته مشکلاتی در حمل و نقل،‌ معرفی کالا،‌ فعال شدن مراکز تجاری و تجار و رایزنان بازرگانی داریم،‌ اما این موارد به مرور زمان در حال حل شدن است و به زودی خبرهای خوبی در این حوزه منتشر می‌شود. تجارت مستقیم ( مجموع واردات- صادرات) ایران بدون محاسبه صادرات خدمات فنی و مهندسی، تجارت غیرمستقیم، نفت، نفت کوره و سایر موارد در سال گذشته به کشورهای کوبا ۴۳ میلیون و ۸۱۵ هزار و ۳۷۹ دلار،‌ نیکاراگوئه ۱۱۹۳۹ دلار،‌ ونزوئلا ۵۵ میلیون و ۴۸۶ هزار و ۴۲۲ دلار ،‌ اوگاندا پنج میلیون و ۱۵۷هزار و ۹۴۵ دلار ،‌ کنیا ۵۸ میلیون و ۱۹۷ هزار و ۷۴۲ دلار و زیمبابوه سه میلیون و ۸۱۹ هزار و ۴۹۳ دلار بوده است. تغییرات تجارت با این کشورها در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ در مورد کوبا رشد ۲۷۰ درصدی، نیکاراگوئه از صفر به ۱۲ هزار دلار،‌ ونزوئلا کاهش ۵۰ درصدی تجارت مستقیم و افزایش تجارت غیرمستقیم،‌ اوگاندا رشد ۱۲۶ درصدی، کنیا کاهش ۱۷درصدی ( به دلیل کاهش واردات چای به کشور و فروش کود اوره ایرانی به کنیا از طریق عمان ) و در نهایت زیمبابوه رشد 130درصدی داشته است.

برش

صعود صادراتی ایران در دولت سیزدهم
در 2.5 سال دولت رئیسی،‌ آمار صادرات غیرنفتی ایران در سال اول نزدیک به 51.5 میلیارد دلار،‌ در  سال دوم 54 میلیارد دلار و در سال گذشته نزدیک به 50 میلیارد دلار بود. در دولت‌های گذشته در سه سال متوالی،‌ ثبت 50 میلیارد دلاری صادرات وجود نداشته است. در سال 1399 ‌که در دولت روحانی بود،‌ میزان صادرات کشور 34.1 میلیارد دلار بود. بخشی از این عدد به جهت شیوع ویروس کرونا کاهش پیدا کرد اما سال قبل‌تر از آن (سال 1398)‌میزان صادرات کشور 40 میلیارد دلار بود. همچنین معدل رشد صادرات در دولت رئیسی بیش از 25 درصد است که اتفاقات خوبی در حال رخ دادن است. در حوزه همسایگان هم رشد خیلی خوبی داشتیم. صادرات ایران به پاکستان در سال 1399 (دولت روحانی)‌ زیر 300 میلیون دلار بود و در  سال 1402 به دو میلیارد دلار رسید و صادرات‌مان 7 برابر شد.