روایت کارتونیست‌ها از فجایعی که بر فلسطین گذشته
صفورا رستمی‌نژاد
روزنامه‌نگار
نمایشگاه کارتون و کاریکاتور «بیمارستان منطقه جنگی نیست» چندی است به همت مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری و به میزبانی گالری ابوالفضل عالی، برپا شده؛ رویدادی که همزمان، کتاب آن هم رونمایی شده است. در این نمایشگاه آثار کارتونیست‌های بین‌المللی با رویکرد انتقادی به موضوع حمله به بیمارستان‌ها و واحدهای درمانی سیار، که بر اساس ماده ۱۹ کنوانسیون ژنو حمله به آنها ممنوع شده، ارائه شده‌اند. تمامی این آثار نسخه اصلی هستند و موضوع فاجعه‌بار مورد نظر از زاویه دیدهای مختلفی زیر ذره‌بین نگاه باریک‌بین و نکته‌سنج هنرمندان کارتونیست گذاشته شده است.
این آثار به‌رغم پرداخت به موضوعی چنان تلخ، وجهی بسیار متفاوت از دیگر آثار کارتون پیدا کرده‌اند چرا که حزن و اندوه ناشی از رخ دادن وقایع هولناک غزه، با تکنیک‌ها و زبان بصری مرسوم آمیخته با چاشنی طنز در هنر کارتون و کاریکاتور اما توأم با نهادینه کردن حزن و اندوهی انسانی به خلق اثر و طرح موضوع پرداخته‌اند. هنرمندان در این آثار، با نگاهی کاریکاتوریزه، یک هجمه شدید هنری توأم با مورد مضحکه قرار دادن عاملان این جنایت‌های هولناک از جمله «نتانیاهو» و «بایدن» دارند و جالب اینکه وجه احمقانه و هیولامحورانه این جنایتکاران تاریخ به خوبی بازنمایی شده است.
در اثری از میکائیل چیفتچی، کارتونیست ترکیه‌ای، بایدن با لبخندی احمقانه به نتانیاهو در پس صحنه بمب می‌دهد و او هم طی کنشی، که حماقت و خوی جنایتکارانه در آن هویداست، با انداختن بمب‌ها در غزه فضایی ازخون راه انداخته است.
از دیگر ویژگی‌های این آثار، استفاده هنرمندان از انواع تکنیک‌ها و سبک‌های مختلف هنر کارتون است که این تنوع سبکی و فنی و تکنیکی بسیار به کمک طرح مناسب و خلاقانه موضوع آمده و فرم و تکنیک و اجرا در کنار موضوع از زاویه دیدهای گوناگون و حوادث مختلف ناشی از این جنایات هولناک و ضدبشری و مبتنی بر نسل‌کشی به خوبی نشسته و جلوه‌های گوناگون و متنوعی از موضوع به نمایش و تصویر درآمده است. چنداثر هم در گرو این تنوع تکنیکی و فرمی و سبکی، روی صحنه‌پردازی اتفاقات غزه تمرکز کرده‌اند؛ مثل اثری از «دعاء العدل» از مصر.
چند اثر هم از طریق نمادها و نشانه‌ها به طرح نکاتی متفاوت پرداخته‌اند. نمونه دیگر، اثری از «امین الحباره» کارتونیست عربستانی است که علامت صلیب سرخ در محاصره بمب‌هایی از هر سو را به تصویر کشیده. در برخی از آثار هم، جلوه مقاومت مردم فلسطین به خوبی تصویر شده مثل کارتون دیگری از امین الحباره که دستی خونین، دو انگشت پیروزی را در دل دریایی از خون بالا برده و رگ‌هایش به کیسه خونی آویخته وصل‌اند که نقشه فلسطین است. در این اثر، تقابل دو نشانه بصری سیاهی بمب‌ها و صهیونیست‌ها با ادوات جنگی‌شان و سرخی همان نقشه و دست خونین فلسطین به عنوان تقابل خیر و شر و ظلم و مظلوم مقاوم طرح شده است. بار عاطفی بسیاری هم در کارتون‌هایی با محوریت کودکان غزه خلق شده‌اند و روی وجوه معصومانه و عاطفه‌برانگیزشان تمرکز کرده‌اند. صحنه‌هایی از وجه فرشته‌گون و مظلوم کودکانی که قربانی این جنایت قرن و چه بسا تاریخ شده‌اند.
برای نمونه باید به اثری از ایزابل کوالاسکا، کارتونیست هلندی، اشاره کرد که دو کودک در دل صحنه تاریک جنگ دارند در خطی از نور به سوی فرشته‌ای در آسمان پر می‌کشند. در اثری از «علی الحیکی» کارتونیست بحرینی هم هواپیمایی اسرائیلی به شکل نهنگی در آسمان تصویر شده که دارد با آرواره‌های تیز و بزرگ دهانش کودک مصدوم غزه‌ای را برمی‌دارد و می‌برد و تصویر کودک، ترسیم‌کننده اندوهناک رنج و فاجعه‌ای است که بر کودکان غزه می‌گذرد و بسیار شفقت‌برانگیز است.
