زهرا کشوری
دبیر گروه زیست بوم

 بلیت هواپیما گیر نمی‌آید اگر هم گیر بیاید قیمتش با جیب بسیاری از مسافران نمی‌خواند.
ظرفیت قطارهای موجود در کشور برای تعطیلات بهمن ماه تکمیل شده است. در زمان نگارش این گزارش، تقریباً هیچ بلیت ریلی یا هوایی برای تعطیلات پیش‌روی بهمن ماه، بویژه به سمت سواحل جنوبی کشور وجود ندارد. حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی کشور به «ایران» می‌گوید: هیچ آژانسی نتوانسته است در پیش‌فروش ناوگان ریلی کشور، بلیت قطار تهیه کند. از همان ابتدا با این پیام روبه‌رو شده‌اند؛ ظرفیت تکمیل است.

بلیت‌ها کجاست؟
برخی از شهروندان می‌گویند بلیت‌ها به تورها و آژانس‌ها پیش فروش شده‌اند. بنابراین بلیتی که در سایت سازمان هواپیمایی کشور گیر نمی‌آید یا در اپلیکیشن‌های داخلی ظرفیتش تکمیل اعلام می‌شود را می‌توان از آژانس‌های گردشگری با قیمت بیشتر خرید. «جعفر یازرلو»، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری هم وجود ایرادهایی در شبکه توزیع را تأکید می‌کند اما می‌گوید هواپیمایی بر تخلف‌ها نظارت دارد. او تعلیق ایرلاین‌های متخلف را دال بر نظارت هواپیمایی بر تخلف‌ها می‌داند.
رفیعی نیز فروش بلیت‌ها را خارج از قیمت مصوب تأیید می‌کند اما افزایش قیمت را کار آژانس و آژانس‌دار نمی‌داند. هرچند این مسأله را کتمان نمی‌کند که ممکن است آژانسی هم در این میان با ایرلاین متخلف همکاری کند.
 او می‌گوید: آژانس‌دار اگر بلیت را روی سیستم بفروشد به هیچ وجه نمی‌تواند آن را یک ریال گران‌تر عرضه کند.او می‌پرسد، چطور آژانس‌ها نمی‌توانند بلیت ایرلاین‌های خارجی در ایران مثل ترکیش، سلام ایر، عمان ایران، قطر، فلای دوبی، امارات و... را یک ریال گران‌تر بفروشند اما چه اتفاقی می‌افتد وقتی به پروازهای داخلی می‌رسد، می‌توانند پرواز داخلی را گران‌تر بفروشند؟
رفیعی روند را این‌گونه توضیح می‌دهد: پرواز را از سیستم خارج می‌کنند و بلیت را در اختیار کسانی که با آنها کار می‌کنند قرار می‌دهند. این افراد می‌توانند آژانس‌دار باشند یا خارج از آژانس‌های مسافرتی فعالیت کنند. حتی می‌تواند ایرلاین باشد. وزیر راه و شهرسازی گفته است که ایرلاین‌ها خودشان می‌توانند محصول را بفروشند.او در نهایت تأکید می‌کند که ایرلاین‌های خصوصی، قیمت‌ها را تعیین می‌کنند.رفیعی پلمب دو ایرلاین گرانفروش را صوری می‌داند و می‌گوید: اگر پلمب شده‌اند، چطور بلیت‌های این ایرلاین‌ها در فرودگاه‌ها به فروش می‌رسد؟ او اعتقاد دارد اگر به صورت واقعی یک ایرلاین پلمب شود افرادی که در گرانفروشی بلیت‌ها با آنها همکاری می‌کنند، مشخص می‌شوند. این فعال گردشگری خواستار انتشار اسناد جریمه چند میلیارد تومانی ایرلاین‌های متخلف می‌شود.

پیش فروش بلیت قطار به هیچ آژانسی نرسید
رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی می‌گوید که حتی برای آژانس خودش هم نتوانسته یک بلیت پیش فروش قطار تهیه کند. او می‌گوید: سیستم پیش فروش بلیت را باز کرده‌اند اما هیچ آژانسی نتوانسته است بلیت تهیه کند و از همان ابتدا اعلام شد که ظرفیت تکمیل است.او نرخ‌گذاری برای قیمت بلیت را باعث سوءاستفاده می‌داند و می‌گوید: در همه دنیا تقاضا تعیین کننده نرخ عرضه می‌شود، ما عرضه‌ای نداریم که تقاضا بتواند نرخ را تعیین کند. ما در یک جبر قرار داریم، چون ناوگان هوایی، ریلی و جاده‌ای ما محدود است. مردم نمی‌توانند تعیین کنند که آیا این اتوبوس سوپردولوکس است یا خیر و اینکه کیفیت پذیرایی و سرویس آن چگونه است. الان مسافر مجبور است هر ایرلاینی که وجود دارد، سوار شود. ایرلاین هم با هر قیمتی که دوست دارد بلیت را می‌فروشد.

افزایش صندلی اتوبوس‌های VIP
ظرفیت حمل و نقل جاده‌ای هم پر است. بسیاری از اتوبوس‌های بین شهری، مسافر و جاده‌های سفر را رها کرده و جذب کارخانه‌ها و ادارات بزرگ شده‌اند. مسئولان حمل و نقل جاده‌ای کشور قصد دارند تا برای مدیریت سفر، صندلی اتوبوس‌های VIP  را افزایش دهند. افزایش صندلی‌ها را برخی از ایرلاین‌ها پیش از این تجربه کرده‌اند. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متولی گردشگری کشور است و بارها اعلام کرده است که هیچ نقشی در تصمیم گیری‌ها ندارد. در بسیاری از کشورها، حمل و نقل با گردشگری عجین شده است ولی در ایران دو وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و وزارت راه و شهرسازی جداگانه برای سفر تصمیم می‌گیرند.
مثال بارز هماهنگی دستگاه‌های متولی در حوزه سفر که به نتیجه مثبتی منتج شده است را می‌توان در کشور ترکیه دید که گردشگری‌اش روی بال هواپیمایی‌اش می‌چرخد و همه چیز در آن کشور بر مدار و محور گردشگری می‌چرخد.گله وزارت میراث فرهنگی، درباره نقش نداشتن در برنامه‌ریزی‌ها تنها به کمبود بلیت برنمی گردد؛ نرخ‌گذاری بلیت هواپیما هم یکی دیگر از مسائلی است که مستقیم به گردشگری کشور گره خورده است اما متولیان وزارتخانه بارها اعلام کرده‌اند هیچ نقشی در تعیین آن ندارند. وزارت راه و شهرسازی در ستاد سفر به مدیریت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی عضو است اما بخش گردشگری هیچ نماینده‌ای در شورای عالی حمل و نقل هوایی ندارد.

آسیب به صنعت گردشگری
محمدرضا رضایی کوچی، نماینده مردم جهرم و خفر در مجلس اعتقاد دارد که گرانی و کمبود بلیت هواپیما به صنعت گردشگری کشور آسیب می‌رساند.
او از امضای توافقی با حضور وزیر راه و شهرسازی و شرکت‌های هواپیمایی در کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی خبر می‌دهد که براساس آن باید قیمت بلیت‌ها به گونه‌ای تنظیم شود که نه ایرلاین‌ها دچار ضرر شوند و نه به صنعت گردشگری کشور که از حمل و نقل هوایی استفاده می‌کند، آسیب وارد شود و مردم نیز توان پرداخت آن را داشته باشند.
آنچه مشخص است تاکنون نه این توافق، نه طرح توقف افزایش قیمت‌ها در دیوان عدالت اداری و نه پلمب دو ایرلاین گرانفروش، برای جلوگیری از مسأله گرانفروشی راه به جایی نبرده است.