رهاسازی حقابه تالاب بین‌المللی اصفهان
تالاب گاوخونی جانی دوباره گرفت
زیست بوم/ رئیس سازمان محیط زیست اصفهان احتمال می‌دهد رهاسازی آب باعث شود 15 تا 20 درصد تالاب بین‌المللی گاوخونی آبگیری شود. آنطور که احمد لاهیجان‌زاده می‌گوید، براساس قول و قرارهای محیط زیست و شرکت آب منطقه ای اصفهان بهمن‌ماه امسال و فروردین سال آینده هم تالاب گاوخونی آبگیری می‌شود. تالاب گاوخونی سال‌های سختی را گذرانده است؛ سال‌هایی که نه تنها به خشک شدن تالاب نینجامید، بلکه بیماری پوستی سالک را هم به جان بومی‌ها انداخت و زمین‌‌های کشاورزی‌شان را چشم‌انتظار آب گذاشت.
تالاب گاوخونی از زیستگاه‌های طبیعی ایران با گستردگی و تنوع زیستی بسیار، طی سال‌های گذشته گذرگاهی امن برای پرندگان مهاجر به شمار می‌آمد اما چند سالی است که خشکی تالاب از شمار پرندگان آن کاسته و حیات موجوداتش را با خطری جدی روبه‌رو کرده است؛ رویدادی که علاوه بر تهدید حیات گونه‌های گیاهی و جانوری، با افزایش پنج برابری فرونشست زمین در این مکان، احتمال تبدیل شدن تالاب به چشمه فعال گردوغبار و ایجاد ریزگردها و سونامی کلرید سدیم یا نمک را افزایش داده است.
حالا چند روزی است که با رهاسازی آب ذخیره موجود در سد انحرافی رودشتین و جریان موجود رودخانه در فاصله ۱۳۰ کیلومتری تالاب بین‌المللی گاوخونی با دبی حدود ۲۵ مترمکعب بر ثانیه به سمت تالاب، جانی تازه بر کالبد این تالاب بازگشته است.
احمدرضا لاهیجان‌زاده، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: تأمین حقابه تالاب گاوخونی نتیجه عملکرد جمعی در اصفهان بود. از مجموعه شرکت آب منطقه‌ای هم تشکر داریم که شرایطی را فراهم آورد تا سهمیه تالاب با رهاسازی آب برای کشاورزان تأمین شود. کشاورزان هم پس از رهاسازی آب از سد رودشتین بسیار با ما همکاری داشتند و اجازه دادند که آب به صورت کنترل‌شده به این منطقه برسد.
وی افزود: با توجه به عدم رهاسازی حقابه تالاب در سال‌های متمادی ناگزیر شدیم که برای احقاق حق و عمل به قانون شکایت کنیم که با همراهی خوب دستگاه قضا به نتیجه رسید.
لاهیجان‌زاده با بیان اینکه جریان آب رهاسازی شده از بندهای آبشار، نکوآباد و رودشتین و جریان حداقلی رودخانه زاینده‌رود به سمت تالاب گاوخونی در چند روز آینده ادامه دارد و طبق وعده شرکت آب منطقه‌ای اصفهان قرار است در این نوبت رهاسازی آب بین 5 تا ۱۰ میلیون مترمکعب به تالاب برسد، گفت: پایین‌دست رودخانه در یک مسیر حدوداً یکصد کیلومتری تا تالاب، سال‌های زیادی بی‌آب و خشک بود اما جریان آب از پنج روز پیش تاکنون سبب آبگیری سفره‌های آب زیرزمینی در این مسیر شده و اکنون تالاب نیز در حال آبگیری است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: اگر شرکت آب منطقه‌ای اصفهان بتواند در این نوبت بین 5 تا ۱۰ میلیون مترمکعب آب را تأمین کند، احتمالاً ۱۵ تا ۲۰ درصد تالاب آبگیری شود و مقرر شده برای بهمن‌ماه سال جاری و فروردین‌ماه 1403 نیز رهاسازی آب طی دو نوبت دیگر ادامه یابد.
او با اشاره به آبگیری حدود 8 میلیون مترمکعبی از محل سیلاب و سرریز رودخانه شور دهاقان و آب بین حوضه به تالاب بین‌المللی گاوخونی در اسفندماه سال گذشته، افزود: باتوجه به مقدار ورودی آب و پیش‌بینی‌های صورت گرفته، احتمالاً ۱۵ تا ۲۰ درصد از پهنه ۴۷ هزار هکتاری گاوخونی آبگیری و مرطوب شود.
لاهیجان‌زاده، با بیان اینکه آب با دبی مناسب به محل بند شاخ کنار رسیده است، گفت: پیش‌بینی می‌شود با همین دبی ۹ مترمکعب، آب نسبتاً مناسبی را به تالاب برسانیم و ایجاد رطوبت در تالاب به عنوان یکی از کانون‌های گردوغبار اتفاق بیفتد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست اصفهان در توضیح نتیجه پیگیری قضایی حقابه تالاب بین‌المللی گاوخونی از شرکت آب منطقه‌ای و دادگاهی که برگزار شد، خاطرنشان کرد: طبق قانون بخش های مختلف باید به وظایف محیط زیستی خود عمل کند؛ چراکه، سازمان حفاظت محیط زیست بنا بر رسالت قانونی خود از طریق مراجع قضایی و نظارتی پیگیری حقوقی می‌کند. یکی از موارد، همین تأمین حقابه تالاب بود که سال‌های طولانی در حدود ۱۰ سال تأمین نشده بود و در نهایت با استفاده از ابزار قانونی و با همراهی قوه قضائیه، به نتیجه رسیده است.
وی با هشدار درباره تأثیرگذاری تالاب به عنوان کانون گردوغبار، گفت: باید توجه داشت که این پهنه در سال‌های دور محل ورود پساب‌های شهری و صنعتی بود و ریزگردی که از این پهنه برمی‌خیزد، می‌تواند به آلاینده‌های مختلف آلوده باشد.
بامداد چهارشنبه اول آذرماه ۱۴۰۲ همزمان با کاهش خروجی سد زاینده‌رود برای توزیع آب کشاورزی برای شرق و غرب اصفهان، دریچه‌های سد رودشتین در فاصله یکصد کیلومتری تالاب گاوخونی بازگشایی شد تا زهاب‌های ذخیره‌شده کشاورزی به سمت تالاب طی سه روز رهاسازی شود.
اگر چه مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اصفهان در زمان بازگشایی سد رودشتین اعلام کرده بود که حجم آب به میزان ۲۵ مترمکعب رهاسازی شده و تا روز جمعه 10 آذر به تالاب گاوخونی خواهد رسید اما به دلیل حجم کم آب و نبودن پشتوانه‌ای برای آن در پایین‌دست آبی در تاریخ یادشده، آبی به تالاب نرسید. ورودی آب به بند شاخ کنار تا عصر روز جمعه ۵۰ لیتر بر ثانیه پساب فاضلاب جنوب اصفهان و زهاب کشاورزی بود.
همچنین نماینده دفتر منطقه‌ای مدیریت حوضه آبریز یکپارچه زاینده‌رود روز دوشنبه در میزگرد «مدیریت بحران و مدیریت آب استان اصفهان» گفت: پیش‌بینی امسال ما رسیدن 4 تا 5 میلیون مترمکعب آب به تالاب بین‌المللی «گاوخونی» است. در صورت اجرای طرح‌های آبی و برنامه‌های مرتبط با دفتر منطقه‌ای مدیریت حوضه آبریز یکپارچه زاینده‌رود، این میزان آب در سال‌های آینده قابل افزایش است.